Stopa cukrzycowa − powikłanie po cukrzycy

Stopa cukrzycowa to jedno z powikłań długotrwałej lub niedostatecznie wyrównanej cukrzycy. Stanowi poważny problem, a jej leczenie nie jest łatwe i wymaga sporo cierpliwości. Jakie są przyczyny i objawy stopy cukrzycowej? Co robić by nie dopuścić do uszkodzeń stopy, a jeśli już wystąpią?

Stopa cukrzycowa i inne powikłania cukrzycy

Wieloletnia, źle leczona lub niekontrolowana cukrzyca może doprowadzić do wielu groźnych powikłań. Przewlekła hiperglikemia (czyli stale podniesione stężenie glukozy we krwi) powoduje uszkodzenie nerwów i naczyń krwionośnych i zaburza funkcjonowanie wielu narządów, w szczególności nerek, serca i oczu.

Powikłania cukrzycy można podzielić na ostre i przewlekłe.

Ostre powikłania to stany nagłe, takie jak kwasica i śpiączka ketonowa, zespół hiperglikemiczno- hiperosmolarny, kwasica i śpiączka mleczanowa oraz hipoglikemia polekowa.

Przewlekłe powikłania cukrzycy rozwijają się najczęściej latami, a należą do nich: nefropatia cukrzycowa, neuropatia cukrzycowa, retinopatia cukrzycowa i zaćma, powikłania makroangiopatyczne (których podłożem jest przyspieszony rozwój miażdżycy), powikłania kostne, stawowe i skórne oraz zespół stopy cukrzycowej.

Dowiedz się więcej o retinopatii cukrzycowej: Retinopatia cukrzycowa leczenie laserem może pomóc!

Co to jest stopa cukrzycowa?

Stopa cukrzycowa, noga cukrzycowa a najbardziej właściwie zespół stopy cukrzycowej to zespół powikłań mikroangiopatycznych (dotyczą małych naczyń), makroangiopatycznych (dotyczą dużych naczyń) i neuropatii (uszkodzenia nerwów). Objawia się to zakażeniem, owrzodzeniem bądź destrukcją głębokich tkanek stopy.

Uszkodzenie nerwów ruchowych skutkuje osłabieniem i zanikiem mięśni stopy, co z biegiem czasu prowadzi do przykurczy.

W związku z nieprawidłowym odczuwaniem bólu, dotyku i temperatury chory nie czuje ucisku czy otarć, więc stopa narażona jest na ciągłe urazy i powstawanie ran.

Miażdżyca tętnic prowadzi do niedokrwienia tkanek. Miejscowa osteoporoza, infekcje kości i szpiku, martwice, złamania i zwichnięcia zniekształcają stopę i dodatkowo utrudniają prawidłową pielęgnację.

Sprawdź też, jakie są przyczyny i objawy cukrzycy u osób starszych.

Stopa cukrzycowa - objawy

Tzw. stopa wysokiego ryzyka charakteryzuje się występowaniem zaniku mięśni, przykurczami, młoteczkowatymi palcami i zrogowaceniami. Zmiana kształtu stopy prowadzi do powstania nieprawidłowych obciążeń i zaburzonego chodu.

Niektóre miejsca narażone są na stały ucisk i obcieranie, ale w wyniku zmian neuropatycznych, chory nie odczuwa bólu i nie koryguje postawy (ani nie wyciągnie kamyczka, który wpadł do buta- nie czuje go). Jeśli dojdzie do tego niedostateczna higiena i źle dobrane obuwie, o powstanie owrzodzenia nietrudno.

Początkowo powierzchowne owrzodzenie, szybko pogłębia się, a zaczerwienienie okolicznych tkanek, wzmożone ocieplenie, obrzęk, a czasem i ból ulegają nasileniu. Stan zapalny skóry i tkanek podskórnych zaczyna dotyczyć też kości i stawów. Pojawia się ropny wyciek, a rana cuchnie. Niedokrwienie stopy nie pozwala na prawidłowe gojenie się rany.

Z uwagi na różnice w leczeniu, istotną sprawą jest ocena przeważających zmian niedokrwiennych lub neuropatycznych. Na niedokrwienie stopy wskazuje odczuwanie bólu zarówno w ruchu jak i w spoczynku. Podobnie, czucie temperatury i dotyku nie jest zaburzone. Skóra jest chłodna, a tętno na kończynach dolnych jest słabe lub niewyczuwalne. W zmianach neuropatycznych zmysł czucia ulega uszkodzeniu - chory może nie odczuwać bólu, dotyku ani zmian temperatury. Tętno jest w normie, a skóra prawidłowo ocieplona. Dochodzi natomiast do destrukcji struktury kości.

Sprawdź też, jak obniżyć poziom cukru we krwi.

Stopa cukrzycowa - zapobieganie

Pamiętaj, żeby codziennie oglądać swoje stopy! Nie tylko od góry, ale także od strony podeszwy i między palcami. Jeśli masz z tym problem, poproś o pomoc bliską osobę.

Dbaj o higienę i dokładnie myj stopy. Zwróć uwagę, żeby w wyniku zaburzeń czucia temperatury, nie oparzyć nóg w zbyt gorącej wodzie.

Po kąpieli starannie osusz stopy, szczególnie między palcami. Regularnie obcinaj paznokcie, codziennie zmieniaj skarpetki - najlepiej używaj tych bawełnianych i bezszwowych, albo noś szwami na zewnątrz.

Codziennie wytrzepuj buty i sprawdzaj dłońmi, czy nic do nich nie wpadło. Zadbaj o odpowiednie obuwie wygodne, szerokie i najlepiej ze skóry. Często pomocne okazują się też specjalistyczne wkładki odciążające.  

Nie usuwaj samodzielnie odcisków i zrogowaceń, a jeśli tylko zauważysz drobną rankę, pęknięcie skóry czy pęcherz od razu udaj się do lekarza.

A co najważniejsze - lecz i kontroluj swoją cukrzycę!

Sprawdź też leki i preparaty dla cukrzyków.

Leczenie stopy cukrzycowej

Stopa cukrzycowa wymaga specjalnej i porządnej troski. Stałe pozostawanie pod opieką diabetologa, dobre wyrównanie cukrzycy, kontrola glikemii i zaburzeń lipidowych mają zasadnicze znaczenie.

W przypadku stopy niedokrwiennej działanie lecznicze ma ruch, aktywność fizyczna i leczenie poprawiające ukrwienie.

Stopę neuropatyczną lepiej odciążać. Wszelkie otarcia naskórka wymagają starannej pielęgnacji i stałej oceny pod kątem zakażenia.

W przypadku infekcji stosuje się antybiotykoterapię, w cięższych zakażeniach dożylną. Niejednokrotnie konieczne jest chirurgiczne opracowanie owrzodzenia, drenaż, nacinanie i usuwanie martwiczych tkanek i założenie odpowiednich opatrunków.

Jeśli dominują zniekształcenia i deformacje kostne, odciąża się kończynę poprzez założenie łusek gipsowych czy specjalnych ortez. W niektórych przypadkach (np. ze wskazań życiowych) konieczna może być amputacja, a czasami (np. palec cukrzycowy, który uległ suchej martwicy) dochodzi do autoamputacji.

Pamiętaj, że leczenie stopy cukrzycowej jest czasochłonne, trudne i wymaga wytrwałości. Drobne zaniedbania mogą doprowadzić do poważnych komplikacji, dlatego warto skupić na prawidłowym i rzetelnym zapobieganiu powstawania zmian.