Ząbkowanie u niemowląt – jak je rozpoznać? Objawy i domowe sposoby na bolesne wyrzynanie zębów

Ząbkowanie to nieodłączny etap rozwoju każdego dziecka. Mimo że jest ono fizjologicznym procesem, często towarzyszą mu objawy budzące niepokój u rodziców. Sprawdź, jak przebiega cały proces ząbkowania i co trzeba o nim wiedzieć. Podpowiadamy, w jaki sposób zmniejszyć dyskomfort związany z pojawieniem się mleczaków u Twojej pociechy!

Jak rozpoznać ząbkowanie?

Kiedy nastaje czas ząbkowania, dziecko wysyła nam charakterystyczne sygnały.

• Jednym z pierwszych zwiastunów jest nadmierne ślinienie. Objaw ten to efekt rozwoju ślinianek i gruczołów ślinowych. 
• Maluch zaczyna także odczuwać tkliwość i swędzenie dziąseł – aby przynieść sobie ulgę, wkłada rączki, gryzaki i wszystko, co znajdzie się w zasięgu jego rączek do buzi. Kiedy zajrzymy do wnętrza jamy ustnej, błona śluzowa dziąseł będzie zaczerwieniona i rozpulchniona.
• Objawem charakterystycznym jest także niespokojny sen niemowlaka – dziecko ze względu na odczuwane dolegliwości może mieć problemy ze snem i częściej się wybudzać.

Sprawdź popularne kategorie

Kalendarz ząbkowania

Zalążki zębów mlecznych pojawiają się już ok. 6-7 tygodnia życia płodowego. Cały proces wyrzynania się zębów możemy podzielić na 3 etapy ząbkowania u niemowląt:

Objawy ząbkowania u niemowląt

Ząbkowanie może przebiegać bezobjawowo, jednak najczęściej towarzyszą mu charakterystyczne objawy. Po czym poznać, że dziecko ząbkuje? Wśród objawów wymienia się:

• Czerwone opuchnięte i swędzące dziąsła,
• Wzmożone ślinienie (często na kilka tygodni przed wyrzynaniem się zębów),
• Wysypka wokół ust,
• Stan podgorączkowy lub łagodna gorączka,
• Marudzenie i rozdrażnienie,
• Brak apetytu,
• Senność lub gorszy sen,
• Ciągłe wkładanie zabawek do ust.

Zatem ząbkowanie przebiega z objawami miejscowymi (lokalnymi) w jamie ustnej, ale u 20-30% niemowląt ząbkujących występują objawy ogólnoustrojowe, w tym objawy dyspeptyczne. Warto zapamiętać, że pierwsze objawy ząbkowania to ślinotok i kolejno czerwone dziąsła, szczególnie w rejonie wyrastania zęba mlecznego.

Jak wygląda kupa przy ząbkowaniu?

Podczas ząbkowania u niemowląt stolec może stać się luźniejszy, mieć inny zapach (zmiana pH) lub zawierać ślady śluzu. Często wynika to także z równoczesnej zmiany karmienia, np. wprowadzenia mleka modyfikowanego.

Czy przy ząbkowaniu dziecko więcej śpi?

Zwiększona senność może wystąpić w czasie ząbkowania u niemowląt, choć nie jest to regułą. To potencjalna reakcja na towarzyszący dyskomfort czy stan podgorączkowy. Warto kontrolować temperaturę podczas ząbkowania, która rośnie przy infekcjach.

Ząbkowanie − objawy nietypowe

Nie wszystkie objawy towarzyszące ząbkowaniu da się przewidzieć, ponieważ istnieje także grupa nietypowych symptomów. Chociaż obserwuje się je zdecydowanie z mniejszą częstotliwością, to trudno jest je na początku połączyć z rozpoczynającym się, bądź trwającym procesem ząbkowania. 

• Nietypowym objawem ząbkowania mogą być problemy skórne w postaci wysypki. Zmiany wyglądają nieco inaczej niż charakterystyczne potówki u niemowląt, ponieważ przybierają postać czerwonych grudek i najczęściej pojawiają się na brzuchu czy plecach. 
• Kolejny objaw to zaczerwienienie w miejscach intymnych. Często rodzice mylą go z niewłaściwym działaniem kosmetyków, czy uczuleniem na pieluszki, w rzeczywistości jednak w niektórych przypadkach zapowiada nadchodzący proces ząbkowania. 
• Stan zapalny dziąseł może być również jedną z przyczyn pojawienia się dolegliwości żołądkowych u malucha. Z reguły biegunka u dziecka nie trwa długo, jednak powinniśmy zadbać, aby maluch regularnie uzupełniał płyny, by nie dopuścić do odwodnienia. 
• Jednymi z objawów ząbkowania, które mogą towarzyszyć podwyższonej temperaturze, są kaszel i katar. Kaszel u niemowlaka może wynikać z  nadmiernego wydzielania śliny. Katar towarzyszący ząbkowaniu jest wodnisty i przeźroczysty.

Specjalista wykluczy inne przyczyny, np. przeziębienie u niemowlaka,  a w razie potrzeby zleci podanie leków przeciwgorączkowych.

Oznaki ząbkowania u niemowląt, które można pomylić z innymi chorobami

Ząbkowaniu u niemowląt towarzyszy kilka objawów charakterystycznych dla innych schorzeń. W rezultacie część rodziców błędnie łączy występujące symptomy z zapaleniem ucha, przeziębieniem czy dolegliwościami trawiennymi.

Zapalenie ucha u niemowląt a ząbkowanie

W przypadku ząbkowania i zapalenia ucha dziecko może wykazywać tendencję do ciągnięcia za uszy lub ich drapania, a także miewa gorączkę lub podwyższoną temperaturę ciała. Objawom często towarzyszą też brak apetytu, wzmożona płaczliwość lub przeciwnie nadmierna senność. Co więcej, ze względu na położenie trąbki Eustachiusza łączącej gardło z uchem środkowym, zapalenie ucha często współwystępuje z zapaleniem gardła.

Ząbkowanie a przeziębienie

Ząbkowanie i przeziębienie mogą wywoływać podobne objawy. Jak odróżnić ząbkowanie od przeziębienia? W przypadku przeziębienia u dziecka, w przeciwieństwie do ząbkowania, pojawia się wodnisty katar i zatkany nos. Niewykluczony jest również kaszel, który nie jest typowym objawem ząbkowania. Wspólnym mianownikiem obu schorzeń może być gorączka lub podwyższona temperatura.

Ząbkowanie a problemy jelitowe

Ząbkowanie wpływa także na pracę układu pokarmowego, powodując zmiany w wyglądzie stolca. Jak odróżnić oba te problemy? Problemom jelitowym zwykle nie towarzyszą rozpulchnione i zaczerwienione dziąsła, które są charakterystycznym objawem ząbkowania.

Co na ząbkowanie u niemowląt? Jak pomóc dziecku?

Ząbkowanie to niewątpliwie trudny czas zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców.

Tę czynność powinniśmy wdrożyć od razu po narodzinach dziecka, ponieważ pozwala usunąć powstały osad i resztki po spożytym pokarmie. Ponadto jest to doskonałe działanie prewencyjne przed wystąpieniem próchnicy w przyszłości.

Sposoby na bolesne ząbkowanie

Skutecznym sposobem na dolegliwości związane z ząbkowaniem jest smarowanie nabrzmiałych dziąseł preparatami w formie maści lub żelu. Żele i maści na bolesne ząbkowanie łagodzą stan zapalny i pomagają uśmierzyć bolesne dolegliwości. Smarowanie dziąseł należy wykonywać ze szczególną ostrożnością, najlepiej przy użyciu nawiniętej na palec sterylnej gazy. Jeśli ząbkowanie manifestuje się dużym bólem i gorączką, aby przynieść ulgę maluchowi, można doraźnie podać  leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dla dzieci, które w aptece dostępne są w formie syropów lub czopków. Warto jednak najpierw skonsultować zasadność ich stosowania z pediatrą.

Domowe sposoby na ząbkowanie u niemowląt

Jedną ze skutecznych domowych metod łagodzenia dolegliwości bólowych podczas ząbkowania jest podawanie dziecku gryzaczka wypełnionego wodą lub żelem i schłodzonego w lodówce. Warto zaopatrzyć się w kilka gryzaków dla dzieci i stosować je zamiennie. Podczas ząbkowania trzeba również zwracać uwagę na temperaturę podawanych posiłków. Zbyt ciepłe mogą zwiększać dolegliwości bólowe towarzyszące ząbkowaniu. Dlatego najlepiej sprawdzą się letnie i chłodne dania.

Ząbkowanie a higiena pierwszych ząbków maluszka

Kiedy pojawią się już pierwsze zęby u niemowlaka, ważne jest, aby otoczyć je szczególną dbałością. Jeśli mleczaki nie będą odpowiednio pielęgnowane, rozwój zębów stałych może zostać spowolniony. Brak regularnej higieny jamy ustnej naraża dziecko na próchnicę. Warto więc wdrożyć podstawowe zasady dbałości o uzębienie Twojego malucha:

• Od momentu pojawienia się pierwszych ząbków, myj je szczoteczką dostosowaną do wieku malucha. Dbaj o rutynę porannego i wieczornego mycia zębów. Dziecko nie umie jeszcze wypluwać pasty, dlatego nakładaj na szczoteczkę śladową ilość pasty. Każdy ząbek należy czyścić po obu stronach ruchami wymiatającymi w kierunku od dziąsła do korony,
• Po pojawieniu się pierwszego ząbka, udaj się z dzieckiem do stomatologa dziecięcego. Specjalista skontroluje proces ząbkowania, a także udzieli wskazówek, jak prawidłowo dbać o zęby naszej pociechy. Wizyta adaptacyjna odbywa się w formie zabawy, co pomaga dziecku w przyszłości ograniczyć stres związany z zabiegami dentystycznymi.

Ząbkowanie a ulewanie u niemowląt - jak sobie z tym poradzić?

Ząbkowaniu towarzyszy wzmożona produkcja śliny, szczególnie podczas bólu dziąseł. Dodatkowo dyskomfort podczas wyrzynania zębów często wpływa na sposób karmienia – niemowlę może jeść bardziej nerwowo i połykać powietrze, co również zwiększa ryzyko ulewania. Aby ułatwić karmienie, złagodzić objawy ząbkowania i ograniczyć ulewanie, warto rozważyć zastosowanie środków na ząbkowanie, preparatów zagęszczających mleko oraz przyjąć odpowiednią pozycję karmienia.

Jak przetrwać ząbkowanie? Podsumowanie

Ząbkowanie może trwać nawet do 3. roku życia. Wielu rodziców zadaje sobie pytanie, jak przetrwać ząbkowanie? Nie ma na to idealnej odpowiedzi niż ta, że trzeba po prostu uzbroić się w cierpliwość i wykazać się dużą dozą zrozumienia. Na szczęście proces ząbkowania przebiega falami. W ciągu tego okresu pojawiają się momenty spokoju. Objawy ząbkowania mogą się nasilać i słabnąć podczas pojawiania się kolejnych zębów. Nie jest więc regułą, że przy każdym ząbku dziecko będzie odczuwało zestaw tych samych dolegliwości.

Źródła:

1. D. Olczak-Kowalczyk, H. Boguszewska-Gutenbaum, J. Janicha i in., Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych, Nowa stomatologia, 2011, http://www.nstomatologia.pl/wp-content/uploads/2015/01/ns_2014_127-130.pdf, [dostęp: 17.04.2023]
2. M. Kotowska, Ząbkowanie okiem pediatry, czyli jak możemy pomóc maluchowi?, Warszawski Uniwersytet Medyczny, https://www.heel.pl/media/downloads_pdf/heel_pl/lekarze/viburgel/viburgel_primary_painful_teething_dr_kotowska.pdf, [dostęp: 17.04.2023]
3. N. Torlińska-Walkowiak, A. Rataj-Kulmacz, Wyrzynanie się zębów mlecznych – symptom towarzyszące czy przypadkowe współistniejące w czasie? Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2013
4. Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne. Red. Zarzycka, Danuta; Emeryk, Andrzej . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020, 906 s. ISBN 978-83-200-6210-6
5. Kawalec, Wanda; Grenda, Ryszard; Kulus, Marek. Pediatria TOM I - II. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 1111 s. ISBN 978-83-200-5661-7
6. Rokicka-Milewska Roma. Nasze dziecko. Rozwój, pielęgnowanie i wychowanie. Red. . :PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2012, 592 s. ISBN 978-83-200-3453-0