Zajady u dziecka – jak powstają i jak je leczyć? Sposoby na zajady u dzieci

Zauważyłeś zaczerwienienie i popękaną skórę w kącikach ust swojego dziecka? To mogą być zajady. Nieleczone prowadzą do znacznego dyskomfortu i mogą pozostawiać blizny. Od czego powstają zajady u dziecka? Jak można je leczyć i czy istnieją domowe sposoby? Sprawdź! 

Zajady u dziecka – czym są? 

Terminem zajady określa się zapalenie kącików ust. Stan zapalny obejmuje błonę śluzową jamy ustnej oraz skórę w miejscu styku wargi dolnej i górnej. Zapalenie może być obu- lub jednostronne. 

Zajady objawiają się pęknięciami i bruzdami w kącikach ust, z zaczerwienieniem i lekkim obrzękiem okolicznej skóry. Zmianom towarzyszy uczucie suchości, świąd, pieczenie lub ból. W niektórych przypadkach pęknięcia mogą krwawić, np. podczas szerokiego otwierania ust, co może prowadzić do powstania trudno gojących się owrzodzeń i strupów. Po zajadach rzadko pozostają blizny, ale jest to możliwe. 

Zajady często mylone są z opryszczką u dzieci. Podczas gdy zajady pojawiają się tylko w kącikach ust, opryszczka może wystąpić w dowolnym miejscu wokół ust. Opryszczkę łatwo rozpoznać po charakterystycznych pęcherzach wypełnionych płynem, które z czasem pękają i tworzą strupy.

Sprawdź powiązane kategorie:

Zajady u dziecka – przyczyny

Kątowe zapalenie ust występuje częściej u dzieci niż u dorosłych, ponieważ dzieci są do tego bardziej predysponowane. U bardzo małych dzieci pojawienie się zajadów związane jest z nadmiernym kontaktem tej okolicy ust ze śliną, co jest spowodowane m.in. ssaniem smoczka, ząbkowaniem, wkładaniem palców i zabawek do ust. Wilgotne środowisko sprzyja namnażaniu w tym miejscu bakterii (głównie gronkowców i paciorkowców) i grzybów. 

Zajady u dzieci – jakie są przyczyny i czynniki ryzyka? 

• Alergie kontaktowe, np. na składniki kosmetyków i leków, nikiel w sztućcach. 
• Nadmierna suchość jamy ustnej, np. z powodu odwodnienia, narażenia na złe warunki atmosferyczne (słońce, wiatr, zimno) czy w przebiegu zespołu Sjögrena. 
• Nieprawidłowa higiena jamy ustnej, np. nieregularne mycie zębów, nieleczona próchnica, zbyt rzadka wymiana szczoteczki do zębów. 
• Wady zgryzu. 
• Spadki odporności – zarówno w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, jak i z powodu infekcji. 
• Stosowanie antybiotyków, które oprócz zwalczania infekcji bakteryjnych powodują zmiany w składzie prawidłowej flory bakteryjnej błon śluzowych i skóry. 
• Stosowanie niektórych leków, np. wziewne glikokortykosteroidy (w leczeniu astmy), izotretynoina (w leczeniu trądziku). 
• Drażnienie śluzówek źle dobranym aparatem ortodontycznym. 
• Anemia z niedoboru żelaza. 
• Niedobory składników pokarmowych, minerałów i witamin w diecie. Wymienia się tu zwłaszcza kwas foliowy, witaminy z grupy B, cynk i ogólne niedożywienie białkowe. 
• Długotrwały stres, zaburzenia snu. 

Zajady u dzieci szczególnie często pojawiają się w miesiącach jesiennych i zimowych, kiedy dochodzi do osłabienia odporności. Do zajadów mogą się też przyczyniać niektóre choroby, np. celiakia, nieswoiste zapalenia jelit, atopowe zapalenie skóry, zespół Downa, cukrzyca. 

Zajady u dziecka – leczenie 

Czy leczyć stan zapalny w kącikach ust u dzieci? Zdecydowanie tak! Nieleczone zajady utrzymują się przez wiele dni, a w przypadku współistnienia innych chorób lub niedoborów w diecie nawet przez wiele tygodni. Zajady sprawiają dzieciom duży dyskomfort, a w niektórych przypadkach utrudniają przyjmowanie pokarmów i płynów, co może wpływać na ich samopoczucie. 

Przede wszystkim zidentyfikuj i wyeliminuj wszystkie możliwe przyczyny pojawienia się zajadów u dziecka. Nawet jeśli wprowadzisz leczenie, a nie usuniesz czynników doprowadzających do uszkodzenia śluzówek i skóry w kącikach ust, terapia będzie mało skuteczna. 

Jak leczyć zajady u dziecka? Zacznij od postępowania objawowego, którego celem jest złagodzenie stanu zapalnego i odczuwanego dyskomfortu. W aptekach kupisz maści na zajady zawierające substancje, takie jak alantoina, cynk, witamina B2, witamina A i witamina E. Można też stosować na usta balsamy o działaniu pielęgnującym i ochronnym przed słońcem, wiatrem i zimnem. Aplikację balsamów i maści na zajady powtarzaj kilka razy dziennie. 

W przypadku niedoborów składników pokarmowych, witamin i minerałów konieczna jest ich suplementacja poprzedzona wizytą u lekarza oraz wykonaniem potrzebnych badań laboratoryjnych. Anemię z niedoboru żelaza i niedobór większości witamin można leczyć preparatami doustnymi. W przypadku zajadów u dzieci spowodowanych brakiem witaminy B12 konieczne jest jej uzupełnienie poprzez podanie domięśniowe lub głębokie podskórne. Taki zastrzyk może wykonać tylko wykwalifikowany personel medyczny. 

Nawracające zajady u dziecka spowodowane obecnością chorób przewlekłych wymagają oceny skuteczności terapii tych schorzeń. Dotyczy to w szczególności cukrzycy, chorób zapalnych jelit i celiakii. 

Domowe sposoby na zajady u dziecka 

Pomocne w walce z zajadami mogą okazać się również działania pozafarmakologiczne. 

• Utrzymuj okolicę ust w czystości. Zwracaj uwagę na to, żeby dziecko nie wkładało do ust rąk, zabawek i innych przedmiotów. Osuszaj okolicę kącików ust dziecka. Do mycia twarzy stosuj kosmetyki o delikatnym i niedrażniącym składzie. 
• Zadbaj o nawodnienie. Pilnuj, żeby dziecko wypijało wystarczającą ilość płynów w ciągu dnia. Odwodnienie może być powodem zajadów i jednocześnie utrudniać ich gojenie. 
• Wprowadź korzystne modyfikacje w diecie. Ogranicz ilość słodyczy, ponieważ cukier jest pożywką dla bakterii, które mogą nasilać stan zapalny w okolicy kącików ust. Włącz do diety produkty bogate w: 
  • Białko – mięso, przetwory mleczne, 
  • Żelazo – mięso, ryby, 
  • Witaminy z grupy B – mięso, szpinak, sałata, rośliny strączkowe, 
  • Cynk – mięso, ryby, pełnoziarniste produkty zbożowe. 
• Dbaj o higienę jamy ustnej u dzieci. Oczyszczanie błony śluzowej jamy ustnej i wałów dziąsłowych powinno mieć miejsce już od okresu noworodkowego. Wraz z pojawieniem się pierwszego zęba należy wprowadzić szczotkowanie zębów i specjalnie przeznaczoną dla dzieci pastę do zębów. Szczotkowanie zębów powinno odbywać się rano i wieczorem. Zaleca się, żeby nawet do 8. roku życia przy myciu zębów pomagali rodzice. Szczoteczka do zębów powinna mieć odpowiedniej wielkości główkę i niedrażniące włosie. Do czyszczenia jamy ustnej dodatkowo można stosować nić dentystyczną i irygatory, a w okolicy wieku przedszkolnego do codziennej higieny można wprowadzić płyny do płukania jamy ustnej. 
• Okłady z aloesu. Mają działanie przeciwzapalne i koją podrażnienia. 
• Regularne czyszczenie i wymiana smoczków. 

Zajady u dziecka – czy dają powikłania? 

Zajady zwykle nie powodują długotrwałych problemów zdrowotnych u dzieci. Powikłania mogą wystąpić, jeśli zajady nawracają z powodu niewyeliminowania ich przyczyny i jeśli są leczone nieprawidłowo lub ze znacznym opóźnieniem. 

Jedną z częstych komplikacji w przebiegu zajadów są infekcje wtórne spowodowane przez patogeny bakteryjne lub grzybicze. Wówczas pękające kąciki ust trudniej się goją, a wśród dolegliwości dominuje pieczenie i świąd zmian. 

Dyskomfort spowodowany obecnością zajadów sprawia, że dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, są rozdrażnione i mniej chętnie przyjmują pokarmy i płyny. Taki stan potęguje niedobory żywieniowe i odwodnienie.  

Zajady u dziecka – czy są zaraźliwe? 

Zajady nie są zaraźliwe, chociaż ich obecność może być związana z miejscową inwazją patogenów bakteryjnych lub grzybiczych. Mimo to zwracaj uwagę, by Twoje dziecko nie wkładało rąk i żadnych przedmiotów do jamy ustnej, ponieważ poprzez kontakt ze śliną przenosi się wiele innych infekcji. 

Co istotne, zajady nie przenoszą się na inną część ciała – są zlokalizowane tylko w kącikach ust. Jeśli zobaczysz zmiany mogące sugerować obecność zajadów na ustach u dzieci w innym miejscu niż przy styku wargi górnej z dolną, możesz założyć, że nie są to zajady, a inne schorzenie. 

Podsumowanie 

Zajady u dzieci to częsta przypadłość polegająca na wystąpieniu stanu zapalnego w kącikach ust. Postępowanie objawowe w leczeniu zajadów jest łatwo dostępne, więc powinno być szybko wprowadzane. Staraj się identyfikować przyczyny pojawiania się zajadów u dziecka, zwłaszcza jeśli zmiany często nawracają. 

Źródła:

1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria II, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
2. Olszewska M. (red.), Rakowska A. (red.), Rudnicka L. (red.), Sar-Pomian M. (red)., Współczesna Dermatologia 2, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2022
3. Basehore B.M., Federico J.R., Zito P.M., Angular Chelitis, StatPearls Publishing, 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536929/, [dostęp 16.05.2024 r.]
4. Fajriani, Management of Angular Cheilitis in children, Journal of Dentomaxillofacial Science, 04.2017