Gorączka u osoby starszej – kiedy i jak reagować na podwyższoną temperaturę u seniora? 

Podwyższona temperatura ciała niepokoi nie tylko rodziców małych dzieci. Osoby w podeszłym wieku, ze względu na obniżoną odporność i choroby współistniejące, również powinny mieć się na baczności. Czy gorączkę należy od razu zbijać, czy może lepiej ją przeczekać? Jakie metody i leki powinni wybrać seniorzy, aby obniżyć temperaturę w sposób skuteczny i jednocześnie bezpieczny?

Temperatura w normie – stan podgorączkowy – gorączka

Prawidłowa temperatura ciała wynosi 36,6°C. Nie powinno nas także martwić, jeśli termometr wskazuje wartości pomiędzy 36,5°C, a 37°C. Takie wahania są w normie i decydują o nich predyspozycje osobnicze, wiek, płeć, pora dnia czy podejmowana aktywność fizyczna. Temperatura wynosząca 37 - 38°C to tzw. stan podgorączkowy.

O gorączce możemy mówić, gdy temperatura zacznie przekraczać 38°C. Pojawia się wówczas uczucie rozpalenia, osłabienia, ogólne rozbicie, czasem nawet dreszcze. To najwyższa pora, aby zacząć zbijać wysoką temperaturę. Gdy termometr wskazuje powyżej 39°C, mamy do czynienia z tzw. gorączka wysoką, która stanowi zagrożenie dla zdrowia.

Przeczytaj, kiedy należy rozpocząć zbijanie gorączki.

Gorączka u seniora – dlaczego może być groźna?

Infekcje, którym towarzyszy gorączka, mogą mieć znacznie poważniejszy przebieg u seniorów ze względu na szereg czynników związanych z wiekiem. Składają się na to upośledzenie funkcji serca, wątroby, nerek, schorzenia współistniejące oraz zmiany w farmakokinetyce i farmakodynamice leków przeciwgorączkowych. Do tego wszystkiego dochodzi zjawisko popularnej polipragmazji, czyli stosowania wielu leków jednocześnie i związanych z tym niekorzystnych interakcji. Nie trudno domyślić się, że „popularne” chorobotwórcze patogeny w tej grupie pacjentów mogą stać się czynnikiem zagrażającym zdrowiu, a nawet życiu. 

Długo utrzymująca się lub nawracająca gorączka u starszej osoby to powód do konsultacji z lekarzem. W takiej sytuacji specjalista powinien ustalić pierwotną przyczynę występowania podwyższonej temperatury. Za taki stan może odpowiadać zła przemiana materii, przewlekły stan zapalny, choroba autoimmunologiczna lub nowotwór. Gorączka może być również wywołana poważną chorobą zakaźną, jak np. gruźlica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, zakażenie wirusem HIV, bruceloza, malaria itp.

Długo trwający stan podgorączkowy jest bardzo niebezpieczny, ponieważ obciąża dodatkowo i tak często już osłabiony organizm seniora. Ponadto powoduje przyspieszoną pracę serca, a tym samym zwiększa zapotrzebowanie na tlen, co może prowadzić przy chorobie wieńcowej do niedokrwienia serca. Wysoka gorączka może być także konsekwencją zatrucia lekami. 

Wysoka gorączka u osoby starszej – przyczyny

Wysoka gorączka u starszej osoby jest najczęściej powodowana przez chorobotwórcze bakterie i wirusy. Organizm seniora jest zwykle bardziej podatny na infekcje z powodu obniżonej odporności na skutek towarzyszących chorób przewlekłych, wolniejszej regeneracji organizmu, zmniejszonej aktywności fizycznej i ubogiej, monotonnej diety. Obserwuje się także wzrost podatności na choroby zakaźne i obniżoną odpowiedź układu immunologicznego. Za sezon przeziębieniowo-grypowy uważa się jesień, zimę oraz wczesną wiosnę – czyli praktycznie większość roku. To właśnie wtedy osoby starsze najczęściej dotyka wysoka temperatura.

Dowiedz się również, dlaczego seniorzy powinni szczepić się przeciwko grypie.

W jaki sposób poradzić sobie z podwyższoną temperaturą u osób starszych?

Najszybszym sposobem na to, aby obniżyć wysoką temperaturę ciała, jest podanie leków przeciwgorączkowych. Najczęściej stosuje się paracetamol lub leki należące do grupy NLPZ  (niesterydowych leków przeciwzapalnych, jak np. ibuprofen, aspiryna). NLPZ-ty dodatkowo posiadają komponentę przeciwzapalną, więc wykazują pewną przewagę terapeutyczną w zbijaniu gorączki. Niestety powodują jednocześnie więcej efektów ubocznych, głównie ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha, podrażnienie śluzówki, działanie wrzodotwórcze, biegunki).

Nie zaleca się również stosowania w większych dawkach aspiryny (zaliczanej także do NLPZ-ów)  przez osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe ze względu na zwiększone ryzyko krwawienia (obniżenie krzepliwości krwi). Bezpieczniejszą alternatywą wydaje się być paracetamol, ale i ten stosowany w dużych dawkach może prowadzić do toksycznego uszkodzenia wątroby. Jest bezwzględnie przeciwwskazany u seniorów cierpiących z powodu uszkodzenia lub niewydolności tego narządu.

Bez względu na wybór leku zawsze należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania oraz przerw między przyjmowaniem poszczególnych dawek preparatu.

Domowe metody zbijania gorączki

Jak widać, nie każdy senior może bez większych konsekwencji zbijać gorączkę dostępnymi bez recepty lekami przeciwgorączkowymi. Z pomocą na szczęście przychodzą sposoby domowe obniżania temperatury ciała. Najpopularniejsze z nich to:

• stosowanie zimnych okładów na czoło np. ręcznika namoczonego zimną wodą. Taki okład należy zmieniać co 15 – 20 minut,
• pocieranie pachwin i pach gąbką namoczoną zimną wodą,
• kąpiele w temperaturze wody niższej o 1 – 2 stopnie od temperatury ciała,
• picie ziołowych naparów o właściwościach napotnych i przeciwgorączkowych. Świetnie sprawdzają się kwiat lipy, czarny bez, owoce maliny i dzikiej róży czy herbata z miodem i cytryną,
• częste nawadnianie – gorączka szybko odwadnia, a przez to osłabia organizm.

Dowiedz się więcej na temat naturalnych sposobów zbijania gorączki.

Gorączka u starszej osoby - kiedy wezwać pomoc?

Długo utrzymująca się gorączka u starszej osoby (powyżej 3 dni) mimo podania leków i zastosowania domowych metod to stan wymagający konsultacji lekarskiej. Możliwe, że należy poszukać pierwotnej przyczyny podwyższonej temperatury ciała, którą nie jest w tym przypadku infekcja. Również towarzyszące gorączce sztywność karku, zaburzenia oddychania, utrata świadomości czy drgawki to objawy sygnalizujące konieczność natychmiastowej pomocy specjalisty.

Źródła:

1. Samborski W., Niklas A., Filipiak K.J.; Niesteroidowe leki przeciwzapalne a powikłania sercowo-naczyniowe i gastroenterologiczne — algorytm wyboru. Varia Medica. 2018; 2(2): 116–124.
2. https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl. [dostęp 5.02.2021].
3. https://czelej.com.pl/images/file/Gor%C4%85czka/Rozdzia%C5%82%20IX.pdf. [dostęp 5.02.2021].