Zatorowość płucna – przyczyny, objawy i leczenie

Zatorowość płucna to poważna choroba stanowiąca zagrożenie dla zdrowia i życia. Jej objawy pojawiają się nagle i są spowodowane przez niedrożność tętnicy płucnej lub jej odgałęzień zablokowanych materiałem zatorowym – skrzepliną, tkanką tłuszczową, pęcherzykiem powietrza czy płynem owodniowym. Poznaj przyczyny, objawy oraz metody leczenia zatorowości płucnej.

Co to jest zator płucny?

Zator płucny, a dokładniej zatorowość płucna, polega na nagłym całkowitym lub częściowym zamknięciu tętnicy płucnej lub jej odgałęzienia przez materiał zatorowy. Tętnica płucna to naczynie doprowadzające odtlenowaną jeszcze krew z prawej komory serca do płuc w celu jej natlenowania. 

• Zatorowość płucna jest najczęściej manifestacją żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Obejmuje ona poza zatorowością płucną zakrzepicę żył głębokich. Materiałem zatorowym jest wówczas skrzeplina, czyli fragment skrzepniętej w naczyniu krwi. Pochodzi on najczęściej z żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy, dużo rzadziej z żył górnej połowy ciała. Po oderwaniu się od ściany naczynia w miejscu swojego powstania przemieszcza się wraz z prądem krwi, aż natrafia na tak wąskie miejsce, że nie jest w stanie przejść dalej.
• Materiałem zatykającym naczynie może być również fragment tkanki tłuszczowej uwolniony ze złamanej kości – zator tłuszczowy. 
• U kobiet w czasie porodu zatorowość płucna może być spowodowana przez płyn owodniowy, który dostał się do krążenia żylnego. 
• W przebiegu rozsianej choroby nowotworowej materiałem zatorowym mogą być masy nowotworowe. 
• Najrzadszą przyczyną zatorowości płucnej jest zator powietrzny, spowodowany przez powietrze dostające się do naczyń krwionośnych podczas ich cewnikowania.

Czy zator płucny jest dziedziczny?

Niektóre przypadki zatoru płucnego mogą wynikać z dziedzicznych predyspozycji do zakrzepicy. Mutacje genetyczne, takie jak mutacja czynnika V Leiden czy mutacja protrombiny, zwiększają ryzyko zaburzeń krzepnięcia, co sprzyja powstawaniu zatorów. Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli w rodzinie występowały takie przypadki.

Sprawdź popularne kategorie

Zator płucny – przyczyny

Już wiesz, że główną przyczyną zatorowości płucnej jest choroba zakrzepowo-zatorowa, wywołana zakrzepicą żył głębokich kończyn dolnych. Inną genezę pojawiających się objawów zatorowości możemy podejrzewać u osób dodatkowo obciążonych np.: kobiet w okresie porodu, osób zgłaszających się ze złamaniem, zwłaszcza kości długich (np. kości udowej), pacjentów obciążonych onkologicznie, czy z założonym cewnikiem naczyniowym.

Zatorowość płucna - przyczyny zwiększające ryzyko wystąpienia choroby (czynniki ryzyka)

Prawdopodobieństwo jej wystąpienia w najbliższej przyszłości możemy ustalić na podstawie obecności czynników ryzyka. Należą do nich:

• Wiek > 40. roku życia,
• Przebyta żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
• Otyłość,
• Unieruchomienie, zwłaszcza kończyn dolnych z powodu ich niedowładu czy złamania,
• Trwający powyżej > 4h lot samolotem, zwłaszcza połączony ze snem w pozycji siedzącej,
• Ucisk na naczynia żylne np.: przez guz, powiększającą się ciążę, 
• Przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej dwuskładnikowej, hormonalnej terapii zastępczej,
• Nowotwór złośliwy, zwłaszcza rak trzustki, płuc, jajnika,
• Wrodzona lub nabyta trombofilia, czyli nadkrzepliwość (np.: zespół antyfosfolipidowy),
• Zaawansowana niewydolność serca,
• Współistniejąca miażdżyca z wysokim cholesterolem, często objawiające się wcześniej chorobą niedokrwienną serca,
• Infekcja COVID-19,
• Wszelkie stany zapalne, zwłaszcza ciężkie zapalenie płuc, sepsa,
• Choroby autoimmunologiczne np.: toczeń,
• Zespół nerczycowy,
• Duże zabiegi operacyjne, zwłaszcza te w obrębie kończyn dolnych, miednicy oraz jamy brzusznej.

Obecność wyżej wymienionych czynników ryzyka może być wskazaniem do wdrożenia profilaktyki przeciwzakrzepowej. Jednak w ⅓ przypadków zatorowości płucnej nie udaje się ich wykryć. Mówimy wówczas o zatorowości idiopatycznej lub niesprowokowanej.

Zatorowość płucna - diagnostyka i badania

Jak zdiagnozować zatorowość płucną? Diagnostyka wymaga szybkiego działania, ponieważ schorzenie może zagrażać życiu. Objawy, takie jak duszność czy ból w klatce piersiowej, mogą wskazywać na potrzebę dalszych badań. 

• Podstawą są badania, takie jak oznaczenie D-dimerów we krwi czy angio-TK klatki piersiowej. 
• W przypadku wątpliwości, jaki lekarz leczy zatorowość płucną, warto zgłosić się do pulmonologa lub kardiologa. Badanie na zatorowość płucną może obejmować także EKG czy echokardiografię.

Jak rozpoznać zatorowość płucną? Kluczowe jest szybkie połączenie wyników badań z objawami i wywiadem lekarskim.

Zator płucny – leczenie

Leczenie zatorowości płucnej opiera się na 3 filarach – pomocy doraźnej, udrożnieniu zamkniętego naczynia oraz zapobieganiu nawrotom. O dokładnym postępowaniu decyduje rodzaj zatorowości:

Zatorowość płucna - leczenie doraźne

Leczenie doraźne ma na celu zmniejszenie nasilenia zgłaszanych przez chorego objawów, a jego podstawowym celem jest zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych. 

• Opiera się na podaniu tlenu, leków przeciwbólowych oraz leczeniu wstrząsu i hipotensji. 
• Transport pacjenta do szpitala powinien odbywać się w pozycji półsiedzącej, dzięki czemu choremu będzie łatwiej oddychać. 
• Po wysunięciu istotnego podejrzenia zatorowości płucnej konieczne jest wdrożenie leczenia przeciwkrzepliwego równocześnie z rozpoczęciem procesu diagnostycznego. W tym celu podaje się wysokie dawki heparyny niefrakcjonowanej dożylnie. 
• Pacjenci z zatorowości płucną przebiegającą z niewydolnością hemodynamiczną są poddawani leczeniu trombolitycznemu, którego celem jest rozpuszczenie skrzepliny. W naszym kraju najczęściej stosuje się w tym celu alteplazę. W razie obecności przeciwwskazań do takiego postępowania konieczne staje się przeprowadzenie embolektomii płucnej, polegającej na chirurgicznym usunięciu skrzepliny.

Zatorowość płucna - leczenie profilaktyczne

Leczenie profilaktyczne zatorowości płucnej polega na regularnym przyjmowaniu leków przeciwkrzepliwych. Czas jego trwania zależy od współwystępujących czynników ryzyka zatorowości i może trwać przez kilka miesięcy, a nawet do końca życia. 

Ile czasu trwa zator płucny?

Czas trwania zatoru płucnego zależy od wielu czynników, takich jak jego rozległość, przyczyny i tempo podjęcia leczenia. Ostry zator może trwać od kilku godzin do kilku dni. Dzięki szybkiej diagnostyce i terapii farmakologicznej większość pacjentów odzyskuje stabilność w ciągu kilkudziesięciu godzin.

Zatorowość płucna – rokowania

Śmiertelność w przypadku braku leczenia zatorowości płucnej wynosi 27%. Prawidłowe rozpoznanie oraz szybkie zastosowanie leczenia obniżają ją do 2-8%. Rokowania w zatorowości płucnej zależą od miejsca, w którym doszło do zablokowania drożności tętnicy płucnej oraz prezentowanych przez chorego objawów. Najgroźniejszy w skutkach jest tzw. zator jeździec, blokujący pień tętnicy płucnej. Wówczas objawy niewydolności hemodynamicznej serca pojawiają się bardzo szybko.

Rekonwalescencja po zatorze płucnym

Powrót do zdrowia wymaga czasu oraz ścisłej współpracy z lekarzem. Ważnym elementem procesu rekonwalescencji jest rehabilitacja po zatorze płucnym, która obejmuje ćwiczenia oddechowe, stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej oraz monitorowanie stanu zdrowia. Kluczowe znaczenie ma także przestrzeganie zalecanej terapii przeciwzakrzepowej, zdrowa dieta i unikanie czynników ryzyka, takich jak długotrwałe unieruchomienie. Regularne wizyty kontrolne pomagają ocenić efekty leczenia i zapobiegać ewentualnym powikłaniom.

Zatorowość płucna – ćwiczenia

Ćwiczenia fizyczne po przebyciu zatorowości płucnej nie są przeciwwskazane. Sama aktywność fizyczna może pomóc w powrocie do zdrowia i zmniejszyć ryzyko ponownej zakrzepicy żył głębokich. Jednak intensywność ćwiczeń fizycznych i czas ich wprowadzania należy ustalić z lekarzem rehabilitacji, a samą aktywność przeprowadzać pod nadzorem fizjoterapeuty.

Czy zatorowość płucna jest wyleczalna?

Zatorowość płucna jest jak najbardziej wyleczalna. Jednak, aby to osiągnąć, niezbędne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia. W przypadku nagle pojawiających się objawów masywnej zatorowości płucnej wywołującej objawy wstrząsu, tylko natychmiastowa pomoc medyczna jest w stanie uratować życie chorego. Zatorowość o mniejszym zasięgu, przebiegająca bez objawów niewydolności hemodynamicznej serca charakteryzuje się lepszym rokowaniem. Jednak w obu przypadkach istnieje ryzyko jej nawrotu, dlatego pacjent powinien stosować profilaktykę przeciwzakrzepową.

Powikłania po zatorze płucnym

Powikłania po zatorze płucnym mogą być różnorodne i zależą od ciężkości schorzenia oraz szybkości podjęcia leczenia. Najczęściej występuje przewlekłe nadciśnienie płucne, które prowadzi do duszności i ograniczenia wydolności fizycznej. U niektórych pacjentów mogą pojawić się niewydolność serca lub nawracające epizody zatorowości. Inne możliwe skutki to uszkodzenie miąższu płucnego oraz zespół przewlekłego bólu klatki piersiowej. Właściwa rehabilitacja i kontrola lekarska minimalizują ryzyko komplikacji.

Zatorowość płucna - podsumowanie

Zatorowość płucna to stan zagrożenia życia wymagający natychmiastowej pomocy medycznej i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka jest współistniejąca zakrzepica żył głębokich, najczęściej zlokalizowana w kończynach dolnych lub w miednicy.