Niestrawność (dyspepsja) – przyczyny, objawy i leczenie

Niestrawność (dyspepsja) zwykle daje o sobie znać po spożyciu zbyt obfitego posiłku. Przewlekłe gazy, przelewanie, ból w nadbrzuszu, zgaga i wzdęcia to tylko niektóre z przykrych objawów. Szacuje się, że problemy z trawieniem mogą dotyczyć aż 20-30% populacji. Jakie są przyczyny i objawy niestrawności? Co robić, aby złagodzić dolegliwości uciążliwego schorzenia, jakim jest dyspepsja? Wyjaśniamy!

Dyspepsja - co to? 

Słowo dyspepsja pochodzi z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza złe trawienie - niestrawność.To zespół objawów ze strony układu pokarmowego, które utrzymują się przez co najmniej 4 tygodnie. Osoby dotknięte problemem niestrawności mogą odczuwać ból i pieczenie w okolicy podbrzusza, uczucie pełności, zgagę, wzdęcia i szereg innych dolegliwości. Dyspepsja nie jest chorobą w dosłownym sensie, jednak może stanowić objaw innych chorób. Ze względu na przyczyny wyróżniamy:

• Dyspepsję czynnościową - jej źródło jest zazwyczaj trudne do ustalenia, ponieważ nie wywołuje jej żadna konkretna choroba. Za przyczyny uznaje się niewłaściwą kurczliwość niektórych odcinków przewodu pokarmowego lub osłabioną reakcję na bodźce pochodzące z zewnątrz. Ocenia się, że większość przypadków przewlekłej niestrawności stanowi ten rodzaj dyspepsji. Wyróżnia się dwie kategorie niestrawności czynnościowej: zespół zaburzeń poposiłkowych oraz zespół bólu w nadbrzuszu,
• Dyspepsję organiczną - wywołaną schorzeniami w obrębie przewodu pokarmowego. Przyczyniają się do niej zarówno problemy przełyku, żołądka, jak i jelit. Zaliczamy do nich m.in. refluks żołądka, wrzody żołądka i dwunastnicy, zapalenie dróg żółciowych. Problemu nie należy ignorować, ponieważ ten rodzaj niestrawności może wynikać również z toczących się chorób nowotworowych. Dyspepsja organiczna swoje źródło może mieć również w przyjmowanych antybiotykach, preparatach zawierających żelazo lub potas, lub lekach przeciwreumatycznych.

Niestrawność - przyczyny

Problemy związane z niestrawnością mogą być spowodowane różnorodnymi czynnikami. Bardzo często za dyspepsję organiczną odpowiadają choroby przewlekłe, takie jak:

• Refluks, 
• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• Celiakia,
• Zapalenie dróg żółciowych,
• Zakażenie Helicobacter pylori,
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Nie bez znaczenia pozostają również nałogi takie jak alkohol i papierosy oraz nieodpowiednie nawyki żywieniowe. Objawy dyspeptyczne może powodować przede wszystkim chaotyczny sposób odżywiania nieregularne spożywanie posiłków, objadanie się. Niekorzystne skutki wywołuje również spożywanie posiłków krótko przed zaśnięciem. Na dyspepsję narażone są też kobiety spodziewające się dziecka. Niestrawność w ciąży spowodowana jest przede wszystkim zmianami hormonalnymi, a także uciskiem rosnącej macicy na organy wewnętrzne. Procesy trawienne zachodzące w przewodzie pokarmowym są wolniejsze, przez co kobieta może odczuwać zgagę i inne objawy niestrawności.

Niestrawność - objawy

Objawy niestrawności u każdej osoby mogą przybierać odmienny charakter, jednak najczęściej zgłaszanym symptomem jest uciążliwy ból w nadbrzuszu, który nie ustępuje mimo wypróżnienia. Współwystępującymi objawami dyspepsji są:

• Zgaga,
• Uczucie pełności po posiłku,
• Wzdęcia i gazy,
• Nudności oraz wymioty,
• Zaburzenia w oddawaniu stolca,
• Odbijanie i przykry posmak w ustach,
• Bóle brzucha,
• Bulgotanie w brzuchu,
• Uczucie palenia w żołądku.

Jeśli ból brzucha po przejedzeniu jest krótkotrwały i trwa przez jednej dzień, nie powinno to stanowić powodów do niepokoju. W przypadku, kiedy objawy przyjmują postać przewlekłą, niezbędna staje się wizyta u specjalisty. Nieleczona dyspepsja może prowadzić do zachwiania równowagi kwasowo-zasadowej, co skutkuje m.in. zakwaszeniem organizmu.

Jak leczyć niestrawność? 

Niestrawność, której nie towarzyszą poważne objawy, zwykle mija i nie jest przyczyną niepokoju. Jednak, jeśli dokuczliwe symptomy nie ustają, należy zgłosić się do specjalisty w celu poszerzenia diagnostyki. Aby wykluczyć poważniejsze schorzenia oraz zidentyfikować źródło problemu, lekarz w trakcie wizyty zbierze dokładny wywiad obejmujący okoliczności wystąpienia objawów, czas ich trwania oraz stopień nasilenia. 

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego wraz z pobraniem wycinka do badania w kierunku zakażenia Helicobacter pylori. Dodatkowo zaleca się wykonanie badania ultrasonograficznego jamy brzusznej oraz standardowych testów laboratoryjnych:

• Morfologii krwi, 
• OB, 
• Stężenia białka C-reaktywnego, 
• Badania czynności wątroby,
• Stężenia hormonów tarczycy. 

Pilnej konsultacji lekarskiej wymagają sytuację, kiedy pojawiają się tzw. objawy alarmowe: 

• Nocne bóle brzucha,
• Krwawienie z przewodu pokarmowego,
• Nagła utrata masy ciała,
• Zaburzenia połykania (dysfagia),
• Wyczuwalny palpacyjnie guz w nadbrzuszu,
• Krew w stolcu,
• Przedłużające się wymioty i nudności.

Leczenie niestrawności zależy od pierwotnej przyczyny, będącej podłożem dyspepsji. Jeśli to efekt przyjmowanych leków, dąży się do zmiany preparatów na takie, które nie wywołują przykrych objawów. 

• W przypadku niestrawności o charakterze czynnościowym najważniejsza jest modyfikacja stylu życia i nawyków żywieniowych rezygnacja z palenia tytoniu, ograniczenie tłustych i ostrych pokarmów oraz napojów gazowanych. 
• W leczeniu niestrawności i łagodzeniu przykrych objawów stosuje się różnego rodzaju grupy leków, w tym preparaty wzmagające wydzielanie żółci, inhibitory pompy protonowej, a także blokery receptorów histaminowych. 
• W terapii skuteczne są suplementy diety na bazie imbiru, karczocha oraz mięty pieprzowej. Tabletki na trawienie dostępne są bez recepty, jednak należy pamiętać, że należy je stosować jedynie doraźnie pod kontrolą lekarza. 
• W łagodzeniu uporczywych dolegliwości towarzyszących niestrawności, takich jak zaparcia, zgaga, wzdęcia czy biegunka stosuje się leki na biegunkę, leki na zgagę, leki na wzdęcia, leki przeciwwymiotne oraz leki na zaparcia. Od postawionej diagnozy zależy, jakich lekarstw powinniśmy używać. 
• Kiedy objawom dyspeptycznym towarzyszą stany depresyjne lub nerwica, skuteczna może okazać się psychoterapia oraz leczenie farmakologiczne pod kontrolą lekarza psychiatry.

Domowe sposoby na niestrawność

Znaczna większość przypadków niestrawności należy do kilkudniowych problemów natury gastrycznej. Dolegliwości jesteśmy w stanie złagodzić, stosując zioła na niestrawność czy suplementy diety, a także modyfikując codzienne nawyki żywieniowe. Rośliny, które dobroczynnie wpływają na układ pokarmowy, to między innymi: melisa, rumianek, kminek i koper włoski. 

Jakich zasad powinniśmy przestrzegać, aby uniknąć nieprzyjemnych objawów niestrawności?

1. Spożywaj posiłki w spokoju, bez pośpiechu dokładnie przeżuwając każdy kęs, dzięki temu do żołądka trafi mniej powietrza i ryzyko niestrawności będzie mniejsze.
2. Zamień wysokoprzetworzone, ciężkostrawne dania bogate w tłuszcze proste na zdrowe, pełnowartościowe i lekkostrawne posiłki możesz postawić na gotowane na parze lub pieczone mięso, warzywa i lekkie zupy. 
3. Ogranicz spożycie kawy i alkoholu. 
4. Ogranicz lub zrezygnuj z ostrych przypraw.
5. Po spożyciu posiłku poświęć chwilę na odpoczynek.
6. Zamień obfite posiłki na mniejsze, aby nie obciążać nadmiernie żołądka ostatni posiłek powinien być jedzony maksymalnie 2-3 godziny przed snem.
7. Unikaj restrykcyjnych diet, które mogą doprowadzić do niedoborów. 
8. Dbaj o regularną aktywność fizyczną ruch usprawnia układ pokarmowy do pracy, dzięki czemu reguluje trawienie.
9. Zadbaj o spożycie przynajmniej 2 litry płynów najlepiej czystej wody mineralnej.
10. Wysypiaj się.

Podsumowanie 

Jeśli niestrawność pojawia regularnie, nie wolno jej lekceważyć. Nieleczone schorzenie negatywnie wpływa na jakość życia. Przy wdrożeniu odpowiedniej diety i nawyków żywieniowych, a także specjalistycznego leczenia pod kontrolą lekarza możesz skutecznie łagodzić objawy niestrawności.

Źródła:

1. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2015
2. D. Waśko-Czopnik, Dyspepsja czynnościowa, Medycyna po dyplomie, 2011
3. G Wallner, A. Dziki, A. Dąbrowski, Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, Wyd. Czelej, Lublin 2018