Niespokojny noworodek, a może to odruch Moro? Sprawdź!

Odruch Moro, znany także jako odruch obejmowania, jest automatyczną reakcją noworodka na potencjalne zagrożenie. Z jakich powodów niespokojny noworodek płacze, pręży się i nie pozwala się uspokoić? Sprawdź, co może być przyczyną nerwów niemowlaka!

Kiedy występuje odruch moro u noworodka?

Odruch Moro to pierwotna reakcja niemowlęcia na poczucie zagrożenia.

Dla takiego maluszka zagrożeniem może być:

• nagła zmiana położenia – gwałtowny ruch góra-dół czy przechylenie główki do dołu,
• hałas,
• niespodziewany dotyk,
• mocne światło,
• ból,
• zmiana temperatury, np. przy kąpieli  podczas wkładania do wanienki.

Kiedy odbiera takie bodźce, możesz zaobserwować pozornie nieskoordynowane, nerwowe ruchy noworodka. W rzeczywistości jest to reakcja fizjologiczna, której zaczątki można obserwować już w 9. tygodniu ciąży. Maluch prostuje ręce i nogi, ciało wygina w łuk i odchyla główkę. Po chwili zaciska piąstki, a wcześniej naprężone i wygięte ręce robią ruch przypominający obejmowanie. To właśnie odruch Moro.

Nadpobudliwy noworodek czy normalna reakcja na otaczające bodźce?

Rodzice często uznają, że noworodek reaguje zbyt gwałtownie nawet na delikatne bodźce. Nic bardziej mylnego! Ta sekwencja ruchów, którą wykonuje dziecko, jest mocno zakodowana w ludzkiej naturze.

Można wyodrębnić w niej 2 fazy odruchu Moro:

• Faza pierwsza

Skierowana jest do zewnątrz. Noworodek czuje dezorientację. Otwiera środek ciała, prostuje ręce i paluszki, bierze wdech i zastyga w tej pozycji. Wstrzymuje oddech, co wynika z zaburzenia poczucia stabilizacji i grawitacji.

• Faza druga

Skierowana do środka. Noworodek zamyka środek ciała i tworzy ruch przypominający obejmowanie. Zaciska piąstki, zgina kończyny i robi wydech. Odruchowo wraca do utrwalonej pozycji embrionalnej, chroniąc cały organizm. Zaczyna płakać (lub krzyczeć).

Równocześnie organizm dziecka w odpowiedzi na nagłe doznanie uruchamia mechanizm obrony i ucieczki. Tu zaczyna się produkcja hormonów stresu (adrenaliny i kortyzolu).

Znaczenie odruchu Moro

Odruch Moro to pierwotna, angażująca wszystkie zmysły i niezbędna do przeżycia reakcja organizmu. Kształtuje się już w 3. miesiącu ciąży. W 40. tygodniu ciąży odruch jest już w pełni uformowany i pomaga maluszkowi w pierwszych chwilach po urodzeniu.

W trakcie porodu maluch przeciska się przez kanał rodny, a rytmiczne skurcze uciskają jego klatkę piersiową i usuwają płyn, który zalega w płucach. W momencie przyjścia na świat maluch zaciąga się powietrzem i to właśnie odruch Moro sprawia, że swobodne oddychanie jest możliwe – noworodek prostuje ciałko, dzięki czemu otwiera się tchawica.

„Mimo że odruch Moro jest całkowicie fizjologiczną reakcją maluszka na nowe, nieznane bodźce, uważaj, żeby nie fundować mu zbyt wielu takich impulsów. Jeśli dziecko koleżanki uśmiecha się, gdy słyszy muzykę, a Twój maluszek na głośne dźwięki reaguje odruchem Moro – ogranicz mu nadmiar bodźców dźwiękowych. Każde dziecko jest inne, również pod kątem wrażliwości zmysłów”

− pisze lekarz, Aleksandra Malewska.

Odruch Moro spełnia jeszcze wiele innych funkcji. Prostowanie ciałka w odpowiedzi na nagły bodziec przypomina rozciąganie się. Maluch, po prawie 9. miesiącach pozycji embrionalnej w brzuchu mamy, ćwiczy prostowanie i oswaja się w ten sposób z nową pozycją. Wspomaga również pionowe trzymanie główki, a nawet wpływa na późniejszą naukę siadania i stania.

Kiedy zanika odruch Moro? Zazwyczaj między 2 a 4 miesiącem życia. Jeśli po tym czasie reakcje na bodźce nie wygaszają się, a wręcz przybierają na sile, mówimy o przetrwałym odruchu Moro.

Niespokojny noworodek – dlaczego Twoje dziecko wpada w rozpacz?

Aleksandra Chojnowska pisze:

„Stare podręczniki dla świeżo upieczonych rodziców mówią o karmieniu maluszka o ściśle określonych godzinach. Obecnie jednak stanowisko i wytyczne WHO są zupełnie inne – niemowlę żywi się na żądanie. 

Nerwowy niemowlak, którego nie jesteś w stanie w żaden sposób uspokoić, może być zwyczajnie głodny. Jeśli Twoje dziecko bardzo płacze i pręży się, połóż się z nim w łóżku, rozbierz je do pieluszki i spróbuj wyciszyć poprzez kontakt „skóra do skóry”. Dowiedz się, jaki ma o to wpływ na budowanie więzi emocjonalnej z dzieckiem. Taka bliskość oraz zapach mamy pomoże uspokoić maleństwo, a wtedy łatwiej będzie mu chwycić brodawkę  i pobrać niezbędny pokarm.

Aby nie dopuścić do takich sytuacji w przyszłości, spróbuj podawać dziecku pierś, zanim wpadnie w trudną do ukojenia rozpacz. Obserwuj malucha. Jeśli zauważysz, że otwiera buzię i wysuwa język, ssie piąstki oraz kręci główką w poszukiwaniu piersi, oznacza to, że jest głodny. Podanie piersi lub butelki, zanim nerwowe niemowlę wpadnie w rozpacz, pomoże uniknąć niepotrzebnego stresu zarówno dziecku, jak i rodzicom”.

Zbyt szybki wypływ pokarmu a nerwowe niemowlę przy piersi 

Aleksandra Chojnowska dopowiada: 

„Wbrew pozorom nie tylko niedobór pokarmu sprawia, że noworodek jest niespokojny podczas karmienia piersią. Hiperaktywny wypływ mleka to także powód, dla którego maluch może być nerwowy. 

Z czego wynika zbyt szybki wypływ? Dzieje się tak, gdy po rozpoczęciu karmienia u matki dochodzi do silnego wyrzutu oksytocyny. Niemowlę nie nadąża z połykaniem mleka lub łyka zbyt łapczywie, przez co krztusi się, ulewa albo tuż po jedzeniu odczuwa ból z powodu wzdęć, kolek i innych dolegliwości pokarmowych. 

Nerwowe niemowlę może odmawiać ssania, odpychać pierś, a jednocześnie płakać z głodu. Żeby nieco zwolnić wypływ mleka, mama powinna spróbować karmienia w pozycji naturalnej – dziecko leży na niej, przytulone brzuszkiem do jej brzucha, a nieco odchylona główka znajduje się na piersi. Maluch chwyta pierś od góry, a za sprawą grawitacji mleko też ma „pod górkę”. Dzięki temu wypływ zwalnia, a niemowlę może spokojnie się najeść”.

Niespokojny noworodek wieczorem, co może być przyczyną płaczu?

Aleksandra Chojnowska wspomina o przyczynach wieczornego rozdrażnienia niemowlęcia:

„Wielu rodziców zastanawia się, dlaczego niemowlę jest nerwowe zwłaszcza wieczorową porą. Mamy karmiące piersią martwią się, że powodem płaczu może być głód, a niespokojny noworodek wieczorem zwiastuje niedobór pokarmu i należy podać mu butelkę. Nic bardziej mylnego – po prostu o tej porze zwalnia wypływ mleka u mamy. To wcale nie oznacza, że jest go mniej! 

Pokarm produkowany przez piersi wieczorem jest bogatszy w tłuszcze, dlatego nie wypływa tak szybko jak w ciągu dnia. Maluch musi wówczas włożyć w ssanie więcej pracy, co może się objawiać niepokojem i płaczem w trakcie karmienia.

Niespokojny noworodek po jedzeniu może nadal mieć potrzebę ssania i bliskości. Jeśli karmisz piersią, pozwól dziecku być przy niej także po zakończeniu karmienia, to tzw. ssanie niespożywcze. Jeżeli podajesz maluszkowi mleko w butelce, spróbuj po karmieniu dać mu smoczek, np. MAM Start 0-2 – silikonowy, przeznaczony dla niemowląt od narodzin do 2 miesiąca życia i uśpić, tuląc je w ramionach lub nosząc w chuście”.

Objawy przebodźcowania - jaki mają wpływ na nerwowe niemowlę?

Aleksandra Chojnowska zwraca uwagę:

„Jeśli niemowlę jest bardzo nerwowe szczególnie wieczorem, przyczyną może być też nadmiar bodźców. Układ nerwowy noworodka dopiero się kształtuje, dlatego zbyt wiele wrażeń danego dnia wpływa na samopoczucie malucha, który nie umie sobie z nimi poradzić i reaguje płaczem. 

W pierwszych tygodniach życia dziecka warto ograniczyć wizyty gości i zrezygnować z zabawek niedopasowanych do wieku niemowlęcia. Grające i świecące przedmioty, muzyka z radia czy telefonu, a także niebieskie światło ekranu – to wszystko może sprawić, że nerwowe niemowlę wieczorem będzie miało problemy z wyciszeniem się i zaśnięciem. Poznaj sposoby na bezpieczne układanie noworodka do snu.

Żeby noworodek się uspokoił, spróbuj kontaktu skóra do skóry i podaj mu pierś. Jeśli nie karmisz piersią, też możesz ukoić swoje maleństwo dzięki bliskości. Przy silnym odruchu ssania pomocny może być smoczek dynamiczny Lovi, którego budowa inspirowana jest kształtem kobiecej brodawki sutkowej. Maluszek, wtulony w ramiona mamy lub taty, spokojnie zaśnie”.

Niespokojny noworodek po jedzeniu? Pamiętaj o odbijaniu!

Aleksandra Chojnowska poucza:

„Jeśli masz pewność, że karmienie było skuteczne, a mimo to sen z powiek spędza Ci zapłakany, nerwowy niemowlak, przyczyny możesz dopatrywać się w powietrzu, zalegającym w układzie pokarmowym malucha. Niezależnie od sposobu karmienia noworodka należy odbić. To pomoże szybko pozbyć się powietrza połkniętego podczas jedzenia. 

Po karmieniu połóż dziecko na ramieniu tak, by jego brzuszek przylegał do Twojego ciała, a rączki były przełożone przez bark. Podtrzymując główkę i plecki maluszka, noś go do czasu, gdy usłyszysz charakterystyczne beknięcie. Może mu towarzyszyć ulanie pokarmem, dlatego warto podłożyć pod dziecko pieluszkę tetrową.

Jeśli mimo tego Twoje niemowlę nadal płacze i pręży się, może to oznaczać, że cierpi z powodu wzdęć lub kolek. Skontaktuj się wówczas z położną lub pediatrą. Specjalista może polecić Ci krople na kolki dla noworodków lub inny lek na wzdęcia dla niemowląt. Po zakończeniu okresu noworodkowego możesz zastosować krople z symetykonem, np. kropli Simethicone Baby lub zawiesinę doustną Bobotic w kapsułce twist-off". 

Noworodek jest niespokojny? Sprawdź stan zdrowia malucha

Aleksandra Chojnowska kontynuuje:  

„Nerwowość u noworodka może również zwiastować rozwijającą się infekcję. Maluch z zatkanym nosem ma poważne problemy ze ssaniem piersi lub butelki, dlatego nic dziwnego w tym, że jest niespokojny. Noworodek podczas snu odczuwa trudności w oddychaniu nosem, a do tego może dochodzić gorączka, kaszel lub wysypka. 

Jeśli zauważysz, że stan zdrowia Twojego dziecka się pogorszył, niezwłocznie zgłoś się do neonatologa albo pediatry. W przypadku noworodków nie wolno podejmować żadnego leczenia na własną rękę ani bagatelizować objawów nawet takich jak z pozoru niegroźny katar. Przeczytaj o sposobach na katar u niemowlaka.

Dolegliwości wynikające z infekcji mogą przełożyć się na problemy z pobieraniem pokarmu i snem, a niedobory w tym zakresie bywają bardzo niebezpieczne dla niemowlęcia. Lekarz na pewno podpowie Ci, co należy zrobić, żeby ulżyć dziecku i zapewnić mu spokojny sen”.

Niespokojne niemowlę i ząbkowanie

Aleksandra Chojnowska wspomina również o ząbkowaniu, choć jak sama zauważa, ten temat dużo częściej dotyczy nieco starszych niemowląt:

„Wyrzynanie się zębów mlecznych to czas, gdy nawet najspokojniejsze dotychczas dziecko może reagować płaczem, rozdrażnieniem, a nawet odmawiać jedzenia. Bardzo dużo niemowląt ma także problemy ze snem – w nocy są niespokojne, budzą się częściej, ślinią się, a nawet lekko gorączkują. Zobacz, co może oznaczać niespokojny sen niemowlaka i czym powinnaś się nim martwić.

Żeby przynieść maluchowi ulgę w bólu związanym z ząbkowaniem, możesz podać mu schłodzony gryzak wodny, np. gryzak Akuku w kształcie uroczego serduszka. Posiada specjalne wypustki, które masują rozgrzane i obolałe dziąsła dziecka, a ponadto ma bardzo atrakcyjną formę. Gryzaki dla dzieci to przydatny gadżet i ciekawa zabawka w jednym!

Jeśli nie chcesz modelu wypełnionego wodą, wypróbuj elastyczny gryzak BabyOno. Jest niewielki, dlatego idealnie dopasuje się do małych rączek i buzi. Nie waży dużo, więc maluch nie będzie miał problemu z jego używaniem. Nie zawiera niebezpiecznego dla zdrowia BPA, a to oznacza, że śmiało możesz podawać go niemowlakowi w okresie ząbkowania. Przeczytaj więcej, jaki gryzak kupić dla niemowlaka”.

Odruch Moro i nerowowść noworodka - co jeszcze może zaniepokoić rodziców?

„Nerwowy noworodek” to w rzeczywistości prawidłowo reagujący na nieznane bodźce niemowlak, który gwałtownie uruchamia mechanizm obronny. Generalnie nie ma powodów do niepokoju przy takim zachowaniu malucha, bo z każdym tygodniem dziecko poznaje nowe bodźce i rozwija zmysły. Dzięki temu odruch Moro się wygasza. Niemowlę powoli zyskuje koordynację nad swoim ciałem.

Jednak zdarzają się przypadki, gdy odruch Moro nie wygasa i utrwalają się przesadne reakcje na bodźce z zewnątrz. Wytwarzany przy okazji kortyzol i adrenalina potęgują wyczulenie na wszystkie (również te znane i pozornie oswojone) doznania i tworzą błędne koło reakcji. Wskutek tego, dziecko jest w wiecznym napięciu. Natomiast długotrwałe utrzymywanie się hormonów stresu na wysokim poziomie upośledza system odpornościowy, a maluch często łapie infekcje.

Przetrwały odruch Moro (czy niewygaszony) może także wpływać na aspekt społeczny. Takie dziecko cechują przesadzone reakcje i często sprzeczne zachowania: od nadmiernej aktywności i agresji do wycofania i lękliwości. Funkcjonowanie w świecie, gdzie stale jesteśmy atakowani bodźcami, staje się nieznośne – dziecko nie rozpoznaje poszczególnych doznań, wszystko zlewa się w jedno i przytłacza.

Nieprawidłowy odruch Moro możesz zauważyć też kiedy odruch nie występuje w ogóle lub gdy jest osłabiony czy asymetryczny. Ale są to bardzo wyjątkowe sytuacje i większość rodziców nie ma powodów do obaw. 

Źródła:

1. Bałanda A., Opieka nad noworodkiem, Biblioteka Położnej, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 2009.