Zapalenie piersi – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie piersi (mastitis) to dolegliwość kojarzona przede wszystkim z kobietami będącymi w trakcie laktacji. Znacznie rzadziej dotyczy kobiet niekarmiących piersią, a nawet mężczyzn. W przypadku zapalenia piersi kluczowe znaczenie ma jak najszybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz odróżnienie choroby od rzadkiego, ale bardzo groźnego raka zapalnego.

Zapalenie piersi – przyczyny

Zapalenie piersi, czyli stan zapalny gruczołu piersiowego, może mieć różnorodne podłoże. Najczęściej rozwija się w wyniku urazu mechanicznego lub infekcji. Oba czynniki często się ze sobą łączą – uszkodzenie skóry, na przykład w okolicy brodawki, może otworzyć drogę dla drobnoustrojów, które powodują rozwój zakażenia. Zakaźne zapalenie sutka wywołują przede wszystkim bakterie, choć w niektórych przypadkach przyczyną mogą być grzyby. Do najczęstszych patogenów należą:

Stan zapalny piersi i boląca pierś mogą być również wynikiem problemów niezwiązanych z infekcją. Często występuje w wyniku:

• Zastoju pokarmu – u kobiet karmiących piersią, kiedy gruczoł nie jest odpowiednio opróżniany, co prowadzi do podrażnienia tkanek i reakcji zapalnej,
• Urazów mechanicznych – drobne uszkodzenia skóry lub głębszych warstw tkanki piersiowej mogą powodować miejscowy stan zapalny,
• Zaburzeń hormonalnych – zwłaszcza w okresie menopauzy, kiedy niski poziom estrogenów zmienia strukturę tkanki gruczołowej, sprzyjając zapaleniom.

Sprawdź popularne kategorie

Zapalenie piersi – objawy

Zapalenie piersi, niezależnie od jego rodzaju, charakteryzuje się zespołem objawów wskazujących na rozwój stanu zapalnego w gruczole piersiowym. W większości przypadków pierwszym zauważalnym symptomem jest bolesność piersi, która może być miejscowa lub obejmować całą pierś. Skóra w obszarze objętym stanem zapalnym często staje się zaczerwieniona, cieplejsza i napięta, co świadczy o miejscowym przekrwieniu i obrzęku. W miarę postępu zapalenia może dojść do utworzenia zgrubień lub bolesnych guzków w tkance piersiowej, które są wynikiem nagromadzenia się płynu zapalnego lub mleka w przypadku zapalenia połogowego.

Wiele pacjentek zgłasza również ogólne objawy towarzyszące, takie jak gorączka i osłabienie, które są typowe dla reakcji organizmu na infekcję. Temperatura ciała może wzrosnąć nawet do 39°C, co dodatkowo obniża samopoczucie chorej. U kobiet karmiących, zwłaszcza przy połogowym zapaleniu piersi, mogą występować problemy z laktacją – pierś staje się obolała, co utrudnia karmienie, a w niektórych przypadkach pojawia się wyciek ropny z brodawki.

Niepołogowe zapalenie piersi - objawy

Objawy kliniczne niepołogowego zapalenia piersi różnią się w zależności od pacjenta. 

• U większości chorych występuje ból, obrzęk oraz miejscowe zaczerwienienie skóry. 
• Często pojawia się też wydzielina z brodawki, która może mieć nieprzyjemny zapach. 
• W niektórych przypadkach zapalenie może prowadzić do powstania ropnia, wymagającego leczenia chirurgicznego.
• Objawy niepołogowego zapalenia piersi mogą być zbliżone do tych obserwowanych w przypadku raka zapalnego piersi, szczególnie u kobiet po menopauzie. Dlatego w diagnostyce różnicowej konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań, w tym diagnostyki obrazowej i biopsji, aby wykluczyć ten agresywny nowotwór.

Powikłania nieleczonego zapalenia piersi

Brak odpowiedniego leczenia zapalenia piersi może prowadzić do poważnych powikłań. 

• Jednym z najczęstszych jest ropień piersi, który rozwija się, gdy stan zapalny ulega zaostrzeniu, a w tkance gruczołowej gromadzi się ropa. Ropień wymaga interwencji chirurgicznej, takiej jak nacięcie i drenaż.
• Innym poważnym powikłaniem jest przewlekłe zapalenie piersi, które może powodować trwałe zmiany w strukturze gruczołu, takie jak włóknienie lub deformacje. W przypadku niepołogowego zapalenia piersi, szczególnie u kobiet po menopauzie, istnieje ryzyko pomylenia objawów zapalenia z symptomami raka zapalnego piersi – agresywnej formy nowotworu. Dlatego kluczowe jest wczesne rozpoznanie i wdrożenie właściwego leczenia, aby uniknąć długoterminowych konsekwencji zdrowotnych.

Rodzaje zapalenia piersi

Wyróżniamy połogowe i niepołogowe zapalenie piersi. Każdy z tych rodzajów wymaga indywidualnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego.

Zapalenie piersi – leczenie

Podstawowym celem leczenia jest wyeliminowanie rozwiniętego stanu zapalnego, a także właściwa edukacja pacjentki. Ten ostatni element minimalizuje ryzyko nawrotu. U kobiet karmiących główną przyczyną zapalenia jest zastój pokarmu w następstwie błędów popełnianych w czasie karmienia. Z tego powodu leczenie skupia się na 3 głównych filarach:

• Usprawnieniu przepływu mleka przez przewody wyprowadzające gruczołu sutkowego,
• Terapii przeciwzapalnej, przeciwbólowej i przeciwgorączkowej,
• Antybiotykoterapii.

Sprawne opróżnianie piersi ma ogromne znaczenie nie tylko w leczeniu, ale również zapobieganiu zapaleniu. 

Z tego powodu zaleca się częste, przynajmniej co 2 godz. efektywne karmienie sutkiem objętym stanem zapalnym. W celu swobodnego wypływu pokarmu, przed laktacją warto zastosować okłady ogrzewające na chory gruczoł lub wziąć gorący prysznic. W trakcie karmienia należy delikatnie masować zdrową część piersi ruchem głaskającym w kierunku brodawki. Po jego zakończeniu można zastosować zimny okład. Jednak jeśli okłady lub masaż wywołują duży ból, należy ich zaniechać. W ciągu dnia zaleca się noszenie miękkich, nieuciskających staników.

Terapia farmakologiczna to kolejny niezwykle ważny element leczenia zapalenia piersi. Wiele leków w ciąży oraz podczas laktacji jest przeciwwskazanych. Z tego powodu zawsze trzeba je przyjmować pod kontrolą lekarza. W celu łagodzenia bólu oraz gorączki należy regularnie przyjmować ibuprofen lub paracetamol już od chwili rozpoznania zapalenia. Jeśli lekarz stwierdzi współtowarzyszące zakażenie, zaleci antybiotykoterapię. Leki przeciwbakteryjne stosuje się przez 10 dni, chociaż objawy zazwyczaj ustępują po 2-3 dniach. Wcześniejsze przerwanie terapii grozi nawrotem zapalenia.

Przeczytaj także: Jak odstawić dziecko od karmienia piersią? Mama radzi!

Zapalenie piersi – domowe sposoby

Domowe sposoby przydatne w leczeniu zapalenia piersi obejmujące stosowanie zimnych i ciepłych okładów, a także łagodnego masażu gruczołu zostały opisane powyżej. Na pewno słyszałaś o przykładaniu do piersi liści kapusty po zakończonym karmieniu. Ich działanie polega na chłodzeniu piersi, dzięki czemu niwelują nasilenie bólu i zmniejszają obrzęk. Należy unikać stosowania intensywnego masażu piersi, który może prowadzić do poważniejszych uszkodzeń gruczołu.

Oto kilka wskazówek, jak w domowy sposób poradzić sobie z zapaleniem piersi:

• Zaraz po porodzie należy jak najszybciej przystawić dziecko do piersi, co pobudzi laktację,
• Niezwykle ważną rolę odgrywa nauka techniki prawidłowego karmienia, a także sprawdzenie umiejętności efektywnego ssania przez dziecko. Instruktaż przeprowadza położna jeszcze podczas pobytu w szpitalu oraz podczas wizyty patronażowej,
• Należy regularnie, minimum 8 razy dziennie opróżniać piersi z nagromadzonego pokarmu. Jeśli dziecko ma problemy ze ssaniem, można to robić za pomocą laktatora,
• W celu polepszenia wypływu mleka nierzadko skuteczne okazują się leki i tabletki na laktację - zioła na pobudzenie laktacji,
• Należy skutecznie leczyć uszkodzenia brodawek, ponieważ to one są najczęstszym miejscem wniknięcia zakażenia. Kremy do biustu w ciąży i laktacji zawierające lanolinę są obojętne dla dziecka i poprawiają elastyczność sutków, chroniąc je przed urazem.

Pamiętaj jednak, że domowe sposoby nie mogą zastąpić profesjonalnej konsultacji z lekarzem. Jeśli objawy zapalenia piersi, w tym powiększona i bolesna pierś, nie ustępują, nasilają się lub pojawiają się dodatkowe niepokojące symptomy, takie jak wysoka gorączka, konieczna jest wizyta u specjalisty. Odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne, a w niektórych przypadkach interwencja chirurgiczna, mogą być niezbędne do skutecznego rozwiązania problemu i uniknięcia poważnych powikłań.

Podsumowanie

Połogowe zapalenie piersi to niezwykle częsta dolegliwość. Znacznie rzadziej mamy do czynienia z niepołogowym zapaleniem sutków. Oba stany wymagają konsultacji lekarskiej i włączenia odpowiedniego leczenia. Powyższy artykuł stanowi jedynie bardzo skondensowany zakres współczesnej wiedzy dotyczącej zapalenia piersi i w żadnej sytuacji nie powinien zastąpić wizyty u specjalisty.

Źródła:

1. M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska-Rubik, Protokół leczenia zapalenia piersi, https://podyplomie.pl/ginekologia/22713,protokol-leczenia-zapalenia-piersi [dostęp 13.05.22r.]
2. Ch. Krogerus, E. Wernheden, L. B. Hansen, Mastitis, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31791447/ [dostęp 13.05.22r.]
3. M. Nehring-Gugulska, Zapalenie piersi i ropień, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/karmienie-piersia/103947,zapalenie-piersi-i-ropien [dostęp 13.05.22r.]
4. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/karmienie-piersia/103947,zapalenie-piersi-przy-karmieniu-i-ropien-piersi-jako-powiklanie-zapalenia [dostęp 9.12.2024]