Osoba starsza nie chce się myć — co robić?

Czy podopieczny w podeszłym wieku zaskoczył Cię kiedyś odmową umycia się? Twierdził, że jest czysty, mimo ewidentnych dowodów w postaci nieprzyjemnego zapachu i przepoconego ubrania? Fakt, że osoba starsza nie chce się myć, niekoniecznie oznacza awersję do utrzymywania swojego ciała w należytej higienie. Podłoże problemu często jest bardziej złożone. Jak zachęcić seniora do mycia się?

Dlaczego starszy człowiek nie chce się myć?

Seniorzy, zwłaszcza cierpiący na choroby otępienne, dość często odmawiają umycia się albo zmiany ubrania. W takiej sytuacji z jednej strony warto posłuchać podawanych wymówek, a z drugiej uważnie obserwować ich zachowanie. Iwona Przybyło, specjalistka pielęgniarstwa anestezjologicznego, która w ramach Akademii Opiekunów szkoli opiekunów seniorów, radzi:

Dobry opiekun musi być jak detektyw, bo bardzo często zdarza się, że różne nietypowe zachowania osób z otępieniem () mają nieoczywiste przyczyny.

 Jakie są najczęstsze powody niechęci do mycia się u seniorów?

Zapominanie

Czasami senior po prostu nie pamięta, kiedy ostatnio mył twarz, ręce czy zęby albo brał prysznic. Ma poczucie, że zrobił to całkiem niedawno i nie widzi potrzeby ponawiać czynności higienicznych. Może się też zdarzyć, że starszy człowiek wejdzie do łazienki, ale w międzyczasie zapomni, co miał tam zrobić. Po chwili wychodzi więc z niej kompletnie suchy i nieumyty.

Problemem często jest również wykonanie czynności higienicznych od strony technicznej: Chory nie pamięta, do czego służy ta dziwna butelka z pompką (mydło w płynie), tubka z napisem Toothpaste albo przerażający, srebrny wąż (bateria prysznicowa).

Sprawdź, jak dbać o higienę osób starszych.

Lęk i wstyd

Często starsza osoba nie chce się myć, ponieważ ma opory przed rozebraniem się przy obcym człowieku (nawet, jeśli to jest członek rodziny albo własne odbicie w lustrze!). Seniorzy wychowywali się w czasach, gdy podejście do odsłaniania ciała było dużo mniej liberalne niż obecnie. To, co Tobie wydaje się normalne pokazywanie się na plaży w stroju kąpielowym czy noszenie spódnicy przed kolano dla Twojej babci byłoby nie do pomyślenia. Senior może również bać się upadku na śliskiej podłodze czy przesuwającym się dywaniku oraz uciążliwego uczucia zimna przed i po prysznicu.

Ból

Podnoszenie rąk i nóg, rozbieranie się, wchodzenie do wanny, wycieranie ręcznikiem wszystko to może sprawiać starszej osobie ból.

Sprawdź również, jak opiekować się osobą starszą w domu.

Przytępienie węchu

Senior może nie zauważyć, że jego ciało czy ubrania zaczynają brzydko pachnieć.

Poczucie izolacji

Depresja, samotność i poczucie odcięcia od społeczności sprawiają, że starsza osoba nie widzi powodu do zachowywania higieny i dbania o wygląd. W takim wypadku warto zwrócić się o radę do psychiatry, który zdecyduje, czy seniorowi trzeba przepisać leki antydepresyjne.

Dowiedź się, jak powinna wyglądać higiena jamy ustnej u seniora.

Niewłaściwy plan dnia

Dla osób starszych, zwłaszcza cierpiących na choroby otępienne, bardzo ważne jest zachowywanie codziennej rutyny. Jednak pamiętaj, żeby plan dostosować do seniora. Ty prawdopodobnie bierzesz kąpiel przed pracą czy innymi zajęciami, albo przed snem. Ale dla starszej osoby ranek i wieczór to niekoniecznie najlepsze pory dnia na mycie się po przebudzeniu wciąż odczuwa działanie silnych leków branych na noc i ma trudności z rozruszaniem się, a wieczorem jest po prostu zbyt zmęczona. Lepiej więc wprowadzić zwyczaj mycia się np. wczesnym popołudniem.

Gimnastyka dla seniora sprawdź, jak zachęcić do niej osoby starsze!

Jak ułatwić seniorowi codzienne korzystanie z łazienki?

Jeśli staruszek jest jeszcze na tyle sprawny, że mógłby się samodzielnie umyć, warto wprowadzić pewne udogodnienia w łazience, aby mu to ułatwić. Oto kilka z nich, wymienionych w książce Opiekun szyty na miarę. Poradnik dla opiekunów osób z chorobami otępiennymi:

• umieść na ścianach poręcze i uchwyty (przy sedesie czy wannie), których senior mógłby się złapać,
• wprowadź kontrastowe kolory dla deski sedesowej, krzesełek prysznicowych, poręczy, ręczników i progu prysznica (jeśli nie możesz wstawić do łazienki prysznica bez progu),
• zrezygnuj z ruchomej słuchawki prysznicowej i zasłony prysznicowej (często zwiększają one ryzyko wypadku),
• zainstaluj tradycyjne kurki do odkręcania wody, które senior najprawdopodobniej pamięta z młodości,
• zamiast mydła w płynie kup klasyczną mydelniczkę i mydło w kostce, najlepiej w kontrastowym kolorze, a następnie umieść ją na umywalce po dominującej stronie seniora,
• połóż na podłodze maty antypoślizgowe,
• zasłoń lustro, a chemię, kosmetyki i urządzenia elektryczne takie jak suszarka czy golarka schowaj w zamykanej szafce,
• upewnij się, że blokadę drzwi łatwo można otworzyć z zewnątrz (na wypadek, gdyby senior się zamknął i nie wiedział, jak wyjść).

Jak umyć starszą osobę?

Pomoc w czynnościach higienicznych u seniora na początku polega głównie na asekuracji. Jednak z czasem może się okazać, że seniora trzeba całkowicie wyręczać w czasie mycia się.

Gdy do tego dojdzie, wstaw do wanny lub prysznica specjalną ławeczkę, na której podopieczny wygodnie usiądzie. Wejdź do środka w klapkach, spodenkach i koszulce (nie rozbieraj się, żeby go nie krępować). Spytaj, czy temperatura wody jest odpowiednia. Przy każdej kolejnej czynności wyraźnie mów, co robisz: Teraz nałożę ci szampon na włosy, Umyję ci pachy gąbką. Używaj łagodnych, hipoalergicznych kosmetyków przeznaczonych do skóry suchej i atopowej (np. żele pod prysznic i balsamy do ciała). Wszystko to rób spokojnie i delikatnie, bez używania siły.

A co z myciem osoby leżącej?

Z doświadczenia wiem, że do mycia osoby leżącej nie do końca sprawdza się miska i gąbka. Niezastąpione są za to nawilżane chusteczki pamiętaj tylko, żeby użyć odpowiednio dużej liczby! Na mycie mojej babci codziennie wykorzystujemy ich kilkanaście.

Co robić, jeśli senior nie chce się myć?

Pamiętam naszą pierwszą reakcję na to, że babcia nie chce się myć frustracja, zdziwienie i gniew. Jeśli czujesz się podobnie, to normalne. Sposobem na poradzenie sobie z zachowywaniem higieny przez seniora jest dobre zorganizowanie opieki oraz świadomość zmian zachodzących w jego organizmie. Empatia i współczucie przyniosą lepsze efekty niż krzyk i używanie siły, a niewielkie zmiany w wystroju łazienki mogą zdziałać cuda!

Źródła:

1. Wójcicka M., Szczuka J.: Opiekun szyty na miarę. Poradnik dla opiekunów osób z chorobami otępiennymi, str. 111 - 112. Warszawa, 2019. Dostępny online: https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Opiekun%20szyty%20na%20miare%20poradnik.pdf. [dostęp online: 27.05.2021].
2. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/191797,zaburzenia-pamieci-u-osob-starszych. [dostęp online: 27.05.2021].
3. https://www.mp.pl/pacjent/aktualnosci/189712,jak-opiekowac-sie-seniorem-i-nie-zwariowac. [dostęp online: 27.05.2021].