Obgryzanie paznokci (onychofagia) - jakie są przyczyny i jak sobie z tym poradzić?

Obgryzanie paznokci to nawyk - automatyczny, nieświadomy i wciągający. Obgryzione paznokcie są defektem estetycznym, jednak ich notoryczne obgryzanie może skutkować nieodwracalnymi zmianami w płytce paznokcia, a nawet być zalążkiem powikłań zdrowotnych. Z artykułu dowiesz się więcej o przyczynach i skutkach onychofagii, a także jakie są sposoby na radzenie sobie z nieprzyjemną skłonnością.

Obgryzanie paznokci - przyczyny

Obgryzanie paznokci to zjawisko, które w psychologii nazywane jest onychofagią. Uznaje się je za zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, które w zależności od stopnia nasilenia może uaktywniać się wyłącznie w sytuacjach silnego stresu lub być działaniem celowym, skutkującym znacznym okaleczeniem obszaru wokół paznokcia. Pierwsza, łagodniejsza postać zaburzenia ma pomóc głównie w odreagowaniu negatywnych emocji, druga z kolei, częsta i niekontrolowana, może być jednym z objawów nerwicy. Zapanowanie nad nawykiem obgryzania paznokci jest trudne, a sam proces może być głęboko zakorzenionym przyzwyczajeniem o podłożu psychologicznym. 

Często nawyk obgryzania paznokci błędnie przypisuje się okresowi dziecięcemu, choć faktycznie zaburzenie pojawia się na ogół za młodu i część osób z niego wyrasta. Nie jest to jednak reguła dla wszystkich, bo onychofagia dotyczy również dorosłych. Co więcej, dziecięce obgryzanie paznokci po okresie dojrzewania może się nasilić i być wspierane przez inne nawyki, takie jak gryzienie ołówków lub długopisów, a także przygryzanie warg. 

Jakie mogą być przyczyny obgryzania paznokci?

• Niska samoocena, 
• Brak pewności siebie,
• Nadpobudliwość i nadmiar energii,
• Odczuwanie lęku lub napięcia,
• Nerwowość,
• Problemy rodzinne, zawodowe lub społeczne,
• Nuda.

Onychofagia bardzo często występuje na tle nerwowym i jest sposobem na radzenie sobie z trudną sytuacją, np. ze zbliżającym się egzaminem lub rozmową z przełożonym. Obgryzanie paznokci pomaga złagodzić stan wzburzenia i napięcia emocjonalnego. Ojciec psychoanalityki - Freud - uważał, że jest to zaburzenie na poziomie fiksacji oralnej. Na tym etapie dziecko poznaje świat głównie za pomocą ust, a gryzienie kłykci przez osobę dorosłą daje uczucie komfortu i spokoju podobne do tego, które odczuwa niemowlę np. podczas karmienia piersią. Nawyk obgryzania paznokci jest więc swego rodzaju ukojeniem, sprawia przyjemność i daje poczucie bezpieczeństwa.

Sposób na obgryzanie paznokci? Wypróbuj jeden z nich!  

Czy są jakieś sposoby na obgryzanie paznokci? Ponieważ onychofagia ma zróżnicowany przebieg i nasilenie, nie wszystkie domowe metody zadziałają na każdego. Terapia zachowawcza jest jednak na tyle bezpieczna, że warto spróbować i przetestować kilka z nich. 

• Lakier na obgryzanie paznokci - jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów na obgryzanie paznokci, czyli smarowanie paznokci specjalnymi, gorzkimi żelami dostępnymi w drogeriach i aptekach. Wystarczy cienka warstwa lakieru, by powierzchnia paznokcia pokryła się nieprzyjemną goryczką, której zadaniem jest zniechęcenie do obgryzania. Zerknij między innymi na gorzki, bezbarwny żel przeciw obgryzaniu paznokci Pazurek, który nie traci swoich właściwości nawet po wyschnięciu lub lakier Urgo Stop Obgryzaniu Paznokci i Regeneracja wspomagający walkę z obgryzaniem oraz ssaniem kciuka. W podobny sposób działa płyn przeciw obgryzaniu paznokci Paluszek Gorzki, którym możesz posmarować płytkę, palce, a także inne przedmioty, np. ołówek czy długopis.
• Aloes na dłonie - coś dla zwolenników naturalnych metod, czyli natarcie dłoni liśćmi aloesu. Choć sam aloes jest nieszkodliwą rośliną (co więcej, może skutecznie nawilżyć i odżywić suchą skórę dłoni), to miąższ ma na tyle gorzki, że z pewnością powstrzyma Cię przed chęcią gryzienia skórek i paznokci. Podobne działanie wykazuje chili czy czarny pieprz. Należy jednak pamiętać, by podczas używania wspomnianych substancji na dłoniach nie dotykać i nie zatrzeć sobie oczu.
• Gadżety antystresowe - np. piłeczka do ściskania sprawdzi się w sytuacjach stresowych i świetnie rozładowuje napięcie. 
• Zajmij czymś usta - według teorii Freuda obgryzanie paznokci wynika z potrzeby włożenia czegoś do ust, a nie zajęcia czymś dłoni, dlatego warto wypróbować gumę do żucia niezawierającą cukru. Możesz również żuć kawałek korzenia imbiru lub chrupać marchewkę.
• Zrelaksuj się! - obgryzanie paznokci występuje zazwyczaj na tle nerwowym, dlatego warto zadziałać na źródło problemu. Pomocne będą techniki relaksacyjne, medytacja, ćwiczenia oddechowe lub spokojna joga, które pomogą przywrócić organizmowi równowagę. Jeśli nie ma przeciwwskazań, można wprowadzić zioła na depresję i nerwicę w postaci lekkich herbatek, które zmniejszą podatność na stres i poprawią samopoczucie. Dowiedz się również więcej o działaniu L-teaniny.

Onychofagia - leczenie

Jak przestać obgryzać paznokcie? Czy z obgryzania paznokci da się wyleczyć? Przede wszystkim należy działać, ponieważ terapia zaburzenia wymaga najczęściej leczenia na wielu płaszczyznach, a ścieżka i metody postępowania powinny być dostosowane do stopnia nasilenia zaburzenia. 

• Pierwszym krokiem jest wprowadzenie terapii zachowawczej, czyli środków zaradczych opisanych wyżej, które pomogą rozładować napięcie lub zniechęcić do gryzienia paznokci i skórek.
• Warto również przyjrzeć się swojemu nawykowi i określić, w jakich sytuacjach się pojawia, dzięki czemu łatwiej wprowadzić zmianę oraz zredukować ilość lub natężenie bodźców, np. poprzez aktywność fizyczną.
• Jeśli onychofagia wywołana jest nerwicą lub innymi problemami o podłożu psychologicznym, skuteczną pomocą będzie specjalistyczna konsultacja. Leczenie zdiagnozowanej onychofagii opiera się głównie na farmakoterapii z użyciem leków antydepresyjnych.
• Jedną z metod leczenia jest ponadto terapia behawioralna, która polega na uświadomieniu sobie nawyku i nauce kontrolowania bodźców, które determinują szkodliwe zaburzenie.

Skutki obgryzania paznokci 

Obgryzanie paznokci to pozornie nieszkodliwy nawyk, którego głównym efektem jest nieestetyczny wygląd dłoni. Niestety to tylko jeden ze skutków, z punktu medycznego - najmniej szkodliwy. Oprócz kwestii wizualno-estetycznych dochodzą również negatywne skutki zdrowotne, takie jak:

• Przenoszenie drobnoustrojów (bakterii i wirusów),
• Infekcje górnych dróg oddechowych,
• Infekcje grzybicze,
• Zakażenia dróg pokarmowych,
• Widoczne wady zgryzu, np. zniekształcenie układu zębów, a nawet szczęki, 
• Uszkodzenia i stany zapalne dziąseł.

Wieloletnie obgryzanie paznokci może także doprowadzić do nieodwracalnych zmian w strukturze płytki. Częstym następstwem jest między innymi wrastanie paznokci w wał paznokciowy (poznaj sposoby na wrastające paznokcie) oraz znaczne osłabienie i kruchość płytki. 

• W regeneracji uszkodzonych i kruchych paznokci pomogą między innymi odżywki do paznokci o działaniu pielęgnacyjnym, np. rewitalizująca odżywka do paznokci z jedwabiem Kosmed lub odżywka do paznokci z ceramidami Pirolam, zmniejszająca łamliwość i rozdwajanie się płytki.  
• W codziennej pielęgnacji warto postawić na olejowanie paznokci za pomocą specjalnych olejków do rąk o działaniu dogłębnie nawilżającym, antyoksydacyjnym i przeciwstarzeniowym. Systematyczne olejowanie poprawi kondycję płytki, skórek wokół paznokci i na całych dłoniach.
• Nie można również zapominać o regularnym natłuszczaniu skóry na dłoniach i zabezpieczaniu rąk przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych. Maska do rąk i paznokci Ziaja Kozie Mleko uelastycznia i zmiękcza naskórek, a także wzmacnia paznokcie, zmniejszając ich skłonność do rozdwajania się i łamania.

Polecam Ci również ultraprzewodnik Natalii, z którego dowiesz się, jak dbać o paznokcie od A do Z.

Podsumowanie

Obgryzanie paznokci to zaburzenie, które może mieć wielorakie podłoże. Jednym ze sposobów walki z nawykiem jest próba odwrócenia uwagi, zajęcie czymś dłoni, żucie gumy lub skubanie pestek słonecznika. Pomocne będą wszelkiego rodzaju gorzkie płyny i lakiery, które zniechęcą do wkładania palców do ust. Jeśli źródłem onychofagii jest nerwica lub problemy na tle psychologicznym, zaleca się specjalistyczną konsultację i wdrożenie odpowiedniej ścieżki leczenia.

Źródła:

1. D. K. Lee, S. R. Lipner, Update on Diagnosis and Management of Onychophagia and Onychotillomania, https://www.mdpi.com/1660-4601/19/6/3392 [dostęp 06.02.2023]
2. H. K. Erdogan, D. Arslanta, E. Atay, D. Eyuboglu, A. Unsal, G. Dagtekin, A. Kilinc, Prevalence of onychophagia and its relation to stress and quality of life, https://www.acta-apa.org/journals/acta-dermatovenerol-apa/papers/10.15570/actaapa.2021.4/actaapa.2021.4.pdf [dostęp 06.02.2023]
3. T. I. Williams, R. Rose, S. Chrisholm, What is the function of nail biting: An analog assessment study, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0005796706001689 [dostęp 06.02.2023]