Pseudoefedryna − jak działa przy przeziębieniu i grypie?

Pseudoefedryna to lek sympatykomimetyczny stosowany w objawowym leczeniu zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych w przebiegu przeziębienia, grypy czy alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Łagodzi dolegliwości związane z dokuczliwym katarem i zatkanym nosem. W jaki sposób działa, jakie niepożądane efekty może wywołać i kiedy lepiej jej nie stosować?  

Pseudoefedryna − działanie

Pseudoefedryna jest aminą sympatykomimetyczną, syntetycznym analogiem efedryny. Na obwodzie wykazuje podobne działanie do adrenaliny, ośrodkowo oddziałuje słabiej niż amfetamina. Jej mechanizm działania polega na wypieraniu noradrenaliny z pęcherzyków w neuronach presynaptycznych.

Noradrenalina trafia więc do synapsy (czyli miejsca komunikacji jednego neuronu z kolejnym neuronem lub komórką narządu, np. mięśnia) i pobudza receptory adrenergiczne. Pobudzenie receptorów obecnych w naczyniach krwionośnych błony śluzowej nosa i zatok prowadzi do skurczu tych naczyń i spadku przekrwienia śluzówki. To z kolei skutkuje zmniejszeniem stanu zapalnego i obrzęku, spadkiem wytwarzania wydzieliny i poprawą drożności jamy nosowej.

Pseudoefedryna zaczyna działać przed upływem 30 minut od momentu jej podania i wywiera efekty przez co najmniej 4 kolejne godziny.

Pseudoefedryna − leki, w których występuje

Pseudoefedryna stanowi jedyny składnik terapeutyczny niektórych preparatów lub występuje w połączeniu ze środkami przeciwhistaminowymi (np. cetyryzyną, chlorfenaminą, loratadyną), lekami przeciwbólowymi (np. paracetamolem), lekami na kaszel suchy (np. dekstrometorfanem), wykrztuśnymi (np. gwajafenezyną) oraz niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (np. ibuprofenem, kwasem acetylosalicylowym) w różnych konfiguracjach. Więcej o NLPZ przeczytasz w artykule: Niesteroidowe leki przeciwzapalne: na ból, gorączkę i stany zapalne. Jak działają?. Leki z pseudoefedryną stosowane są głównie do obkurczenia naczyń krwionośnych śluzówki w nieżycie nosa, zapaleniu zatok przynosowych i zapaleniu górnych dróg oddechowych. Znacząca większość preparatów zawierających pseudoefedrynę to tzw. leki OTC (over- the- counter drugs), czyli leki wydawane bez recepty lekarskiej.

Pseudoefedryna − na katar i zatoki

Pseudoefedryna to lek stosowany w leczeniu objawowym. Nie wpływa więc na przyczynę choroby i nie likwiduje jej, ale pomaga zmniejszyć nasilenie dokuczliwych objawów. Stosuje się ją w leczeniu zapalenia błony śluzowej nosa i zapalenia zatok przynosowych w przebiegu przeziębienia, grypy i innych zakażeń górnych dróg oddechowych, a także pomocniczo w leczeniu alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Pseudoefedryna zmniejsza przekrwienie błony śluzowej, co skutkuje złagodzeniem obrzęku i spadkiem ilości wydzieliny, a tym samym poprawą drożności nosa i zatok. Większość preparatów złożonych, których jednym ze składników jest pseudoefedryna, ma za zadanie łagodzić objawy przeziębienia, grypy lub kataru alergicznego, a inne substancje zawarte w preparatach działają przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie, przeciwkaszlowo czy przeciwalergicznie.

Czy pseudoefedryna może być pomocna przy infekcji COVID-19?

Sprawdź też, co to jest katar zatokowy.

Leki z pseudoefedryną − przeciwwskazania i szczególna ostrożność

Większość leków, które zawierają pseudoefedrynę to leki sprzedawane bez recepty. Wiele ludzi stosuje takie preparaty samodzielnie w domu, zanim postanowi zasięgnąć porady lekarskiej. Niemniej jednak pamiętaj, że lOTC są lekami i zawsze stosuj je z rozwagą. Dawkowanie różni się dla poszczególnych preparatów, więc o ile lekarz nie zaleci inaczej − zawsze czytaj ulotki i postępuj zgodnie z informacjami w nich zawartymi.

Jeśli cierpisz na choroby przewlekłe takie jak nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, cukrzycę, nadczynność tarczycy, łagodny rozrost gruczołu krokowego, zmagasz się z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym (np. w jaskrze) lub cierpisz na zaburzenia czynności wątroby czy nerek, zachowaj szczególną ostrożność i skonsultuj się ze swoim lekarzem. Preparaty z pseudoefedryną są przeciwwskazane u osób z ciężkim nadciśnieniem i ciężką chorobą niedokrwienną serca. Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu wyklucza możliwość ich stosowania.

Sprawdź też leki na nadciśnienie.

Pseudoefedryna a inne leki i substancje aktywne

Nie zażywaj preparatów z pseudoefedryną jeśli aktualnie zażywasz furazolidon (np. w bakteryjnych infekcjach jelitowych) lub przez ostatnie 2 tygodnie zażywałeś leki z grupy inhibitorów monoaminoksydazy (stosowane np. w leczeniu choroby Parkinsona czy zespołach depresyjnych), bowiem wspólne zażywanie tych leków może prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, a nawet przełomu nadciśnieniowego (to nagły wzrost ciśnienia tętniczego, który może prowadzić do rozwoju niebezpiecznych i poważnych powikłań).

Pamiętaj, że pseudoefedryna ma działanie sympatykomimetyczne, a jednoczesne zażywanie innych preparatów o tym mechanizmie działania nasila ryzyko reakcji niepożądanych, głównie wzrostu ciśnienia tętniczego. Takie ryzyko rośnie także przy równoległym stosowaniu trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych.

Unikaj łączenia preparatów pseudoefedryny z alkoholem. Jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią, nie stosuj żadnych leków bez porozumienia ze swoim lekarzem. Zwróć uwagę, że pseudoefedryna przenika do mleka matki, więc lepiej nie stosować jej w okresie karmienia piersią. W przypadku ciąży i laktacji pseudoefedrynę możesz zastosować, jedynie jeśli lekarz uzna, że potencjalne korzyści dla matki przeważają nad potencjalnym zagrożeniem dla dziecka. Preparaty z pseudoefedryną są przeznaczone dla dorosłych i dzieci w wieku powyżej 12 lat.

Sprawdź też, jakie mogą być przyczyny częstych przeziębień.

Pseudoefedryna − skutki uboczne

Sympatykomimetyki to substancje pobudzające współczulny układ nerwowy. Działają podobnie do substancji naturalnie występujących w Twoim organizmie − adrenaliny i noradrenaliny. Efekt ich działania na organizm znasz doskonale. To właśnie one odpowiadają za przyspieszone bicie serca i przyspieszony oddech, wzrost ciśnienia krwi, rozszerzenie oskrzeli i rozszerzenie źrenic podczas reakcji stresowej lub w sytuacji zagrożenia. Z tymi mechanizmami wiążą się niektóre działania niepożądane pseudoefedryny.

Należą do nich m.in.:

• zaburzenia rytmu serca,
• tachykardia,
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• zatrzymanie moczu,
• bóle i zawroty głowy,
• nudności i wymioty,
• pobudzenie, nerwowość, niepokój,
• bezsenność i zaburzenia snu,
• drżenia mięśniowe,
• udar mózgu,
• omamy,
• wysypka i inne reakcje skórne,
• suchość w jamie ustnej,
• euforia.

Do najczęściej występujących działań niepożądanych zalicza się: nerwowość, niepokój, pobudzenie, bezsenność, zawroty lub bóle głowy, osłabienie, nudności i suchość w ustach. Inne skutki uboczne występują rzadko lub bardzo rzadko. Objawy mogą nasilić się jednak w przypadku zażycia zbyt dużej dawki leku.

Sprawdź też leki na stres i uspokojenie.

Przedawkowanie może manifestować się:

• pobudzeniem i dużym niepokojem ruchowym,
• drażliwością i nerwowością,
• bezsennością,
• rozszerzeniem źrenic,
• drżeniami,
• drgawkami,
• kołataniem serca,
• nadciśnieniem tętniczym,
• nudnościami i wymiotami,
• trudnościami w oddawaniu moczu.

Istnieje ryzyko zaburzeń rytmu serca, zawału mięśnia sercowego, niedokrwienia jelit oraz krwawienia wewnątrzczaszkowego. W razie podejrzenia przedawkowania pseudoefedryny lub pojawienia się niepokojących objawów koniecznie niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem albo wezwij pomoc. Być może potrzebne okaże się płukanie żołądka lub przeprowadzenie dializy.

Pamiętaj, by żadnych leków nie pozostawiać w miejscach dostępnych dla dzieci.

Zwróć także uwagę, że w związku z działaniem pseudoefedryny na ośrodkowy układ nerwowy i potencjalny efekt uboczny w postaci euforii jej nadużywanie niesie ryzyko uzależnienia.

Pseudoefedryna − co warto zapamiętać?

Pseudoefedryna to amina sympatykomimetyczna. Stosuje się ją w objawowym leczeniu zapalenia błony śluzowej nosa i zapalenia zatok w przebiegu zakażeń górnych dróg oddechowych oraz wspomagająco w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa. Występuje jako jedyny składnik terapeutyczny leku lub w połączeniu z innymi substancjami leczniczymi (np. przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi), tworzy preparaty złożone.

Większość preparatów z pseudoefedryną to leki OTC, czyli leki sprzedawane bez recepty. Umożliwia to szybką i skuteczną reakcję na dokuczliwe objawy przeziębienia takie jak męczący katar i zatkany nos, a wiele osób sięga po nie bez konsultacji z lekarzem i samodzielnie stosuje w domu. Niemniej jednak pamiętaj, że nadużywanie takich środków, a także stosowanie ich nierozsądnie lub niezgodnie z informacjami zawartymi w ulotce może być niebezpieczne dla Twojego zdrowia i życia. Jeśli chorujesz na choroby przewlekłe, zażywasz inne leki o działaniu sympatykomimetycznym, jesteś w ciąży lub karmisz piersią, nie stosuj ich bez porozumienia z lekarzem.

Jeśli zażywasz leki z pseudoefedryną, koniecznie zwróć uwagę, jakie inne substancje czynne zawarte są w danym preparacie, bowiem każda z nich może mieć swoje własne przeciwwskazania do stosowania, interakcje z innymi preparatami oraz efekty uboczne.

Sprawdź też leki na zatoki.

Źródła:

1. Charakterystyka produktu leczniczego i opis substancji: pseudoefedryna (empendium). W: rejestrymedyczne.csioz.gov.pl [online]. [Dostęp: 10.12.2020].
2. Pawlaczyk M.; Korzeniowska K.; Jabłecka A.: Bezpieczeństwo i skuteczność pseudoefedryny. W: Farmacja Współczesna, 2017 [Nr] 10, s. 67-71. [online] Dostępne w Internecie: https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2017/09/1.pdf. [dostęp: 10.12.2020].