Grypa u starszych ludzi – przyczyny, objawy i leczenie

Grypa jest chorobą wirusową wywołaną przez dwa typy wirusów grypy – typ A i B. Osoby starsze są szczególną grupą pacjentów, narażoną na ciężki i powikłany przebieg grypy. Dodatkowo częsta odmienność objawów występujących w tej grupie wiekowej, w porównaniu do innych, skłania do zachowania szczególnej czujności. Poznaj przyczyny, objawy i sposoby leczenia grypy u seniorów!

Grypa u starszej osoby – przyczyny

Grypa jest chorobą zakaźną wywołaną przez wirusa grypy.

• Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową podczas bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną, która nie zawsze musi prezentować objawy kliniczne infekcji.
• Wyróżniamy grypę sezonową oraz grypę pandemiczną.

• Zachorowania na tę pierwszą występują corocznie w sezonie epidemicznym, który w naszym kraju przypada na okres od października do kwietnia. Grypa sezonowa jest spowodowana przez wirusy grypy typu A i B.
• Natomiast grypa pandemiczna jest dużo groźniejsza, a zachorowania na nią występują co kilkanaście lat w formie światowej epidemii. Jest ona wywołana przez nowe, niewystępujące wcześniej u ludzi podtypy lub warianty wirusa grypy typu A. Do przykładów należy pandemia hiszpanki oraz świńskiej grypy.

Wirusy grypy powodują ostre zakażenie układu oddechowego. Osoby starsze są szczególnie narażone na ciężki przebieg grypy i jej powikłania. Seniorzy często chorują na wiele chorób przewlekłych – m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, niewydolność serca, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, czy przewlekłą chorobę nerek. Nałożenie się na nie zakażenia wirusem grypy może doprowadzić do zaostrzenia wymienionych schorzeń, a także sprzyja rozwojowi powikłań po grypie. Dla porównania, w populacji ogólnej powikłania grypy występują u 1-5% chorych, natomiast w grupie seniorów pojawiają się u ok. 30% zakażonych. Przekłada się to również na zwiększoną śmiertelność, około 10-krotnie większą niż w innych grupach wiekowych.

Grypa u starszej osoby – objawy

Do typowych objawów grypy należą:

• Gorączka,
• Dreszcze,
• Uczucie zimna,
• Bóle mięśniowo-stawowe,
• Ból głowy,
• Ból gardła,
• Duszność,
• Nieżyt nosa,
• Suchy i męczący kaszel.

U części pacjentów mogą dodatkowo wystąpić nudności, wymioty i biegunka. Różnicę między grypą a przeziębieniem stanowi nagłe wystąpienie objawów i dużo gorsze samopoczucie chorego w przebiegu tej pierwszej. Dodatkowo w przypadku przeziębienia u seniora, jak i w pozostałych grupach wiekowych, pomiar wykonany termometrem częściej wskazuje, że mamy do czynienia ze stanem podgorączkowym lub prawidłową temperaturą, a nie gorączką.

U osób starszych przebieg grypy może nie być tak typowy, co często utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy. Gorączka u seniora, który zachorował na grypę, nie musi wystąpić. Zamiast tego może on zgłaszać znaczne osłabienie. Nierzadko pojawiają się też zaburzenia świadomości. Objawy mogą również ograniczać się jedynie do symptomów ze strony układu oddechowego – kataru, kaszlu, ból gardła oraz trudności w oddychaniu.

Leczenie grypy u osób starszych

W leczeniu grypy stosujemy postępowanie objawowe i przyczynowe. Celem tego pierwszego jest złagodzenie symptomów zgłaszanych przez pacjenta. Zaleca się:

• Odpoczynek,
• Picie przynajmniej 2-2,5 l płynów dziennie – należy pamiętać o tym, że seniorzy ze względu na częste nieodczuwanie pragnienia, są grupą szczególnie narażoną na odwodnienie,
• Stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych – paracetamol, ibuprofen,
• W razie kataru i bólu gardła, stosowanie tabletek na katar oraz tabletek na ból gardła,
• W razie kaszlu produktywnego stosowanie syropu na kaszel mokry,
• W razie kaszlu suchego stosowanie syropu na kaszel suchy.

Seniorzy, czyli osoby po 65. roku życia, są grupą pacjentów, wśród których wskazane jest leczenie przyczynowe grypy. W tym celu zaleca się stosowanie leków przeciwwirusowych działających przeciwko wirusom grypy typu A i B. Obecnie w naszym kraju stosuje się głównie inhibitor neuraminidazy – oseltamiwir. Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej, optymalnie w ciągu 48 godzin od pojawienia się pierwszych objawów grypy.

Grypa jest chorobą wirusową, w związku z czym w przypadku braku bakteryjnych powikłań antybiotykoterapia nie jest wskazana. Pacjent nie odniesie z niej korzyści, a jest narażony na działania niepożądane stosowanych leków.

Do metod zapobiegania grypie należą coroczne szczepienia przeciwko grypie, zalecane w grupie seniorów oraz unikanie kontaktów z osobami prezentującymi objawy zakażenia. Poza tym w okresie zwiększonej zachorowalności należy ograniczyć przebywanie w zatłoczonych miejscach.

Grypa u starszej osoby – domowe sposoby

W przypadku łagodnych objawów grypowych w leczeniu domowym możemy z powodzeniem zastosować preparaty łagodzące objawy przeziębienia. W szczególności wszelkiego rodzaju napary na dolegliwości z górnych dróg oddechowych – katar, kaszel i ból gardła. Należą do nich:

• Herbata z owoców maliny z dodatkiem miodu,
• Mleko z masłem i dodatkiem czosnku,
• Sok z czarnego bzu,
• Herbata z miodem naturalnym i imbirem.

Osoby starsze powinny również zadbać o to, żeby ich codzienna dieta była odpowiednio zbilansowana i bogata w składniki odżywcze. Dodatkowo zaleca się stosowanie specjalnych preparatów witamin dla seniora. Należy jednak pamiętać o tym, że domowe sposoby nie stanowią alternatywy dla stosowania leków na przeziębienie i grypę.

Powikłania po grypie u osób starszych

Jednym z najczęściej występujących powikłań grypy jest zapalenia płuc u osób starszych. Wówczas możemy mieć do czynienia z:

• Pierwotnym grypowym zapaleniem płuc – w takim przypadku nie obserwujemy ustępowania objawów grypy,
• Wtórnym bakteryjnym zapaleniem płuc – jego objawy (nawrót gorączki, nasilenie duszności, kaszel, osłabienie) pojawiają się w okresie ustępowania objawów grypy.

Do innych możliwych powikłań grypy należą: angina paciorkowcowa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, a także sepsa i niewydolność wielonarządowa. U seniorów szczególnie obawiamy się zaostrzenia współistniejących chorób przewlekłych, zwłaszcza przewlekłej niewydolności serca, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz przewlekłej choroby nerek.

W przypadku ciężkiego przebiegu grypy lub pojawienia się powikłań zakażenia konieczna jest hospitalizacja. Do objawów alarmowych nakazujących skierowanie pacjenta do szpitala należą:

• Objawy niewydolności krążeniowo-oddechowej – duszność, sinica, krwioplucie, ból w klatce piersiowej, spadek ciśnienie tętniczego krwi, wzrost tętna, saturacja SpO2 <92%,
• Objawy rozwijających się powikłań ze strony ośrodkowego układu nerwowego – zaburzenia świadomości, utrata przytomności, drgawki, porażenie lub niedowład,
• Ciężkie odwodnienie – zmniejszona diureza, podsychające śluzówki, zawroty głowy, omdlenia podczas próby wstawania,
• Utrzymywanie się lub nawrót wysokiej gorączki, lub innych objawów po upływie 3 dni.

Podsumowanie

Grypa u seniorów, częściej niż wśród pozostałych grup wiekowych, może mieć ciężki, potencjalnie śmiertelny przebieg. Z tego powodu osoby starsze nie powinny bagatelizować żadnych objawów, które mogą na nią wskazywać. Aby zminimalizować ryzyko zachorowania, wskazane jest coroczne szczepienie przeciwko grypie, a także unikanie kontaktu z osobami chorymi.

Źródła:

1. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019
2. Przybyłowski, Powikłania grypy, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/836/original/Strony_od_MpD_2011_11-9.pdf?1468580432, [dostęp 06.09.2023 r.]
3. Wełnicki, A. Mamcarz, Zachorowanie na grypę w populacji 75 plus, https://podyplomie.pl/grypa/posts/572.zachorowanie-na-grype-w-populacji-75-plus, [dostęp 06.09.2023 r.]