Zapalenie pęcherza u dzieci – czy jest groźne? Lekarz wyjaśnia!

Zapalenie pęcherza u dzieci jest częstą chorobą wieku dziecięcego. Jak ją rozpoznać? Jakie są objawy zakażenia i sposoby leczenia? Czy zapalenie pęcherza można leczyć domowymi sposobami?Na te pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.

Czym jest zapalenie układu moczowego u dziecka?

Zakażenie układu moczowego (ZUM) to jedna z najczęstszych infekcji wieku dziecięcego. Nazywane jest potocznie przez rodziców przeziębieniem pęcherza u dziecka. Choroba może rozwinąć się zarówno u niemowląt w pierwszym roku życia, jak i u dzieci w wieku przedszkolnym czy u nastolatków.

Czym jest zakażenie układu moczowego? Infekcja ta to nic innego jak stan zapalny w obrębie pęcherza moczowego (łac. cystitis) wywołany przez działanie patogennych bakterii.

Jak je rozpoznać? Zakażenie układu moczowego może przebiegać pod różnymi postaciami takimi jak:

• zakażenie górnych dróg moczowych (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ostre infekcyjne cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek),
• zakażenie dolnych dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego łac. cystitis),
• bezobjawowa bakteriuria,
• leukocyturia,
• zakażenie układu moczowego o nietypowym przebiegu lub nawrotowym charakterze.

Infekcjom dróg moczowych u dzieci towarzyszą zwykle charakterystyczne objawy jak ból podbrzusza, trudność w oddawaniu moczu czy pieczenie w obrębie cewki moczowej. Bywa jednak, że dziecko mające zakażenie układu moczowego nie ma żadnych typowych dla tego stanu objawów, co utrudnia lekarzowi postawienie prawidłowej diagnozy. Jakie leki na zapalenie pęcherza u dzieci stosuje się? Kiedy zgłosić się do lekarza, gdy podejrzewamy u malucha zapalenie pęcherza?

Zapalenie pęcherza u dzieci – objawy, na które warto zwrócić uwagę

Bakterią, która najczęściej powoduje zakażenie dróg moczowych, jest pałeczka okrężnicy, czyli Escherichia coli. Bakteria ta w normalnych warunkach bytuje w jelicie grubym człowieka, stąd też, z uwagi na anatomiczną bliskość cewki moczowej i odbytu, z łatwością dojść może do przeniesienia się patogenów z przewodu pokarmowego do jałowych dróg moczowych.

Do takich sytuacji może dojść między innymi w przypadku zbyt rzadkich zmian pieluszki dziecku czy też niewystarczająco dokładnej higieny. U starszych dzieci zapalenie pęcherza rozwija się nie tylko wskutek złej higieny, ale również w wyniku zaburzeń funkcjonowania dróg moczowych lub wypróżniania (np. zaparcia).

Zakażeniu dolnych dróg moczowych towarzyszą objawy takie jak:

• częste oddawanie moczu,
• potrzeba oddania moczu wybudzająca dziecko z nocnego snu,
• naglące parcie na pęcherz,
• ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• moczenie w ciągu dnia i w nocy,
• ból brzucha w okolicy nadłonowej,
• nieprzyjemny zapach moczu,
• obecność krwi w moczu,
• zmiana barwy i przejrzystości moczu.

Do mniej specyficznych objawów, które mogą być wywołane przez zapalenie układu moczowego u dzieci, należą:

• gorączka lub stany podgorączkowe,
• ogólne osłabienie,
• niechęć do jedzenia,
• niechęć do picia,
• brak przyrostu masy ciała (dotyczy to przede wszystkim dzieci w okresie niemowlęcym),
• nadmierna senność,
• wzmożona drażliwość dziecka,
• wymioty, nudności.

Szczególnie trudno jest zdiagnozować zapalenie pęcherza u dzieci poniżej drugiego roku życia, ponieważ nie są one w stanie słowami opisać swoich dolegliwości. Co więcej, objawy infekcji dróg moczowych mogą być u takich maluchów bardzo niespecyficzne.

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej mówią jasno, że u każdego dziecka do 24 miesiąca życia, które ma gorączkę powyżej 38 stopni C o nieznanej przyczynie należy zawsze bezwzględnie wykonać badanie ogólne moczu. Sugeruje się, że to właśnie gorączka powyżej 38 stopni C trwająca powyżej 48 godzin jest jednym z najczęstszych objawów zakażenia dróg moczowych u najmłodszych dzieci.

Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci – szybka diagnoza to podstawa!

Zakażenie układu moczowego nie ustąpi samoistnie, trzeba jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie. Nieleczona infekcja dróg moczowych może prowadzić do nadmiernego namnażania się bakterii w drogach moczowych, a następnie rozsiewu zakażenia do krwi i w konsekwencji rozwoju tak zwanej urosepsy.

Urosepsa jest bardzo poważnym stanem, który może bezpośrednio zagrażać życiu dziecka, dlatego też wymaga hospitalizacji i dożylnej antybiotykoterapii. Nieleczone zakażenie układu moczowego może też prowadzić do powstawania blizn pozapalnych w miąższu nerek, przez co nieodwracalnie osłabione zostaje ich funkcjonowanie.

Dlaczego niektórzy są bardziej predysponowani do rozwoju zakażeń dróg moczowych a inni mniej? Wbrew powszechnej opinii nawracające zakażenia układu moczowego nie są spowodowane jedynie złą higieną osobistą dziecka.

Zapalenie pęcherza częściej rozwija się u dzieci:

• mających wady wrodzone budowy w obrębie układu moczowego,
• poddawanych cewnikowaniu pęcherza moczowego (np. przed operacją chirurgiczną),
• mających zaburzenia oddawania moczu, jak zbyt częste lub zbyt rzadkie oddawanie moczu, nietrzymanie moczu,
• które mają problemy z prawidłowym wypróżnianiem np. z zaparciami, nietrzymaniem stolca,
• które miały w przeszłości zakażenie dróg moczowych.

Co robić, gdy podejrzewasz zapalenie pęcherza u dzieci?

Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko ma zmieniony rytm oddawania moczu, zgłasza ból brzucza, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu, ma gorączkę lub którykolwiek z wcześniej opisywanych objawów, jak najszybciej udaj się do lekarza. Odruchem wielu rodziców jest wpisywanie w internetowe wyszukiwarki fraz typu: „zapalenie pęcherza u dzieci – domowe sposoby”. W tym przypadku należy jednak unikać leczenia bez konsultacji z lekarzempediatrą.

Podstawowymi badaniami, które pozwalają na potwierdzenie lub wykluczenie zakażenia dróg moczowych, jest wykonanie ogólnego badania moczu oraz posiewu. Te stosunkowo tanie, proste i bardzo szybkie badania można wykonać w każdym laboratorium analiz medycznych. Jeśli badanie ogólne moczu wykaże zwiększona ilość bakterii, wówczas możesz podejrzewać zakażenie dróg moczowych. Wskazane jest wówczas wykonanie badania bakteriologicznego moczu, czyli posiewu.

Co poza bakteriami w badaniu ogólnym moczu sugeruje zakażenie dróg moczowych? Do odchyleń w badaniu, które towarzyszą infekcji dróg moczowych, należą obecność leukocytów, erytrocytów i białka w moczu.

Jak pobrać mocz do badania ogólnego moczu, by wyniki miały sens?

Choć teoretycznie pobranie próbki moczu do badania wydaje się łatwe, większość pacjentów nie wie, jak prawidłowo to zrobić. To niezwykle ważna kwestia, gdyż źle pobrany mocz powoduje zafałszowanie obrazu i utrudnia dalszy proces diagnostyczny. Czynność ta jest jeszcze trudniejsza u dzieci, szczególnie tych najmłodszych, które nie kontrolują oddawania moczu.

Do pobrania próbki moczu od najmłodszych pacjentów służą specjalne jałowe woreczki, które nakleja się na okolicę cewki moczowej i w które mówiąc potocznie „łapie się” mocz. Woreczek ten powinien być przyklejony na czystą i suchą skórę oraz zdjęty natychmiast po oddaniu przez dziecko moczu.

U dzieci starszych, które kontrolują siusianie, mocz pobiera się tak jak u osoby dorosłej. Jak to zrobić? Na początku należy bardzo starannie umyć mydłem okolicę ujścia cewki moczowej i ręce, a następnie osuszyć skórę jednorazowym ręcznikiem papierowym. Teraz kolej na dziecko. Do specjalnie do tego przygotowanego pojemnika musi ono oddać odrobinę moczu ze środkowego strumienia. Co właściwie oznacza określenie środkowy strumień? Poproś dziecko, by najpierw oddało odrobinę moczu do toalety, a następnie dopiero do pojemnika na mocz. Pamiętaj, by mocz pobrany do pojemnika w ciągu godziny dostarczyć do laboratorium.

Co na zapalenie pęcherza u dzieci?

Podstawowe leki, które stosuje się na zapalenia pęcherza, to antybiotyki. Preparaty te lekarz włącza na podstawie obrazu klinicznego oraz wyników badania moczu. W przypadku zapalenia pęcherza antybiotykoterapia twa zwykle od 3 do 5 dni, dłużej, jeśli dojdzie do zakażenia górnego odcinka dróg moczowych. Rodzice, słysząc, że ich dziecko ma zakażenie dróg moczowych, najczęściej pytają, czy dziecko może być leczone w domu. To zależy od wieku dziecka, jego stanu ogólnego, objawów oraz wyników badań.

W przypadku najmłodszych pacjentów do 3-4 miesiąca życia konieczna jest hospitalizacja z wdrożeniem dożylnej antybiotykoterapii. Starsze dzieci mogą być leczone w domu, jednak konieczne jest pozostanie w stałym kontakcie z lekarzem pediatrą opiekującym się dzieckiem. W razie braku poprawy lub rozwoju niepokojących objawów lekarz będzie mógł zmodyfikować leczenie lub skierować pacjenta do szpitala.

Po zakończeniu leczenia dziecko niekiedy wymaga regularnych wizyt u nefrologa, szczególnie w przypadku najmłodszych pacjentów do 24 miesiąca życia oraz tych, u których dochodzi do rozwoju nawrotowych infekcji dróg moczowych. Pediatra może też skierować dziecko na poszerzoną diagnostykę nefrologiczno-urologiczną z wykonaniem badania ultrasonograficznego dróg moczowych, cystouretrografii mikcyjnej czy scyntygrafii dynamicznej.

Zapalenie pęcherza u dzieci - co zapamiętać?

Najważniejsze dla rodziców jest jednak to, by nigdy nie bagatelizować objawów potencjalnego zakażenia dróg moczowych. W przypadku zaobserwowania u dziecka wspomnianych wyżej objawów, jak najszybciej wykonaj badanie ogólne moczu oraz skontaktuj się z lekarzem pediatrą.

Źródła:

1. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dot. postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 4, str. 159–178.