Diuretyki w leczeniu nadciśnienia: rodzaje i działanie

Co to są diuretyki i dlaczego pomagają w leczeniu chorób układu krążenia? To, najprościej mówiąc, leki moczopędne, które pomagają usuwać z organizmu nadmiar wody i sodu. Dzięki temu zmniejszają ciśnienie tętnicze krwi. Leki tego typu często wspomagają leczenie kardiologiczne. Zobacz, jakie wyróżnia się grupy diuretyków i czym są diuretyki naturalne.

Co to są diuretyki?

Diuretyki, nazywane również lekami moczopędnymi lub odwadniającymi, pomagają nerkom pozbyć się dodatkowej wody i soli z organizmu, bo zwiększają ilość oddawanego moczu. Ich działanie można porównać do nie do końca zakręconego węża ogrodowego, z którego ucieka woda. Ten mechanizm zmniejsza ciśnienie w środku, dzięki czemu ułatwia działanie pompy, czyli Twojego serca.

Diuretyki − mechanizm działania na organizm

Diuretyki pomagają pozbyć się sodu i wody z organizmu. Większość z nich powoduje, że nerki uwalniają więcej sodu z moczem. Dlaczego jest to ważne? Wydalany sód zabiera wodę z krwi i zmniejsza ilość płynu przepływającego przez naczynia krwionośne, a tym samym obniża ciśnienie krwi.

Warto zaznaczyć, że Twoje nerki to filtry, przez które usuwane są toksyny i nadmiar płynów z organizmu. Kiedy bierzesz lek moczopędny, sygnalizuje on nerkom, że musisz pozbyć się większej ilości sodu. Woda wiąże się z sodem, a następnie jest usuwana podczas oddawania moczu, pozostawiając mniejszą objętość krwi. Zmniejszenie objętości krwi spowalnia tempo przepływu krwi przez naczynia krwionośne, pomagając obniżyć ciśnienie krwi.

Sprawdź też leki i preparaty na nadciśnienie.

Diuretyki a nadciśnienie i choroby krążenia

Diuretyki często stosuje się w leczeniu nadciśnienia tętniczego lub w stanach podwyższonego ciśnienia tętniczego. Wysokie ciśnienie krwi może przyczyniać się do rozwoju różnych postaci chorób układu sercowo-naczyniowego. Główną korzyścią z obniżenia ciśnienia tętniczego jest zmniejszenie ryzyka udaru i niewydolności serca. W wielu badaniach, w których udokumentowano zmniejszenie częstości zdarzeń sercowo-naczyniowych, leczenie nadciśnienia tętniczego było oparte właśnie na diuretykach.

Co więcej, lekarze często zalecają leki moczopędne w leczeniu nadciśnienia tętniczego ze względu na ich skuteczność, niski koszt i niskie ryzyko działań niepożądanych.

Jakie są rodzaje leków moczopędnych?

Leki moczopędne dzielą się na 3 główne grupy. Każdy rodzaj diuretyków zwiększa ilość sodu wydalanego z moczem, ale leki zupełnie inaczej wpływają na poszczególne obszary nerek. Oto one:

Diuretyki tiazydowe

Zwane też tiazydami. Działają na dalszą część kanalika nerkowego przez hamowanie zwrotnego wchłaniania sodu. Dzięki temu więcej sodu pozostaje w kanaliku i tworzy siłę osmotyczną (pewnego rodzaju przyciągania czy przenikania), która umożliwia zatrzymywanie wody i ostatecznie wydalanie jej.

Lekarze często polecają diuretyki tiazydowe jako lek w długotrwałym leczeniu nadciśnienia tętniczego. Nie powinni ich przyjmować pacjenci, u których zdiagnozowano dnę moczanową. Przykładami są: hydrochlorotiazyd indapamid, metolazon.

Diuretyki pętlowe

Zwane diuretykami osmotycznymi. Działają na początkowy odcinek pętli Henlego w nerce, przez co zapobiegają ponownemu wchłanianiu wody. W wyniku tego zmniejsza się objętość osocza, które występuje w odpowiedzi na zwiększone wydalanie sodu. Dzięki temu minimalizuje się również obciążenie serca. Należą do nich furosemid, torsemid, kwas etakrynowy.

Diuretyki oszczędzające potas

Te leki zachęcają organizm do pozbycia się płynów i sodu. Jednak robią to bez utraty potasu. Przykłady diuretyków oszczędzających potas obejmują: triamteren, eplerenon i spironolakton.

Dowiedz się więcej na temat nadciśnienia tętniczego.

Diuretyki a potas

Skoro już o potasie mowa… Diuretyki tiazydowe i pętlowe mogą powodować utratę tego pierwiastka wraz z wodą i sodem. Potas pełni ważną rolę w Twoim ciele − reguluje pracę serca i mięśni. Twój lekarz może zalecić przyjmowanie suplementu potasu lub spożywanie pokarmów bogatych w tę substancję, aby uzupełnić jego niedobór w trakcie leczenia diuretynami.

Warto wiedzieć, że produkty bogate w potas to:

• banany,
• awokado,
• rodzynki,
• fasolki,
• ciemnozielone warzywa liściaste, takie jak jarmuż i szpinak,
• grzyby,
• ziemniaki,
• jogurty,
• ryby.

Leki moczopędne oszczędzające potas nie stanowią tak dużego zagrożenia. Jednak nie są one tak skuteczne w leczeniu nadciśnienia jak inne rodzaje diuretyków. Dlatego żeby wzmocnić ich działanie, lekarze przepisują wraz z nimi inne typy środków farmaceutycznych.

Diuretyki tiazydowe są podstawową metodą leczenia osób z chorobami serca związanymi z nadciśnieniem. Jednak lekarz dostosuje schemat leczenia do konkretnych problemów zdrowotnych. Twój konkretny lek może zawierać więcej niż jeden rodzaj diuretyków w jednej pigułce lub dawce.

Co to jest naturalny diuretyk?

Niektóre pokarmy i suplementy ziołowe mogą mieć również działanie moczopędne. Naturalne środki moczopędne mogą przydać się w przypadku wysokiego ciśnienia krwi, ale lepiej używać ich ostrożnie. Przyjmowanie naturalnego środka moczopędnego, nawet niezamierzone, wraz z lekami farmaceutycznymi może prowadzić do odwodnienia i innych potencjalnie szkodliwych interakcji. Porozmawiaj z lekarzem, aby dowiedzieć się więcej o tym, które naturalne leki moczopędne są odpowiednie do leczenia twojego stanu.

Dowiedź się więcej na temat ziół, które są naturalnymi diuretykami.

Przykłady naturalnych diuretyków to:

Korzeń imbiru

Zaparzony w herbacie lub używany jako przyprawa do gotowania może pobudzać organizm do usuwania nadmiaru soli i wody. Korzeń imbiru również łagodzi nudności i wymioty. Więcej o tym składniku diety dowiesz się z artykułu: Imbir na przeziębienie i nie tylko! Właściwości imbiru w diecie!.

Seler

Dzięki wysokiej zawartości wody seler może zwiększyć produkcję moczu i pomóc w usuwaniu nadmiaru sodu i płynów.

Korzeń mniszka lekarskiego

Ten korzeń zielny wspomaga wydalanie moczu, pomagając nerkom w wypłukiwaniu dodatkowego sodu i innych toksyn.

Działania niepożądane diuretyków

Skutki uboczne przyjmowania leków moczopędnych zależą od dawki i mają głównie charakter metaboliczny. Co to znaczy? Najczęściej występuje zaburzenie równowagi elektrolitowej, takie jak zbyt niskie stężenie potasu (hipokaliemia) lub zbyt niskie stężenie sodu (hiponatremia) oraz nadmierne odwodnienie.

Hipokaliemia jest jednym z głównych problemów związanych ze stosowaniem leków moczopędnych i może powodować poważne problemy metaboliczne i kardiologiczne. Nadmierne utrata płynów może prowadzić do odruchowego przyspieszenia rytmu serca i wzrostu oporu naczyniowego w wyniku aktywacji odruchu baroreceptorowego. To może być kłopotliwe dla pacjentów leczonych na choroby serca.

Inne działania niepożądane związane z lekami moczopędnymi to hipotonia ortostatyczna, czyli zbyt niskie ciśnienie krwi. Zwykle to osoby starsze zaliczają się do grupy bardziej narażonej na omdlenia i zawroty głowy spowodowane odwodnieniem, bo często nie dopijają swoich napojów.

Diuretyki nie są zalecane kobietom w ciąży lub karmiącym piersią. Nie wiemy, jak te leki wpływają na nienarodzone dziecko. Wiele z nich przechodzi do mleka matki, co może spowodować odwodnienie dziecka.

Co warto wiedzieć, kiedy przyjmujesz diuretyki?

Poinformuj swojego lekarza, jakie leki (na receptę i bez recepty), suplementy i preparaty ziołowe używasz. Powiedz mu również o innych problemach zdrowotnych.

Podczas przyjmowania diuretyków powinieneś regularnie sprawdzać ciśnienie krwi (zobacz, jak robić to w domu: Pomiar ciśnienia tętniczego krwi − jak go prawidłowo wykonywać?), a także badać krew pod kątem elektrolitów i kontrolować, czy Twoje nerki dobrze pracują. Lekarz prawdopodobnie zaleci Ci przestrzeganie diety niskosodowej i ograniczenie ilości spożywanej soli.

Niektóre diuretyki usuwają potas z organizmu. Dlatego może być konieczne spożywanie większej ilości produktów bogatych w potas lub suplementowanie potasu. Natomiast jeśli przyjmujesz leki moczopędne oszczędzające potas, lekarz może zalecić, abyś unikał pokarmów bogatych w potas i innych źródeł potasu.

Jeśli potrzebujesz tylko jednej dawki dziennie, to najwygodniej będzie Ci wziąć lek moczopędny rano, abyś mógł przespać całą noc, bez konieczności wstawania do łazienki. Unikaj alkoholu i leków ułatwiających zasypianie, bo mogą nasilić działania niepożądane diuretyków.

Diuretyki w leczeniu nadciśnienia − co zapamiętać?

Diuretyki są co najmniej tak samo skuteczne jak pozostałe leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego zalecają stosowanie leków diuretycznych w skojarzeniu z innym lekiem obniżającym ciśnienie krwi.

Źródła:

1. Beckerman J.: Diuretics (Water Pills) for High Blood Pressure
2. Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) i Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH) do spraw postępowania w nadciśnieniu tętniczym: Wytyczne ESC/ESH dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym. 2018
3. Grossman E., Verdecchia P., Shamiss A., Angeli F., Reboldi G.: Diuretic Treatment of Hypertension; Diabetes Care. 2011
4. Laurent S. Antihypertensive drugs. Pharmacological Research. 2017
5. Roth E.: Diuretics for Hypertension. Healthline 2018
6. Shah SU, Anjum S, Littler WA.: Use of diuretics in cardiovascular disease: hypertension. Postgraduate Med J. 2004