Czerwony język u starszej osoby – jakie są przyczyny i jak temu zaradzić?

Podeszły wiek, obok m.in. palenia papierosów, noszenia protez zębowych, czy niedoborów witamin i minerałów, należy do czynników ryzyka zapalenia języka. Zaczerwienie narządu jest natomiast typowym objawem tego schorzenia. Dodatkowo czerwonemu językowi u osoby starszej często towarzyszą inne objawy, takie jak ból czy pieczenie. Poznaj możliwe przyczyny, które mogą wywołać zapalenie języka u seniora.

Czerwony język u starszej osoby – przyczyny

Prawidłowo język człowieka jest różowy lub różowo-czerwony oraz lekko wilgotny. Poza tym, ze względu na obecności na jego powierzchni brodawek smakowych, posiada szorstką powierzchnię. Fizjologicznie język ma gładki obrys i możemy nim poruszać we wszystkich kierunkach. Do jego głównych funkcji należy odczuwanie smaku, a także udział w przyjmowaniu, przeżuwaniu i rozdrabnianiu pokarmu oraz artykułowaniu słów.

Czerwony język u starszej osoby może wynikać z wielu zaburzeń, a także być objawem choroby ogólnoustrojowej. Do możliwych przyczyn, które należy wziąć pod uwagę, należą:

• Niedobory witaminy B12, witaminy B6, kwasu foliowego oraz/lub żelaza – ze względu na towarzyszące zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych, a także nierzadko ubogo odżywczą dietę, to jedna z częstszych przyczyn czerwonego języka u seniorów,
• Zakażenie grzybami z rodzaju Candida – u seniorów korzystających z protez zębowych najczęściej mamy do czynienia z przewlekłą kandydozą rumieniową oraz nierzadko towarzyszącemu jej kątowemu zapaleniu warg,
• Narażenie błony śluzowej jamy ustnej na czynniki drażniące, takie jak alkohol, dym tytoniowy czy żucie tytoniu,
• Choroba refluksowa przełyku – zaczerwienienie i pieczenie języka mogą być objawem pozaprzełykowym zaawansowanej choroby refluksowej,
• Zespół Sjögrena – choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się zaburzonym wydzielaniem łez i śliny. Jednym z objawów tego schorzenia jest kserostomia, czyli subiektywne uczucie suchości w jamie ustnej,
• Alergia pokarmowa – czerwony język może być jednym z nietypowych objawów alergii,
• Guz ziarnistokomórkowy – rzadko występujący nowotwór łagodny, który najczęściej lokalizuje się na grzbiecie języka i ma postać czerwonego, żółtego lub szarego guzka,
• Afty – bolesne nadżerki błony śluzowej mogące wystąpić na wewnętrznej części policzków, dziąsłach, podniebieniu, a także języku,
• Liszaj płaski języka – na jego pojawienia się w szczególności narażone są osoby cierpiące na marskość wątroby, cukrzycę, a także stosujące niektóre leki, np. metylodopę.

Czerwony język u seniorów to objaw, który, jak widać, może wynikać z wielu przyczyn. W populacji osób starszych najczęściej mamy do czynienia z zanikowym zapaleniem języka rozwijającym się przez towarzyszące niedobory pokarmowe, zwłaszcza witamin z grupy B oraz żelaza. Jak wspomnieliśmy wyżej, nierzadko w tej grupie wiekowej czerwony język jest objawem infekcji grzybiczej. Jej rozwojowi szczególnie sprzyjają otarcia błony śluzowej jamy ustnej przez źle dopasowane protezy zębowe.

Czerwony język u starszej osoby – objawy

Niezależnie od przyczyny czerwony język jest jednym z objawów zapalenia tego narządu. Nierzadko pacjenci, u których stwierdzony zostaje ten symptom, skarżą się również na ból, pieczenie oraz zwiększoną wrażliwość podczas spożywania kwaśnych, ostrych lub słonych potraw. Czas trwania wymienionych objawów, wygląd języka, a także współistniejące symptomy z innych okolic ciała mogą pomóc nam w wyjaśnieniu przyczyny zgłaszanych dolegliwości.

• U seniorów jedną z najczęściej występujących przyczyn zaczerwienia języka, jest anemia z powodu niedoboru witaminy B12. W przypadku tego schorzenia poza typowymi objawami niedokrwistości w postaci zmęczenia, bladości skóry, a także przyspieszonego bicia serca nierzadko stwierdzamy nieprawidłowości ze strony układu nerwowego.

• Osoby starsze mogą się uskarżać na nasilające się drętwienie kończyn oraz uczucie kłucia opuszek palców stóp. Objawy te nazywane są parestezją.
• Z kolei ich bliscy nierzadko zauważają, że seniorzy zaczynają mieć problemy z pamięcią, coraz częściej są zdezorientowani oraz przestają radzić sobie z wcześniejszymi obowiązkami.
• Wymienione objawy neurologiczne nie występują w przypadku niedoboru kwasu foliowego. Jednak u osób starszych najczęściej mamy do czynienia z mieszanym niedoborem witamin z grupy B. Wówczas konieczna jest jednoczesna suplementacja zarówno witaminy B12, jak i kwasu foliowego.

• Zaczerwienienie, pieczenie oraz wygładzenie powierzchni języka, nierzadko połączone z nawracającymi pęknięciami kącików ust to objawy mogące pojawić się w przebiegu anemii z niedoboru żelaza.

• Do typowych objawów tego schorzenia należy zmęczenie, bladość skóry oraz przyspieszone bicie serca.
• Anemia na tle niedoboru żelaza należy do objawów alarmowych nowotworów przewodu pokarmowego. Z tego powodu, w przypadku jej wystąpienia u seniorów wskazane może być wykonanie badań, takich jak kolonoskopia, czy gastroskopia.

• W przypadku, gdy zaczerwienienie języka jest wynikiem zakażenia grzybiczego w wyniku podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej przez niedopasowaną protezę zębową, objawy są ograniczone tylko do tej okolicy. Najczęściej możemy zaobserwować rozlane zaczerwienienie języka, nierzadko z towarzyszącym zaczerwienieniem dziąseł, a także obecnością białych nalotów. Na skutek ich mechanicznego usunięciu mogą powstać niewielkie rany w jamie ustnej. Dodatkowo u części osób występuje zaczerwienienie i pękanie skóry i błony śluzowej w kątach ust.

Czerwony język u starszej osoby – leczenie

Sposób leczenia czerwonego języka u osoby starszej jest zależny od jego przyczyny. Jednak niezależnie od niej zawsze wskazane jest postępowanie łagodzące towarzyszące mu przykre objawy w postaci bólu i pieczenia:

• Unikanie ostrych i kwaśnych potraw, przy jedzeniu, których dolegliwości ulegają nasileniu,
• Rezygnacja z palenia papierosów i picia alkoholu,
• Regularne mycie zębów oraz dziąseł łagodnymi pastami,
• Staranne dobranie protezy zębowej i prawidłowe dbanie o jej higienę,
• Picie min. 2 l wody dziennie,
• Prawidłowe leczenie chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy choroby tarczycy,
• W razie odczuwania kserostomii używanie specjalnych preparatów na suchość w jamie ustnej,
• Suplementacja witamin na zęby i dziąsła.

Zaczerwienienie, pieczenie i ból języka stanowią wskazanie do wykonania podstawowych badań krwi wykrywających anemię, a następnie także jej możliwą przyczynę. Leczenie niedokrwistości polega na przyjmowaniu witamin dla seniorów w odpowiedniej postaci i dawce. Jeśli jest to możliwe, należy również leczyć przyczynę anemii.

Czerwony język u starszej osoby – profilaktyka

Dzięki odpowiedniej profilaktyce jesteśmy w stanie zmniejszyć ryzyko występowania zapalenia języka u seniorów, które odpowiada za przykre dolegliwości takie, jak pieczenie i ból, nasilający się zwłaszcza podczas jedzenia. Przede wszystkim warto:

• Zadbać o prawidłową, zbilansowaną i bogato odżywczą dietę, bogatą w witaminy z grupy B oraz żelazo,
• Zadbać o prawidłowy poziom nawodnienia,
• Zrezygnować z palenia papierosów,
• Unikać picia alkoholu,
• Nosić prawidłowo dobrane protezy zębowe, które nie doprowadzają do powstania otarć i ran w jamie ustnej,
• Leczyć choroby współistniejące.

W przypadku, gdy zauważysz, że Twój język jest zaczerwieniony, a dodatkowo odczuwasz jego pieczenie lub/i ból zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu.

Podsumowanie

Zaczerwienienie języka to niespecyficzny objaw, który może wynikać z wielu przyczyn. Jej zdiagnozowanie jest niezbędnym krokiem do podjęcia odpowiedniego leczenia przyczynowego. Jednak równie ważne jest równoczesne leczenie objawowe, dzięki któremu pacjent nie odczuwa przykrych dolegliwości, takich jak ból czy pieczenie języka podczas jedzenia.

Źródła:

1. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022/23
2. Wiercińska, Język geograficzny, zapalenie języka, zmiany na języku. Ból języka: przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/show.html?id=301533, [dostęp 30.09.2023 r.]
3. Mrówka-Kata, G. Namysłowski, K. Banert, W. Ściersk, Zapalenia języka i inne wybrane jego zmiany o charakterze łagodnym, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10236/8736, [dostęp 30.09.2023 r.]