Zatorowość płucna – przyczyny, objawy i leczenie

Zatorowość płucna to poważna choroba stanowiąca zagrożenie dla zdrowia i życia. Jej objawy pojawiają się nagle i są spowodowane przez niedrożność tętnicy płucnej lub jej odgałęzień zablokowanych materiałem zatorowym – skrzepliną, tkanką tłuszczową, pęcherzykiem powietrza czy płynem owodniowym. Poznaj przyczyny, objawy oraz metody leczenia zatorowości płucnej.

Co to jest zator płucny?

Zator płucny, a dokładniej zatorowość płucna, polega na nagłym całkowitym lub częściowym zamknięciu tętnicy płucnej lub jej odgałęzienia przez materiał zatorowy. Tętnica płucna to naczynie doprowadzające odtlenowaną jeszcze krew z prawej komory serca do płuc w celu jej natlenowania. 

• Zatorowość płucna jest najczęściej manifestacją żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Obejmuje ona poza zatorowością płucną zakrzepicę żył głębokich. Materiałem zatorowym jest wówczas skrzeplina, czyli fragment skrzepniętej w naczyniu krwi. Pochodzi on najczęściej z żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy, dużo rzadziej z żył górnej połowy ciała. Po oderwaniu się od ściany naczynia w miejscu swojego powstania przemieszcza się wraz z prądem krwi, aż natrafia na tak wąskie miejsce, że nie jest w stanie przejść dalej.
• Materiałem zatykającym naczynie może być również fragment tkanki tłuszczowej uwolniony ze złamanej kości – zator tłuszczowy. 
• U kobiet w czasie porodu zatorowość płucna może być spowodowana przez płyn owodniowy, który dostał się do krążenia żylnego. 
• W przebiegu rozsianej choroby nowotworowej materiałem zatorowym mogą być masy nowotworowe. 
• Najrzadszą przyczyną zatorowości płucnej jest zator powietrzny, spowodowany przez powietrze dostające się do naczyń krwionośnych podczas ich cewnikowania.

Zatorowość płucna – objawy

Do głównych objawów zatorowości płucnej należą:

• Duszność,
• Ból w klatce piersiowej,
• Kaszel, najczęściej suchy,
• Zasłabnięcie lub omdlenie,
• Krwioplucie,
• Przyspieszenie częstości oddechów i bicia serca,
• Poszerzenie żył szyjnych.

W masywnej zatorowości pojawiają się objawy wstrząsu kardiogennego – obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zasinienie skóry, przyspieszenie bicia serca, mogące skutkować utratą przytomności, a nawet śmiercią. Objawy zatorowości płucnej najczęściej pojawiają się nagle. Jednak u części pacjentów zatorowość płucna zwłaszcza drobnych gałęzi tętnicy płucnej może przebiegać bezobjawowo. A jej powtarzające się epizody mogą skutkować rozwojem nadciśnienia płucnego i niewydolności prawokomorowej serca.

Niezwykle ważne jest zwrócenie uwagi na współistniejące objawy zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych – w postaci bólu łydki podczas chodzenia, obrzęku podudzia lub całej kończyny, tkliwością lub bolesnością uciskową oraz jej ociepleniem. Najczęściej dotyczą one jednej kończyny. Wymienione objawy można wykryć u co 3 pacjenta zgłaszającego się z objawami zatorowości płucnej.

Zator płucny – leczenie

Leczenie zatorowości płucnej opiera się na 3 filarach – pomocy doraźnej, udrożnieniu zamkniętego naczynia oraz zapobieganiu nawrotom. O dokładnym postępowaniu decyduje rodzaj zatorowości:

• Wysokiego ryzyka, przebiegająca z objawami obniżonego ciśnienia tętniczego krwi lub wstrząsu,
• Niewysokiego ryzyka – przebiegająca bez objawów niewydolności hemodynamicznej serca.

Leczenie doraźne ma na celu zmniejszenie nasilenia zgłaszanych przez chorego objawów, a jego podstawowym celem jest zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych. 

• Opiera się na podaniu tlenu, leków przeciwbólowych oraz leczeniu wstrząsu i hipotensji. 
• Transport pacjenta do szpitala powinien odbywać się w pozycji półsiedzącej, dzięki czemu choremu będzie łatwiej oddychać. 
• Po wysunięciu istotnego podejrzenia zatorowości płucnej konieczne jest wdrożenie leczenia przeciwkrzepliwego równocześnie z rozpoczęciem procesu diagnostycznego. W tym celu podaje się wysokie dawki heparyny niefrakcjonowanej dożylnie. 
• Pacjenci z zatorowości płucną przebiegającą z niewydolnością hemodynamiczną są poddawani leczeniu trombolitycznemu, którego celem jest rozpuszczenie skrzepliny. W naszym kraju najczęściej stosuje się w tym celu alteplazę. W razie obecności przeciwwskazań do takiego postępowania konieczne staje się przeprowadzenie embolektomii płucnej, polegającej na chirurgicznym usunięciu skrzepliny.

1. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
2. Kostrubiec, P. Pruszczyk, Zatorowość płucna, https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/969,zatorowosc-plucna, [dostęp 11.11.2022 r.]
3. M. Frołow, Zatorowość płucna: przyczyny, objawy, leczenie i rokowania,https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wszystkoozakrzepicy/zatorowoscplucna/104653,zatorowosc-plucna, [dostęp 11.11.2022 r.]