Cukrzyca u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie. Czy cukrzyca u dzieci jest uleczalna?

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charakteryzującą się zaburzeniem przemian węglowodanów, tłuszczów i białek. Jest wiele typów cukrzycy. U dzieci dominuje cukrzyca typu 1, jednak od pewnego czasu stale rośnie liczba osób zmagających się z cukrzycą typu 2 przed osiągnięciem dorosłości. Cukrzyca u dzieci – skąd się bierze i jak ją rozpoznać? 

Cukrzyca u dziecka – czym jest? 

Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to przewlekła choroba w przebiegu której charakterystyczne jest występowanie: 

• Zwiększonego poziomu glukozy we krwi – hiperglikemii (dominujący objaw laboratoryjny), 
• Zwiększonego stężenia tłuszczów we krwi – hiperlipidemii, 
• Zwiększonego stężenia różnych aminokwasów we krwi – hiperaminoacydemii. 

Istotą cukrzycy jest zaburzone wydzielanie insuliny (bezwzględny niedobór insuliny w cukrzycy typu 1) i/lub jej zaburzone działanie (insulinooporność tkanek organizmu w cukrzycy typu 2). 

Cukrzyca typu 1 dotyczy ponad 90% przypadków chorych dzieci. Wraz z rozpowszechnianiem się ciężkiej otyłości u dzieci coraz częściej występuje cukrzyca typu 2. 

Istnieją również inne postacie cukrzycy u dzieci: 

• Cukrzyca typu MODY (ang. Maturity Onset of the Young), 
• Cukrzyca noworodkowa przemijająca i utrwalona, 
• Cukrzyca mitochondrialna, 
• Cukrzyca spowodowana niewydolnością trzustki, np. w mukowiscydozie, 
• Cukrzyca spowodowana chorobami endokrynologicznymi, np. w zespole Cushinga, 
• Cukrzyca wywołana leczeniem glikokortykosteroidami, 
• Cukrzyca ciążowa. 

Sprawdź powiązane kategorie

Cukrzyca u dziecka – przyczyny 

Bezwzględny niedobór insuliny w cukrzycy typu 1 spowodowany jest trwałym uszkodzeniem komórek trzustki odpowiedzialnych za produkcję tego hormonu. W jej patogenezie znaczenie ma połączenie predyspozycji genetycznych (podłoże wielogenowe) oraz środowiskowych czynników wyzwalających. 

Na znaczenie czynników genetycznych wskazuje wyraźnie częstsze zachorowanie na cukrzycę do 20. roku życia u osób, których rodzeństwo choruje na cukrzycę typu 1 – nawet do 70% w przypadku bliźniaków jednojajowych. Ryzyko zachorowania jest również większe, jeśli chorują rodzice. 

Środowiskowe czynniki wyzwalające, które mogą indukować procesy prowadzące do autoimmunologicznego uszkodzenia trzustki u osób genetyczne predysponowanych, są w większości znane i obejmują: 

• Zakażenia wirusowe (np. różyczka wrodzona, enterowirusy, wirus świnki, wirus Coxsackie B), 
• Spożycie kazeiny (wczesne karmienie mlekiem krowim) oraz zbóż (wczesne wprowadzenie glutenu do diety), 
• Niedobór witaminy D, 
• Narażenie na związki toksyczne we wczesnym dzieciństwie, 
• Mikrobiotę jelita grubego. 

Cukrzyca u dzieci – objawy 

Do ujawnienia się cukrzycy typu 1 dochodzi, gdy zniszczeniu ulegnie 80-90% komórek trzustki odpowiedzialnych za syntezę insuliny. Choroba ujawnia się najczęściej w wieku 10-14 lat, ale może rozpocząć się również w młodszym wieku. Początek choroby jest nagły. Objawy wynikają z hiperglikemii i rozwijają się typowo w przeciągu od jednego do kilku tygodni. Pojawia się: 

• Uczucie suchości w ustach, 
• Wzmożone pragnienie (polidypsja), 
• Częstomocz i wielomocz – częstsze oddawanie moczu i oddawanie moczu w dużych ilościach, 
• Moczenie nocne, 
• Spadek masy ciała lub utrzymywanie się stałej masy ciała u dzieci w okresie wzrastania,  
• Narastające osłabienie, zmęczenie, senność, 
• Rozdrażnienie, 
• Nieostre widzenie. 

Niekiedy już na tym etapie cukrzyca powoduje u dzieci objawy skórne pod postacią zakażeń skóry oraz zakażeń grzybiczych (w szczególności w okolicy zewnętrznych narządów płciowych). 

W części przypadków pierwszym objawem cukrzycy typu 1 jest cukrzycowa kwasica ketonowa. Oprócz objawów wymienionych powyżej pojawiają się także: 

• Nudności, wymioty, bóle brzucha, 
• Duszność, przyspieszony i pogłębiony oddech, 
• Skurcze mięśni, 
• Zapach acetonu z ust, 
• Znaczne odwodnienie (sucha skóra i błony śluzowe, zapadnięte gałki oczne), 
• Znaczna senność – aż do utraty świadomości. 

Jak objawia się cukrzyca typu 2 u dzieci? Początek jest bardziej stopniowy i skryty. Choroba ujawnia się zwykle w okolicy wieku dojrzewania i jest skorelowana z występowaniem nadwagi lub otyłości. Często jest wykrywana w stadium przedobjawowym, kiedy obserwuje się jedynie nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych krwi. Objawy, które można obserwować u dziecka z cukrzycą typu 2 to: 

• Nawracające zakażenia i infekcje, 
• Problemy z gojeniem się ran, 
• Zmęczenie i senność, 
• Rozdrażnienie, 
• Napady głodu. 

Cukrzyca u dziecka – leczenie 

Terapia zależy od tego, jaki typ cukrzycy występuje u dziecka. Leczenie powinno być zintensyfikowane i ma na celu (w zależności od typu cukrzycy) uzupełnienie niedoboru insuliny i/lub poprawę jej działania. Ma również znaczenie w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy, takim jak np. retinopatia cukrzycowa czy neuropatia cukrzycowa. 

• Cukrzyca typu 1 wymaga leczenia za pomocą insuliny – wielokrotne wstrzyknięcia (pen insulinowy) lub ciągły podskórny wlew insuliny pompą osobistą. W ciągu dnia konieczne jest kilkukrotne sprawdzanie poziomu glukozy we krwi i jej odpowiednia korekcja. Służą do tego tradycyjne glukometry na igły i lancety oraz nowszej generacji glukometry bezinwazyjne (sensor jest przyklejany na kilka do kilkunastu dni np. do ramienia i nie jest konieczne stosowanie nakłuwaczy do glukometru). 
• W leczeniu cukrzycy typu 2 duże znaczenie ma dieta oraz leczenie doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. Nie wszystkie preparaty dla diabetyków, po które mogą sięgać dorośli, są dostępne również dla dzieci.  
• To, jak obniżyć cukier we krwi za pomocą diety, najlepiej jest konsultować z dietetykami. W aptekach znajdziesz zioła na obniżenie cukru we krwi, ale stosowanie takich preparatów u dzieci jest kontrowersyjne i nie jest podparte rzetelnymi badaniami potwierdzającymi ich skuteczność i bezpieczeństwo. 

Cukrzyca u dzieci – jakie badania trzeba wykonać? 

Rozpoznanie cukrzycy wymaga oznaczenia glikemii (poziom glukozy) we krwi żylnej lub stężenia hemoglobiny glikowanej. 

Czy cukrzyca u dzieci jest uleczalna? 

Cukrzyca typu 1 u dzieci to choroba na całe życie. Obecnie nie istnieje terapia, która mogłaby zatrzymać proces autoimmunologicznego niszczenia komórek trzustki. Do końca życia należy stosować terapię insuliną. 

Cukrzycę typu 2 można doprowadzić do stanu remisji i zatrzymać dalsze postępowanie zaburzeń metabolicznych. Należy jednak pamiętać, że wraz z ponownym pogorszeniem stylu życia i zaprzestaniem farmakoterapii, zaburzenia działania insuliny będą się dalej pogłębiać. 

Podsumowanie 

Świadomość tego, jak wyglądają pierwsze objawy cukrzycy u dzieci, pozwala na szybką reakcję ze strony rodziców i uzyskanie pomocy lekarskiej. Leczenie cukrzycy jest dość skomplikowane, zwłaszcza na początku i dla osób, które nic nie wiedzą o tej chorobie. Jeśli jesteś rodzicem dziecka z cukrzycą, rozmawiaj o tym, jak wspierać swoją pociechę. 

Źródła:

1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria II, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
2. Carroll W., Lissauer T., Pediatria, wyd. III polskie, red. wyd. polskiego Milanowski A., Edra Urban & Partner, Wrocław, 2019
3. Los E., Wilt A.S., Type 1 Diabetes in Children, StatPearls Publishing, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441918/, [dostęp: 01.06.2024 r.]
4. Jarosz-Chobot P., Otto-Buczkowska E., Cukrzyca u dzieci, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/cukrzyca/72410,cukrzyca-u-dzieci, [dostęp: 01.06.2024 r.]