Nadciśnienie tętnicze krwi – poznaj chorobę i sprawdź, jak obniżyć ciśnienie!

Szacuje się, że na nadciśnienie tętnicze choruje aż 32% dorosłych Polaków. Wyobraź sobie, że co trzecia osoba z Twojej rodziny może być nadciśnieniowcem! Jak wyglądają objawy i profilaktyka nadciśnienia krwi? Jak obniżyć ciśnienie krwi? Zobacz sam!

Co to jest nadciśnienie tętnicze?

Ogólnie rzecz biorąc nadciśnienie tętnicze to zbyt duża siła nacisku krwi na ściany naczyń tętniczych. Podczas pomiaru ciśnienia uzyskujemy dwie wartości, czyli ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Wartość ciśnienia skurczowego informuje o maksymalnej sile, z jaką serce pompuje krew w czasie skurczu. Innymi słowy, jest to największe ciśnienie generowane w układzie krwionośnym. Obserwuje się je w czasie skurczu lewej komory serca i wyrzutu z niej krwi. Natomiast ciśnienie rozkurczowe pokazuje minimalne ciśnienie występujące w tętnicach w trakcie rozkurczu. Jest ono mierzone tuż przed skurczem lewej komory.

Innym parametrem, który często jest mierzony przy okazji pomiaru ciśnienia, jest puls, czyli tętno. Wartość pulsu określa ilość uderzeń serca na minutę. Puls zwykle mierzy się, naciskając tętnicę promieniową lub szyjną zewnętrzną (gdyż jest on najlepiej wyczuwalny w tych miejscach) i zliczając uderzenia w czasie. Większość obecnie dostępnych na rynku ciśnieniomierzy automatycznych ma również funkcję pomiaru tętna. Co więcej, mierząc puls, można określić również takie jego cechy jak chociażby miarowość (czy uderzenia są równomiernie rozłożone w czasie). Tak więc puls możemy zmierzyć manualnie lub korzystając z funkcji wbudowanej w ciśnieniomierz. Pulsoksymetr nie służy do pomiaru tętna, a do badania saturacji, czyli wysycenia krwi cząsteczkami tlenu.

Prawidłowe wartości pulsu u osoby dorosłej oscylują w okolicy 70 uderzeń na minutę. Jak wygląda sytuacja u osób starszych? U seniorów za prawidłowy puls przyjmuje się około 60 uderzeń na minutę. Podwyższone tętno określane jest mianem tachykardii, a zbyt niskie bradykardii.

Lekarz Piotr Sobolewski pisze:

„O prawidłowym ciśnieniu tętniczym mówimy wtedy, gdy wartości skurczowego ciśnienia tętniczego są mniejsze od 140 mmHg, a rozkurczowego mniejsze od 90 mmHg. Jeśli podczas pomiaru zaobserwujesz, że Twoje ciśnienie skurczowe jest równe lub większe od 140 mmHg, i/lub ciśnienie rozkurczowe równe lub większe od 90 mmHg, to możesz rozpoznawać u siebie nadciśnienie tętnicze.

Nie bez przyczyny postawiłem wykrzyknik obok słowa „i/lub” – jeśli podwyższone są jedynie wartości ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego, to świadczy to o izolowanym nadciśnieniu skurczowym lub podwyższonym ciśnieniu rozkurczowym.

Wartość ciśnienia, jaką podano Ci w gabinecie lekarskim podczas pomiaru, możesz porównać z poniższymi tabelami”.

* Gdy wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego należą do różnych kategorii, to przyjmuje się tę wyższą.

Farmaceutka Agnieszka Raczkowska uświadamia:

„Pamiętaj, że pojedynczy pomiar nie jest podstawą do stwierdzenia choroby. Chwilowe podniesienie ciśnienia tętniczego może być spowodowane:

• niedawnym wysiłkiem fizycznym,
• czynnikami emocjonalnymi,
• przejedzeniem solą,
• niską temperaturą otoczenia,
• wypiciem alkoholu,
• wypaleniem papierosa.

Ciśnienie tętnicze bywa zmienne w zależności od pory dnia oraz okoliczności, w których się znajdujesz. Aby niepodważalnie stwierdzić nadciśnienie, trzeba obserwować swoje zdrowie przez okres kilku dni, a nawet tygodni”.

Skąd się bierze nadciśnienie tętnicze? Przyczyny schorzenia

Lekarz Piotr Sobolewski kontynuuje:

„Nadciśnienie tętnicze możemy podzielić na pierwotne i wtórne.

Wtórne nadciśnienie tętnicze: przyczyny

Schorzenie powstaje w następstwie innych chorób lub zaburzeń innych narządów i układów.

Główne przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego to:

• choroby nerek: m.in. miąższowe, naczyniowe, guzy wydzielające w nadmiarze reninę (hormon i enzym odpowiadający za wzrost ciśnienia),
• choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego: m.in. hiperaldosteronizm pierwotny (zespół Conna), hiperkortycyzm (zespół Cushinga), guz chromochłonny, zaburzenia funkcji tarczycy, akromegalia, zespół rakowiaka,
• choroby układu nerwowego: m.in. zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, różne zespoły neurologiczne,
• zwężenie cieśni aorty,
• stan przedrzucawkowy, rzucawka,
• ostry stres: m.in. oparzenia, stan po dużych zabiegach operacyjnych, hipoglikemia, alkoholowy zespół abstynencyjny,
• zespół bezdechu sennego,
• leki: lista jest długa, ale warto wspomnieć o tych, które stosowane są powszechnie, np. sympatykomimetyki (też te stosowane przy leczeniu zaburzeń drożności nosa), kortykosterydy, niesterydowe leki przeciwzapalne (m.in. Polopiryna, Aspiryna, Diclofenak, Ibuprofen), preparaty z lukrecji czy doustne środki antykoncepcyjne,
• substancje toksyczne: narkotyki (amfetamina, kokaina), alkohol, nikotyna, metale ciężkie.

Pierwotne nadciśnienie tętnicze: przyczyny

Przyczyną pierwotnego nadciśnienia są różne czynniki genetyczne i środowiskowe, które zaburzają funkcję jednego lub kilku układów odpowiadających za regulację ciśnienia tętniczego krwi.

Czynnikami ryzyka wpływającymi na jego rozwój są:

• nadmierne spożycie soli,
• otyłość, zwłaszcza brzuszna,
• mała aktywność fizyczna,
• stres psychiczny (zwiększenie napięcia układu współczulnego)”.

Nadciśnienie tętnicze – objawy

Objawy nadciśnienia bardzo często są długo niezauważalne dla chorego. Ponieważ nadciśnienie tętnicze często diagnozowane jest dopiero po wykonaniu stosownych pomiarów ciśnieniomierzem, warto dobrze zrozumieć, co oznaczają wyniki uzyskane podczas mierzenia ciśnienia oraz badań w gabinecie lekarskim.

Przeczytaj również artykuł: Ciśnieniomierz dla seniora – czym się kierować przy jego wyborze?

Inne wartości ciśnienia tętniczego uznaje się za normę dla zdrowych osób dorosłych, inne dla osób z różnymi chorobami przewlekłymi a inne dla osób starszych.

Lekarz Piotr Sobolewski rozwija:

„Zwykle nadciśnienie tętnicze nie daje objawów, co niestety jest zwodnicze i może uśpić Twoją czujność. Kiedy ciśnienie krwi staje się bardzo wysokie, a Twój organizm nie jest do tego przyzwyczajony, wskazówką, że coś jest nie tak, mogą być: bóle głowy, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, zaburzenia snu, czy łatwe męczenie się.

Na skutek nieleczonego nadciśnienia te dolegliwości mogą się nasilić, a obok nich mogą pojawić się inne, szczególnie po rozwinięciu się powikłań narządowych, takich jak:

• przerost lewej komory,
• nasilenie lub przyspieszenie rozwoju miażdżycy i tym samym zwiększenie ryzyka m.in. zawału serca, udaru mózgu, ale też zaburzeń funkcji nerek (np. miażdżycy tętnic nerkowych) czy nasilenia niedokrwienia nóg,
• rozwarstwienie aorty,
• zmiany w naczyniach siatkówki.
• Przy nadciśnieniu wzrasta ryzyko zgonu z przyczyn naczyniowych”.

Nadciśnienie tętnicze: diagnostyka w gabinecie lekarskim i w domu

Lekarz Piotr Sobolewski tłumaczy:

„Podczas diagnostyki nadciśnienia tętniczego u lekarza mierzy się ciśnienie, ustala jego przyczynę (czy jest pierwotne, czy wtórne), ocenia ryzyko sercowo-naczyniowe, sprawdza, czy są już obecne powikłania narządowe i czy istnieją inne choroby towarzyszące. Pomiary ciśnienia tętniczego będą wykonywane w gabinecie lekarskim (tu należy pamiętać o tzw. efekcie białego fartucha) oraz w warunkach domowych.

Jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie?

Trzeba wykonywać co najmniej 2 pomiary rano (na czczo, a w razie już wdrożonej terapii przed przyjęciem stosowanego leku) i co najmniej 2 pomiary wieczorem (przed kolacją). Zanim lekarz postawi ostateczną diagnozę i rozpozna chorobę, jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, należy powtarzać takie pomiary przez tydzień, a w przypadku długotrwałej obserwacji przez tydzień, co 3 miesiące.

Dowiedz się więcej, czytając artykuł: Pomiar ciśnienia tętniczego krwi − jak go prawidłowo wykonywać?

Nadciśnienie tętnicze: diagnostyka

Jakie badania trzeba wykonać przy nadciśnieniu tętniczym? Lekarz, aby uzupełnić diagnozę, może zlecić Ci wykonanie kilku podstawowych badań:

• biochemicznych, takich jak: morfologia, stężenie w surowicy sodu, potasu, glukozy (na czczo), kreatyniny i GFR (wskaźnik przesączania kłębuszkowego), kwasu moczowego, cholesterolu całkowitego, HDL, LDL, trójglicerydów,
• badania ogólnego moczu oraz oceny ilości białka w moczu (pierwszym objawem upośledzenia czynności nerek to obecność albuminy w moczu),
• EKG.

Dalsze badania zostaną Ci zlecone w razie konieczności poszerzenia diagnostyki, sprawdzenia, czy nadciśnieniu nie towarzyszą inne schorzenia i czy nie pojawiły się już powikłania narządowe”.

Jak obniżyć nadciśnienie tętnicze? Leczenie choroby

Lekarz Piotr Sobolewski wyjaśnia:

„Zanim lekarz dobierze dla Ciebie odpowiednią formę leczenia, weźmie pod uwagę wszystkie pomiary ciśnienia tętniczego, występowanie powikłań narządowych, Twój wiek i choroby współistniejące.

Leczenie farmakologiczne nadciśnienia

Jak obniżyć nadciśnienie tętnicze? Polega to na zastosowaniu odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Istnieje wiele środków, które pomagają obniżyć ciśnienie. Po przeprowadzeniu odpowiednich badań lekarz dobierze dla Ciebie odpowiednie z nich. Zwykle leczenie rozpoczyna się jednym lekiem w małej dawce. W razie konieczności dodaje się drugi lek lub rzadziej – zmienia na preparat z innej grupy. U większości pacjentów stosuje się ostatecznie dwa lub trzy leki na nadciśnienie z różnych grup (w niektórych przypadkach może być ich więcej).

Kiedy zaczniesz już przyjmować leki, lekarz zaplanuje wizyty kontrolne co 2-4 tygodnie. Po zmianie schematu leczenia będą się one odbywały zwykle co 4 tygodnie. Natomiast po ustabilizowaniu ciśnienia za pomocą leków lekarza będziesz odwiedzać znacznie rzadziej, mniej więcej co 3 miesiące”.

Zastanawiasz się jak zmniejszyć ciśnienie krwi? Odpowiedź jest prosta. Zastosuj leczenie zalecone przez lekarza i zadbaj o siebie. Spróbuj wdrożyć w życie przynajmniej część z dodatkowych zaleceń wymienianych przy nadciśnieniu. Pomogą one nie tylko w walce z podwyższonym ciśnieniem, ale i poprawią ogólną kondycję organizmu i Twoje samopoczucie.

Nadciśnienie tętnicze: leczenie doraźne

Jak doraźnie obniżyć ciśnienie krwi? Bardzo często w przypadku terapii nadciśnienia tętniczego lekarz zapisuje do stosowania różne preparaty. W wielu przypadkach oprócz leków do stosowania na co dzień przepisuje również środki do zastosowania doraźnie, w razie niekontrolowanego wzrostu ciśnienia. W takich przypadkach, oprócz normalnie przyjętych w danym dniu leków, możesz dodatkowo zastosować tabletkę preparatu przeznaczonego do stosowania objawowego. Z myślą o tego typu sytuacjach najczęściej przepisywane są leki mające w składzie kaptopryl.

Stany pilne i naglące związane z nadciśnieniem tętniczym

Lekarz Piotr Sobolewski ostrzega:

„Kiedy ciśnienie tętnicze nagle rośnie, ale nie towarzyszą mu postępujące powikłania narządowe, mówimy o stanie pilnym. Objawami są bóle głowy, krwawienie z nosa czy znaczny niepokój. W takim wypadku zgłoś się na oddział obserwacyjny izby przyjęć lub SOR, gdzie po doraźnym leczeniu i kilku godzinach obserwacji i normalizacji ciśnienia, zostaniesz wypisany. W ciągu kilku najbliższych dni powinieneś zgłosić się do kontroli do swojego lekarza lub do poradni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ).

Stany naglące to już sytuacje zagrożenia zdrowia lub nawet życia. W takim przypadku musisz szybko obniżyć ciśnienie, aby uniknąć poważnych następstw, np. encefalopatii nadciśnieniowej, krwawienia wewnątrzczaszkowego, zawału serca, ostrej niewydolności serca z obrzękiem płuc czy rozwarstwienia aorty. Kiedy ciśnienie tętnicze osiąga wartości powyżej 180/120 mmHg, Ty lub ktoś z Twoich bliskich musi zadzwonić po karetkę. Zwykle w takim wypadku trafisz na oddział intensywnej terapii”.

Farmaceutka Agnieszka Raczkowska sugeruje:

„Co obniża ciśnienie krwi? Przede wszystkim pomóc może zmiana stylu życia, który może mieć wpływ na rozwój choroby.

Jak więc obniżyć ciśnienie krwi, pochodząc do tego kompleksowo? Oto 7 porad, które powinieneś wziąć sobie do serca:

• zmniejsz masę ciała (utrzymanie BMI w przedziale 23,0–25,0 obniża ciśnienie skurczowe o około 10 mmHg),
• ogranicz używanie soli kuchennej do 6 gramów na dobę,
• stosuj dietę bogatą w potas i magnez,
• wypracuj skuteczne metody radzenia sobie ze stresem (medytacja, joga i gimnastyka relaksacyjno-oddechowa potrafią obniżyć wartość skurczowego ciśnienia tętniczego średnio o 10 mmHg, a rozkurczowego – o 5 mmHg),
• zwiększ aktywność fizyczną (zamień windę na schody),
• ogranicz alkohol,
• przestań palić”.

Jak zmniejszyć ciśnienie krwi? Profilaktyka

Jeżeli lekarz stwierdzi u Ciebie nadciśnienie tętnicze, duże znaczenie będzie też miała zmiana stylu życia. Pod tym ogólnym pojęciem kryje się wiele różnych aspektów. Jednym z nich będzie na pewno odpowiednio zbilansowana dieta. A konkretnie, co obniża ciśnienie krwi?

Przy występującym nadciśnieniu warto zwrócić uwagę na podaż sodu w diecie i unikanie jego nadmiaru. Istotne jest również dostarczenie w codziennych posiłkach steroli roślinnych i ograniczenie ilości złych tłuszczy. Dieta na cholesterol i nadciśnienie powinna zawierać ograniczoną ilość przetworzonych produktów bogatych w tłuszcze trans. Polecaną dietą przy nadciśnieniu tętniczym jest dieta DASH.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Dieta DASH: sprawdź przepis na danie z tempeh

„Dieta na nadciśnienie i cholesterol” pomoże też w ograniczeniu ryzyka wystąpienia innych chorób układu krwionośnego, takich jak np. miażdżyca, która w połączeniu z nadciśnieniem zwiększa ryzyko incydentów związanych z uszkodzeniem naczyń krwionośnych.

Zobacz również: Jak leczyć zaburzenia lipidowe − czyli co pomoże na wysoki cholesterol?

Jak szybko obniżyć ciśnienie krwi bez leków? Pamiętaj, że zdrowa i zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna, to zalecenia, które pojawiają się w przypadku wielu chorób przewlekłych. Stosowanie się do tych sugestii może pomóc uniknąć przyjmowania na przykład leków na nadciśnienie czy tabletek na cholesterol. Zbawiennie działają one również na stan zdrowia chorych z insulinoopornością.

Najbardziej polecaną dietą dla osób z nadciśnieniem jest dieta śródziemnomorska. Co więcej, jeśli masz też parę dodatkowych kilogramów, zrzucenie ich może polepszyć Twoje wyniki i zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Podobnie zadziała ograniczenie ilości spożywanego alkoholu i wypalanych papierosów, oraz odpowiednie zwiększenie aktywności fizycznej.

Nadciśnienie tętnicze – zapamiętaj

Farmaceutka Agnieszka Raczkowska podsumowuje:

„Profilaktyka nadciśnienia tętniczego krwi powinna opierać się przede wszystkim na wczesnym wprowadzeniu zmian w dotychczasowym trybie życia. Przeanalizuj i zanotuj, jakie są Twoje czynniki ryzyka. Nadciśnienie tętnicze to choroba cywilizacyjna. Możesz jej zapobiec, nawet jeśli ktoś u Ciebie w rodzinie na nią chorował.

Świetnym sposobem na profilaktykę są leki na nadciśnienie. Mimo wszystko możesz wspomagająco stosować też pulsoksymetr. Załóż dzienniczek, a ciśnienie mierz o stałych godzinach, najlepiej przed posiłkiem. Wszystkie pomiary notuj. Dokonuj ich w pozycji siedzącej i zawsze na tej samej ręce. Okresowa kontrola ciśnienia tętniczego pomoże Ci wcześnie rozpoznać nieprawidłowe wartości i wprowadzić odpowiednie postępowanie terapeutyczne”.

Jeżeli zastanawiasz się jak szybko obniżyć ciśnienie krwi bez leków, najlepszym rozwiązaniem będzie wypracowanie metod na uspokojenie, takich jak uprawianie jogi, medytacji i odpowiednich ćwiczeń relaksacyjno-oddechowych. Nie jest to jednak rozwiązanie docelowe. Kluczowe znaczenie ma także odpowiednia dieta, i nie zastąpią jej tabletki na cholesterol. Mogą one jednak okazać się pomocne. Co najważniejsze, objawy nadciśnienia nie są jednoznaczne i właśnie dlatego profilaktyka jest tak ważna.

Źródła:

1. Moryś, PATOGENEZA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO, Nowa Medycyna 1/2002

2. Krystyna Knypl, Diagnostyka nadciśnienia tętniczego, [w:] Medycyna Rodzinna 2/1999, s. 23-26

3. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika

4. Mutschler. Farmakologia i toksykologia. Wyd. III polskie. red. Buczko W. Wrocław, MedPharm Polska, 2013