Brak leku w aptece – co zrobić? Gdzie szukać leku?

Antybiotyki w dawkach pediatrycznych, leki z morfiną, szczepionki odczulające, preparaty na cukrzycę z semaglutydem i dulaglutydem czy przeciwmigrenowe z zolmitryptanem – to tylko kilka przykładów farmaceutyków, których niedostępność zmartwiła ostatnio pacjentów. Skąd się biorą braki leków w aptekach? Co zrobić, gdy farmaceuta mówi, że nie ma możliwości wydania nam jakiegoś preparatu? Czy można się jakoś zabezpieczyć przed takimi sytuacjami? Wyjaśniamy! 

Braki leków w aptekach – przyczyny 

Między wyprodukowaniem substancji czynnej a dostarczeniem gotowego produktu leczniczego do hurtowni, aptek i pacjenta jest mnóstwo etapów. Komplikacje na którymkolwiek z nich mogą spowodować brak leku w aptece. Do najczęstszych przyczyn niedostępności farmaceutyków można zaliczyć poniższe powody.

Problemy w przedsiębiorstwie wytwarzającym lek

Na przykład w 2015 r. pożar spowodował awarię holenderskiej linii produkcyjnej mleka w proszku, a cyberatak na system informatyczny innej firmy w 2017 r. – kłopoty w dostawie leku do wstrzykiwań z betametazonem z grupy glikokortykosteroidów. 

Sprawdź też, glikokortykosteroidy w leczenium.in.alergii i astmy.

Trudności z dostępem do substancji czynnej

Czasami przedsiębiorstwo podejmuje decyzję o zaprzestaniu produkcji z powodu np. zbyt wysokich kosztów i zbyt małego zapotrzebowania na dany lek (w 2017 r. tak stało się z lekiem przeciwpadaczkowym z retygabiną). Bywa też, że producent z innych powodów nie ma dostępu do substancji czynnej, jak chociażby w przypadku nieosiągalnego od 2022 r. zolmitryptanu.

Wycofanie leku z obrotu

Nawet po wprowadzeniu leku do obrotu może się okazać, że nie spełnia norm i musi zostać wycofany. Zazwyczaj problem dotyczy jedynie konkretnej partii (tak było w 2018 r., gdy wycofano partię leku z medazepamem). Bywa i tak, że produkcja leku zostaje zaprzestana w ogóle, np. z powodu zbyt wysokiego ryzyka związanego z jego stosowaniem (np. preparatu na stwardnienie rozsiane z daklizumabem).

Zdarzenia losowe

Pandemia COVID-19, kryzys energetyczny, bezprecedensowy wzrost zachorowań na grypę pod koniec 2022 r., czy wojna w Ukrainie to jedne z najnowszych przykładów sytuacji, które spowodowały rozchwianie światowej gospodarki, w tym zaburzenia w ciągłości dostaw różnych produktów, również leków. Wiele medykamentów jest produkowanych w Chinach czy Azji, a duża ich część wypływa do Europy z Odessy.

Inne przyczyny

W ostatnich latach masowo przepisywane są leki na cukrzycęoff-label, czyli niezgodnie z przeznaczeniem (konkretnie na odchudzanie). Doprowadziło to do trudności w zakupie farmaceutyku przez pacjentów. Ryzyko braku leku w aptekach w Polsce często ma też związek z jego wywozem – legalnym lub nielegalnym – poza granice kraju, np. do Niemiec czy Skandynawii. Aby temu zapobiec, Ministerstwo Zdrowia publikuje w formie obwieszczenia mniej więcej co 2 miesiące tzw. „listę antywywozową”.

Sprawdź popularne kategorie

Co zrobić, gdy leku brakuje w aptece?

Znajomość przyczyn, z powodu których brakuje leków w aptekach, na pewno pomoże Ci nie irytować się na farmaceutę, jednak nie rozwiązuje Twojego problemu. Co możesz zrobić, jeżeli masz trudności w zakupie potrzebnego farmaceutyku?

Sprawdź dostępność leku na portalach rezerwacyjnych

Portale rezerwacyjne, jak nasza strona drmax.pl, umożliwia sprawdzenie dostępności leków, a następnie zarezerwowanie ich w wybranej aptece stacjonarnej. Dotyczy to zarówno leków OTC (bez recepty), jak i Rx (leki na receptę). Takie rozwiązanie pozwoli Ci na zaoszczędzenie czasu i nerwów, zwłaszcza jeśli występuje problem z zaspokojeniem zapotrzebowania na leki. Dzięki rezerwacji zyskasz pewność, że lek będzie na Ciebie czekał.

Zapytaj farmaceutę o odpowiednik

Odpowiednik to lek o takim samym składzie (substancji czynnej). Farmaceuta w pierwszej kolejności sprawi dostępność preparatów również o takiej samej postaci, dawce czy wielkości opakowania. Jeśli żaden nie będzie osiągalny, możesz kupić odpowiednik w:

• innej postaci (np. proszek zamiast syropu),
• wielkości opakowania (większej lub mniejszej o 10%),
• mniejszej dawce (np. musisz wziąć dwie tabletki zamiast jednej),
• innej rejestracji (lek dostępny bez recepty zamiast preparatu na receptę).

Poza tym w przypadku leków bez recepty farmaceuta może Ci zaproponować produkt o takim samym efekcie terapeutycznym, ale z pochodną danej substancji czynnej lub inną substancją o podobnym działaniu (w przypadku leków Rx taka zmiana wymaga kontaktu z lekarzem). Wyjaśni Ci wtedy, czy wymaga to modyfikacji dawkowania lub postaci leku.

Zobacz też, czy zamienniki leków działają tak samo jak leki przepisane przez lekarza.

Co zrobić, gdy leku nie ma w aptece i wiadomo, że sytuacja się szybko nie zmieni?

Problemy z dostępnością leków pojawiają się czasami z dnia na dzień, ale dzięki temu w razie spodziewanych dłuższych trudności z dostawą zdążysz udać się do specjalisty i zmodyfikować leczenie. Zastosowanie leków generycznych jest o wiele rozsądniejsze niż przerwanie terapii.

Brak leku w aptece – czego nie robić?

Dzięki wprowadzeniu raportowania dostępności leków w Zintegrowanym Systemie Obrotu Produktami Leczniczymi istnieje możliwość śledzenia stanów magazynowych w hurtowniach. Ministerstwo Zdrowia wydaje na podstawie tych informacji listę leków zagrożonych brakiem dostępności. Na wykazie umieszczane są preparaty, których nie ma przynajmniej w 5% aptek w danym województwie. Jednak ani nie należy traktować go ani jako kompletnej listy brakujących leków, ani przesadnie śledzić. Nie warto też ulegać panice i wykupować leków z listy na zapas. Dlaczego?

Przede wszystkim wykaz informuje o potencjalnym braku leków i ma za zadanie zabezpieczyć ich dostępność dla polskich pacjentów. Masowe wykupowanie preparatów tylko pogłębia trudności, ponieważ wytwarzające je przedsiębiorstwo – nieprzygotowane na wzrost zainteresowania danym lekiem – nie zdąży wyprodukować odpowiedniej ilości.

Gdy brakuje leków w aptekach, najlepiej zachować spokój

Sytuacja, gdy niedostępne są Twoje sprawdzone leki przeciwbólowe, preparaty niezbędne do kontynuowania leczenia albo antybiotyk dla dziecka, nie należy do komfortowych. Jeśli jednak zastosujesz wskazówki przedstawione w tym artykule, zdołasz uniknąć stresu. Zadbaj o rozsądny zapas, skorzystaj z portalu rezerwacyjnego albo zmiany sposobu leczenia – wpadanie w panikę na pewno nie pomoże.

Źródła:

1. https://samorzad.infor.pl/sektor/zadania/zdrowie/5694107,problem-z-dostepnoscia-lekow.html. [dostęp online: 30.05.2023].
2. https://www.termedia.pl/mz/W-aptekach-brakuje-lekow-To-problemy-o-charakterze-lokalnym,49849.html. [dostęp online: 30.05.2023].
3. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-apteki-braki-lekow-mz-odpowiedz. [dostęp online: 30.05.2023].
4. https://pulsmedycyny.pl/jakich-lekow-obecnie-najczesciej-brakuje-w-aptekach-1178224. [dostęp online: 30.05.2023].
5. https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Ekspert-radzi-co-zrobic-gdy-w-aptece-nie-ma-leku,238033,6.html. [dostęp online: 30.05.2023].
6. https://dziennikmz.mz.gov.pl/GetActPdf.ashx?year=2023&book=0&position=34. [dostęp online: 30.05.2023].