Miażdżyca – objawy, przyczyny, leczenie. Jak ją rozpoznać?

Miażdżyca – przyczyny oraz grupa ryzyka

Przyczyny miażdżycy i czynniki wpływające na rozwój miażdżycy to m.in. palenie tytoniu, zaburzenia gospodarki tłuszczowej organizmu, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze. Wszystkie te zaburzenia doprowadzają do uszkodzenia śródbłonka tętnic i zwiększają ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych. 

Farmaceutka Irmina Turek pisze:

„Przyczyną występowania uszkodzeń śródbłonka i rozwoju choroby może być również nadciśnienie tętnicze. Nadmierne ciśnienie krwi, wywierane na ściany naczyń krwionośnych, prowadzi do uszkodzeń i ułatwia rozwój zmian miażdżycowych. Rośnie również niebezpieczeństwo wystąpienia zawału serca czy udaru mózgu. 

Co więcej, jeśli rozwiną się zmiany miażdżycowe, zmniejszające przepływ krwi np. w tętnicach doprowadzających krew do nerek, zaczynają one produkować przekaźniki podnoszące ciśnienie krwi. Poprawia to przepływ krwi przez nerkę, ale również nasila powstawanie zmian miażdżycowych. Dlatego też występowanie obu tych schorzeń jednocześnie wymaga odpowiedniej farmakoterapii i ścisłej kontroli lekarskiej”. 

Agnieszka Raczkowska kontynuuje:

„Oto czynniki ryzyka miażdżycy, na które nie masz wpływu:

• wiek – stwierdzono, że wraz z nim wzrasta ryzyko, że pojawi się miażdżyca. Objawy możesz zauważyć zwykle po 40., o ile nie pojawią się inne czynniki ryzyka miażdżycy, przyspieszające ten proces;
• płeć – arterioskleroza częściej rozwija się u mężczyzn, jednak kobiety po menopauzie są narażone na miażdżycę w porównywalnym stopniu, co mężczyźni w tej samej grupie wiekowej;
• obciążenia rodzinne – miażdżyca rozwija się częściej u osób, u których w rodzinie już pojawiały się zawały serca lub udary mózgu.

O ile na czynniki takie jak wiek, płeć i obciążenia rodzinne nie możesz wpłynąć, to na Twój styl życia jak najbardziej. Otyłość, nałóg nikotynowy, zbyt niska aktywność fizyczna – to wszystko da się zmienić!

6 czynników ryzyka miażdżycy, z którymi możesz walczyć, to:

• otyłość i nadwaga, które są skutkiem niezdrowej diety,
• mała aktywność fizyczna, wynikająca przede wszystkim z siedzącej pracy,
• palenie papierosów,
• stresujący styl życia,
• wysoki poziom „złego cholesterolu” (LDL), a niski poziom „dobrego cholesterolu” (HDL),
• cukrzyca i nadciśnienie tętnicze.

Choroby układu krążenia są nie tylko domeną starszych ludzi! Specjaliści jednogłośnie twierdzą, że miażdżyca rozwija się u dzieci, jeśli są niewłaściwie żywione albo cierpią na zaburzenia metaboliczne. W ciągu ostatnich lat częstotliwość występowania u maluchów otyłości, cukrzycy i wysokiego poziomu cholesterolu znacząco wzrosła. Miażdżycę aorty stwierdza się w badaniach autopsyjnych już u dzieci w wieku 10 lat, a pasma tłuszczowe w tętnicach wieńcowych aż u 15% osób w wieku 10 – 20 lat.

Najczęstszym powodem miażdżycy u dzieci jest nieprawidłowa dieta, bogata w tłuszcze zwierzęce oraz duże ilości cukrów w słodyczach, sokach i słodzonych jogurtach. Raport Światowej Organizacji Zdrowia szacuje, że około 22 milionów dzieci poniżej piątego roku życia ma nadwagę! Sytuacja w Polsce też nie wygląda najlepiej, bo ponad 10% dzieci w wieku 2 – 3 lat jest otyłych”.

Miażdżyca – objawy i diagnostyka

Edyta Jakubik pisze:

„Miażdżyca może przez długi czas pozostać niezauważona, bo nie daje żadnych objawów. Pierwsze symptomy najczęściej dają o sobie znać między 40. a 50. roku życia. Jest to choroba przewlekła, o skłonnościach do ciągłego rozwoju – aby zahamować jej postęp, leczenie musisz kontynuować do końca życia”.

Przy rozwoju zmian miażdżycowych znacznie zwężających światło naczynia, w tętnicach wieńcowych może dojść do rozwoju objawów choroby wieńcowej. Symptomy to m.in. ból w klatce piersiowej w czasie wysiłku, który ustępuje po jego zaprzestaniu, grozi to także zawałem serca. Zmiany miażdżycowe w tętnicach szyjnych i kręgowych zwiększają ryzyko udaru mózgu. Przy miażdżycy tętnic kończyn dolnych, dochodzi do rozwoju objawów niedokrwienia mięśni, szczególnie podudzia, w czasie marszu, które ustępują po odpoczynku – tzw. chromanie przystankowe.

Młode blaszki z dużą zawartością cholesterolu i komórek piankowatych łatwo pękają – może przez to powstać zakrzep blokujący przepływ krwi przez naczynie i powodujący nagły rozwój objawów niedokrwienia, a nawet martwicy. Taki scenariusz dotyczy głównie ludzi młodych, u których niewielkie zmiany miażdżycowe, niedające na co dzień objawów, przy pęknięciu i wytworzeniu zakrzepu mogą doprowadzić do nagłego zawału serca w stanie pozornego zdrowia.

Sprawdź, co oznacza wysoki cholesterol – objawy, przyczyny i skutki, czyli wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć.

Farmaceutka Irmina Turek dodaje:

„Objawy miażdżycy wynikają też w niedokrwienia mózgu. Dzieje się tak, gdy zmiany miażdżycowe rozwijają się w tętnicach zaopatrujących mózg w krew. Do przykładowych symptomów należą zawroty głowy, uczucie dezorientacji i przejściowe niedowłady. 

Jeśli zastanawiasz się, jakie są objawy miażdżycy, to odpowiedź brzmi – nietypowe. Bardzo często początki choroby nie dają żadnych oznak, przez co rozwija się ona niezauważalnie. Jeśli ograniczenia w przepływie krwi w danym miejscu są znaczne, pojawiają się symptomy charakterystyczne dla niedokrwienia danego miejsca. Dlatego też najczęściej o miażdżycy chorzy dowiadują się w gdy dojdzie do uszkodzenia naczynia, jego całkowitego zablokowania, lub podczas badań kontrolnych. Z tego powodu powinieneś wiedzieć jak rozpoznać miażdżycę i jakie są sposoby jej leczenia oraz zapobiegania”.

Jak leczyć miażdżycę? Rodzaje terapii

Edyta Jakubik opisuje leczenie miażdżycy:

„Najważniejsze w leczeniu miażdżycy jest, abyś ograniczył czynniki ryzyka. Przestań palić papierosy, utrzymuj prawidłową masę ciała, ciśnienie tętnicze, stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Konieczna jest zmiana stylu życia: odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna. Jeśli takie postępowanie nie przynosi efektu, rozważ leczenie farmakologiczne.

Miażdżyca – jak leczyć naturalnie

Dodatkowego wsparcia w obniżaniu cholesterolu szukaj w składnikach roślinnych, które normalizują metabolizm cholesterolu w organizmie. Ekstrakt z czerwonego ryżu hamuje produkcję cholesterolu, dzięki zawartości naturalnej statyny tzw. monakoliny K. Obecnie jest to jeden z najczęściej stosowanych suplementów diety, który ma pomóc zredukować cholesterol. Kolejnym naturalnym produktem skutecznie chroniącym przed miażdżycą, jest czosnek. Zawiera składniki przeciwzapalne i antybakteryjne. Jest znany od wieków ze swoich prozdrowotnych właściwości.

Farmaceutka Irmina Turek kontynuuje:

„Jak naturalnie leczyć miażdżycę? Na rynku znajdują się preparaty zawierające w swoim składzie standaryzowany wyciąg z bergamoty. Jest to roślina cytrusowa uprawiana od wielu lat w południowych Włoszech. Latami była wykorzystywana do produkcji olejków eterycznych. Badania wykazały jednak, że mieszanka związków polifenolowych zawarta w skórce z owoców oraz w liściach bergamoty ma bardzo korzystne działanie lecznicze. Działają one nie tylko wspomagając gospodarkę lipidową i węglowodanową, ale również ochraniając śródbłonek naczyniowy. Związki te obniżają cholesterol LDL i są zalecane u osób, które źle tolerują leki na miażdżycę lub jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego”. 

Leczenie miażdżycy − farmakologia

W przypadku, kiedy masz już podwyższone stężenie cholesterolu, a więc prawdopodobnie rozwiniętą miażdżycę, lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosowanymi preparatami są statyny – skutecznie hamują syntezę cholesterolu, zwłaszcza tego złego, czyli LDL. Udowodniono również, że statyny skutecznie chronią przed ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, a więc są lekami przedłużającymi życie. Kolejną grupą leków są fibraty, zmniejszające stężenie trójglicerydów. Stosunkowo nowym lekiem na rynku jest ezetymib – zmniejsza wchłanianie cholesterolu pokarmowego”.

Profilaktyka – jak zapobiec miażdżycy?

1. Nie pal papierosów

Tu nie wystarczy redukcja ilości wypalanych dziennie papierosów – musisz całkowicie rzucić nałóg. Bierne palenie ma również negatywne skutki miażdżycy. Dowiedz się, jak skutecznie rzucić palenie.

1. Przestrzegaj tych zasad zdrowego żywienia

W profilaktyce i leczeniu miażdżycy stosuje się dietę z ograniczeniem tłuszczów (zwłaszcza zwierzęcych, bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe), cholesterolu oraz cukrów prostych. Skomponuj dietę według zaleceń proponowanych w piramidzie zdrowego żywienia. Dbaj o to, by wartość energetyczna spożywanych pokarmów pokrywała indywidualne potrzeby Twojego organizmu, pozwalając utrzymać prawidłową masę ciała.

Ograniczenie cholesterolu i tłuszczów nasyconych, na rzecz kwasów wielonienasyconych z rodziny omega 3, możesz uzyskać, zwiększając spożycie tłustych ryb morskich (łosoś, makrela, śledź, sardynka) oraz olejów roślinnych (olej lniany, rzepakowy). Oleje roślinne, źródła kwasów z grupy omega 6 (np. oliwa z oliwek, olej winogronowy, z wiesiołka) spożywaj na surowo, jako dodatek to potraw.

Silnym czynnikiem miażdżycotwórczym, mogącym powodować uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych, są cukry proste. Dlatego też ograniczaj je w diecie przeciwmiażdżycowej.

Znaczną rolę w zmniejszaniu stężenia cholesterolu, triglicerydów i cukru we krwi odgrywa błonnik pokarmowy, zawarty głównie w owocach, warzywach i zbożach. Przeciwmiażdżycowo działają też związki antyoksydacyjne: witamina E, witamina C oraz beta-karoten, zawarte w warzywach zielonolistnych oraz koloru czerwonego, żółtego i pomarańczowego (np. w marchwi, dyni, papryce), oraz w owocach, orzechach i kiełkach pszenicy. Zwróć uwagę na sposób przygotowania posiłków – postaw na pieczenie lub gotowanie na parze.

1. Bądź aktywny fizycznie

Każda forma ruchu jest wskazana. Minimum w ciągu dnia to 30 minut. Najważniejsze, abyś robił to regularnie i ruszał się każdego dnia.

1. Zrzuć nadprogramowe kilogramy

Głównym wyznacznikiem jest wskaźnik BMI (Body Mass Index). Nie musisz liczyć tego samodzielnie. Aby dowiedzieć się więcej, przeczytaj artykuł: Normy BMI: jak go obliczyć? Ile powinno się ważyć?

1. Badaj ciśnienie tętnicze w domu

Wartości ciśnienia tętniczego powinny być niższe niż 140/90 mmHg. Jeśli zdarzyło Ci się przekroczyć tę granicę w przypadkowych pomiarach, wykonaj domowy pomiar ciśnienia tętniczego co najmniej 2 pomiary rano (na czczo, a w razie już wdrożonej terapii przed przyjęciem stosowanego leku) i co najmniej 2 pomiary wieczorem (przed kolacją). 

Notuj skrupulatnie dane z takich pomiarów i udaj się z tymi zapisami na konsultację do Poradni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), by ustalić z lekarzem prowadzącym leczenie lub ewentualnie zmodyfikować już stosowaną terapię. Domowe pomiar wykonuj za pomocą tego samego ciśnieniomierza. Najlepiej w tym celu wybrać ciśnieniomierz naramienny, gdyż jego wyniki są bardziej miarodajne niż w przypadku ciśnieniomierzy nadgarstkowych. 

1. Dąż do normalizacji cholesterolu LDL i wyrównania cukrzycy (pomiar HbA1c < 7%)

By osiągnąć te cele, znów pomoże Ci modyfikacja diety. W razie wskazań, potrzebne będzie odpowiednie leczenie, ustalone przez specjalistę. 

Farmaceutka Irmina Turek dodaje:

„Jeśli zostanie u Ciebie rozpoznane nadciśnienie tętnicze, zażywaj regularnie przepisane tabletki na nadciśnienie. Pozwoli to ograniczać postępowanie miażdżycy. Stosuj również kwasy omega. Jeśli w Twojej rodzinie występowało nadciśnienie i miażdżyca, badaj się regularnie. Postaw na zdrowy tryb życia i kontroluj poziom cholesterolu oraz ciśnienie, aby uniknąć problemów zdrowotnych”. 

Sprawdź również: Badanie cholesterolu − jak interpretować swoje wyniki? Lekarz tłumaczy!

Miażdżyca − dieta jest kluczowa!

Edyta Jakubik pisze:

„Żeby zmniejszyć Twoje szanse na rozwój miażdżycy, ogranicz spożywanie cukrów prostych i tłuszczy, zwłaszcza zwierzęcych, które są bogate w nasycone kwasy tłuszczowe. Odżywiaj się zgodnie z piramidą zdrowego żywienia. Jedz ryby morskie i oleje roślinne, a także siemię lniane, pestki z dyni, nasiona słonecznika i orzechy włoskie. Te produkty są bogatym źródłem kwasów wielonienasyconych z rodziny omega-3 i omega-6. Ważny jest również błonnik pokarmowy – obniża stężenie cholesterolu i cukru we krwi. Znajdziesz go w owocach, warzywach i zbożach – głównie w płatkach owsianych.

Ważnymi składnikami Twojej diety powinny być związki antyoksydacyjne: witamina E, witamina C i beta-karoten. Występują w zielonolistnych warzywach i koloru czerwonego, pomarańczowego i żółtego. Zalecane jest gotowanie, gotowanie na parze i pieczenie w folii. Unikaj smażenia, szczególnie na głębokim tłuszczu”.

Przeczytaj także, jak leczyć zaburzenia lipidowe − czyli co pomoże na wysoki cholesterol?

Miażdżyca – cichy zabójca

Miażdżyca to podstępna dolegliwość – początkowo nie daje żadnych objawów, i najczęściej dowiesz się o niej podczas badań kontrolnych, lub kiedy wyrządzi zauważalne szkody w Twoim organizmie. Pamiętaj, aby regularnie sprawdzać poziom ciśnienia i cholesterolu. Wprowadź zdrowe nawyki do Twojej diety oraz zrezygnuj z palenia papierosów. Może to uchronić Cię przed przykrymi konsekwencjami miażdżycy, jak zawał lub zatory żylne.

Źródła:

1. Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika, MP, Kraków 2013,
2. Mutschler E., Farmakologia i toksykologia, red. Buczko W., Wyd. III polskie, MedPharm Polska, Wrocław 2013,
3. Brunton L.L., Lazo J.S., Parker K.L., Farmakologia Goodmana i Gilmana, Czelej, 2007,
4. Burns D.K., Kumar V., Patologia Robbinsa, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2005,
5. Koszowska A., Dittfeld A., Puzoń-Brończyk A., Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, Post Fitoter, 2013.