Ząbkowanie u niemowląt – jak je rozpoznać?

Ząbkowanie to nieodłączny etap rozwoju każdego dziecka. Mimo że jest ono fizjologicznym procesem, często towarzyszą mu objawy budzące niepokój u rodziców. Sprawdź, jak przebiega cały proces ząbkowania i co trzeba o nim wiedzieć. Podpowiadamy, w jaki sposób zmniejszyć dyskomfort związany z pojawieniem się mleczaków u Twojej pociechy!

Jak rozpoznać ząbkowanie?

Kiedy nastaje czas ząbkowania, dziecko wysyła nam charakterystyczne sygnały. 

• Jednym z pierwszych zwiastunów jest nadmierne ślinienie. Objaw ten to efekt rozwoju ślinianek i gruczołów ślinowych. 
• Maluch zaczyna także odczuwać tkliwość i swędzenie dziąseł – aby przynieść sobie ulgę, wkłada rączki, gryzaki i wszystko, co znajdzie się w zasięgu jego rączek do buzi. Kiedy zajrzymy do wnętrza jamy ustnej, błona śluzowa dziąseł będzie zaczerwieniona i rozpulchniona.
• Objawem charakterystycznym jest także niespokojny sen niemowlaka – dziecko ze względu na odczuwane dolegliwości może mieć problemy ze snem i częściej się wybudzać.

Kalendarz ząbkowania

Zalążki zębów mlecznych pojawiają się już ok. 6-7 tygodnia życia płodowego. Cały proces wyrzynania się zębów możemy podzielić na 3 etapy:

• Przederupcyjny – wewnątrzkostny wzrost zęba,
• Erupcyjny – podczas którego dochodzi do przecięcia błony śluzowej,
• Poerupcyjny – kiedy widoczne są już zęby.

Należy zaznaczyć, że każde dziecko ząbkuje we własnym tempie. Z reguły pierwsze ząbki zaczynają się pojawiać w wieku 5-8 miesięcy. Jednak u niektórych maluchów może to nastąpić wcześniej. Kalendarz ząbkowania powinien być jedynie wskazówką dla rodziców, a nie niepodważalnym rozkładem świadczącym o prawidłowym lub nieprawidłowym rozwoju dziecka. Kolejność wyrastania zębów mlecznych można zobrazować następująco:

• Między 4. a 10. miesiącem pojawiają się dolne jedynki,
• Między 6. a 12. miesiącem pojawiają się górne jedynki,
• Między 8. a 16. miesiącem pojawiają się górne i dolne dwójki,
• Między 10. a 19. miesiącem pojawiają się pierwsze trzonowce: górne i dolne czwórki,
• Między 15. a 24. miesiącem pojawiają się kły: górne i dolne trójki,
• Między 20. a 36. miesiącem pojawiają się drugie trzonowce: dolne i górne piątki.

Wyróżniamy w sumie 20 zębów mlecznych: 8 siekaczy, 4 kły i 8 zębów trzonowych.

O tym, kiedy pojawi się pierwszy ząbek u dziecka, w głównej mierze decydują geny. Wpływ mają na to również czynniki środowiskowe. Niektórzy twierdzą, że niemowlęta z większą masą urodzeniową i mniejszą długością ciała, krótko karmione piersią ząbkują szybciej. Opóźnienie w ząbkowaniuobserwuje się, gdy pierwszy ząb nie pojawi sięprzed ukończeniem 1. roku życia. Według American Academy of Pediatrics (AAP) dzieci bez zębów w wieku 18 miesięcy wymagają konsultacji u pediatry oraz stomatologa dziecięcego. Specjalista po zbadaniu malucha zleci dalsze postępowanie. 

Późne ząbkowanie może wynikać z wielu przyczyn. 

• Często dotyczy to dzieci urodzonych przedwcześnie oraz intubowanych. 
• Niekiedy towarzyszy również chorobom genetycznym, takim jak zespół Downa, Turnera, czy przebytej krzywicy. 
• W literaturze pojawiają się informacje mówiące o tym, że dziewczynki na ogół zaczynają ząbkować wcześniej niż chłopcy. Szybciej proces ten rozpoczyna również u dzieci z wyższą masą urodzeniową oraz karmionych piersią. Jednak brak jest jednoznacznych badań naukowych, aby z całą pewnością potwierdzić te przypuszczenia.

Ząbkowanie u niemowlaka – objawy

Ząbkowanie może przebiegać bezobjawowo, jednak najczęściej towarzyszą mu charakterystyczne objawy. Należą do nich:

• Czerwone opuchnięte dziąsła,
• Wzmożone ślinienie,
• Wysypka wokół ust,
• Gorączka,
• Marudzenie i rozdrażnienie,
• Brak apetytu,
• Senność,
• Ciągłe wkładanie zabawek do ust.

Ząbkowanie − objawy nietypowe

Nie wszystkie objawy towarzyszące ząbkowaniu da się przewidzieć, ponieważ istnieje także grupa nietypowych symptomów. Chociaż obserwuje się je zdecydowanie z mniejszą częstotliwością, to trudno jest je na początku połączyć z rozpoczynającym się, bądź trwającym procesem ząbkowania. 

• Nietypowym objawem ząbkowania mogą być problemy skórne w postaci wysypki. Zmiany wyglądają nieco inaczej niż charakterystyczne potówki u niemowląt, ponieważ przybierają postać czerwonych grudek i najczęściej pojawiają się na brzuchu czy plecach. 
• Kolejny objaw to zaczerwienienie w miejscach intymnych. Często rodzice mylą go z niewłaściwym działaniem kosmetyków, czy uczuleniem na pieluszki, w rzeczywistości jednak w niektórych przypadkach zapowiada nadchodzący proces ząbkowania. 
• Stan zapalny dziąseł może być również jedną z przyczyn pojawienia się dolegliwości żołądkowych u malucha. Z reguły biegunka u dziecka nie trwa długo, jednak powinniśmy zadbać, aby maluch regularnie uzupełniał płyny, by nie dopuścić do odwodnienia. 
• Jednymi z objawów ząbkowania, które mogą towarzyszyć podwyższonej temperaturze, są kaszel i katar. Kaszel u niemowlaka może wynikać z  nadmiernego wydzielania śliny. Katar towarzyszący ząbkowaniu jest wodnisty i przeźroczysty.

Jeśli powyższe objawy są uporczywe i utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z pediatrą. Specjalista wykluczy inne przyczyny, np. przeziębienie u niemowlaka,  a w razie potrzeby zleci podanie leków przeciwgorączkowych.

Jak pomóc ząbkującemu bobasowi?

Ząbkowanie to niewątpliwie trudny czas zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców. Aby jak najlepiej pomóc niemowlęciu podczas nieprzyjemnego wyrzynania się zębów, warto sięgnąć po sprawdzone metody. Jedną z nich jest masowanie dziąseł nałożoną na palec specjalną silikonową nakładką lub owiniętym wokół palca gazikiem. Zabieg przynosi maluchowi ulgę, łagodzi swędzenie oraz koi ból. Tę czynność powinniśmy wdrożyć od razu po narodzinach dziecka, ponieważ pozwala usunąć powstały osad i resztki po spożytym pokarmie. Ponadto jest to doskonałe działanie prewencyjne przed wystąpieniem próchnicy w przyszłości.

Sposoby na bolesne ząbkowanie

Skutecznym sposobem na dolegliwości związane z ząbkowaniem jest smarowanie nabrzmiałych dziąseł preparatami w formie maści lub żelu. Żele i maści na bolesne ząbkowanie łagodzą stan zapalny i pomagają uśmierzyć bolesne dolegliwości. Smarowanie dziąseł należy wykonywać ze szczególną ostrożnością, najlepiej przy użyciu nawiniętej na palec sterylnej gazy. Jeśli ząbkowanie manifestuje się dużym bólem i gorączką, aby przynieść ulgę maluchowi, można doraźnie podać  leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dla dzieci, które w aptece dostępne są w formie syropów lub czopków. Warto jednak najpierw skonsultować zasadność ich stosowania z pediatrą.

Domowe sposoby na ząbkowanie

Jedną ze skutecznych domowych metod łagodzenia dolegliwości bólowych podczas ząbkowania jest podawanie dziecku gryzaczka wypełnionego wodą lub żelem i schłodzonego w lodówce. Warto zaopatrzyć się w kilka gryzaków dla dzieci i stosować je zamiennie. Podczas ząbkowania trzeba również zwracać uwagę na temperaturę podawanych posiłków. Zbyt ciepłe mogą zwiększać dolegliwości bólowe towarzyszące ząbkowaniu. Dlatego najlepiej sprawdzą się letnie i chłodne dania.

Kiedy pojawią się już pierwsze zęby u niemowlaka, ważne jest, aby otoczyć je szczególną dbałością. Jeśli mleczaki nie będą odpowiednio pielęgnowane, rozwój zębów stałych może zostać spowolniony. Brak regularnej higieny jamy ustnej naraża dziecko na próchnicę. Warto więc wdrożyć podstawowe zasady dbałości o uzębienie Twojego malucha:

• Unikaj podawania dziecku słodyczy i słodkich napojów,
• Od momentu pojawienia się pierwszych ząbków, myj je szczoteczką dostosowaną do wieku malucha. Dbaj o rutynę porannego i wieczornego mycia zębów. Dziecko nie umie jeszcze wypluwać pasty, dlatego nakładaj na szczoteczkę śladową ilość pasty. Każdy ząbek należy czyścić po obu stronach ruchami wymiatającymi w kierunku od dziąsła do korony,
• Po pojawieniu się pierwszego ząbka, udaj się z dzieckiem do stomatologa dziecięcego. Specjalista skontroluje proces ząbkowania, a także udzieli wskazówek, jak prawidłowo dbać o zęby naszej pociechy. Wizyta adaptacyjna odbywa się w formie zabawy, co pomaga dziecku w przyszłości ograniczyć stres związany z zabiegami dentystycznymi.

Jak przetrwać ząbkowanie?

Ząbkowanie może trwać nawet do 3. roku życia. Wielu rodziców zadaje sobie pytanie, jak przetrwać ząbkowanie? Nie ma na to idealnej odpowiedzi niż ta, że trzeba po prostu uzbroić się w cierpliwość i wykazać się dużą dozą zrozumienia. Na szczęście proces ząbkowania przebiega falami. W ciągu tego okresu pojawiają się momenty spokoju. Objawy ząbkowania mogą się nasilać i słabnąć podczas pojawiania się kolejnych zębów. Nie jest więc regułą, że przy każdym ząbku dziecko będzie odczuwało zestaw tych samych dolegliwości.

Podsumowanie

Ząbkowanie jest niewątpliwie wyzwaniem zarówno dla dziecka jak i całej rodziny. Warto więc zachować cierpliwość i zapewnić bezpieczeństwo maluchowi, które w tym czasie szczególnie potrzebuje czułości i bliskości rodzica. Z pomocą przedstawionych skutecznych metod na ząbkowanie, przyniesiemy ulgę naszemu maluszkowi.

Źródła:

1. D. Olczak-Kowalczyk, H. Boguszewska-Gutenbaum, J. Janicha i in., Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych, Nowa stomatologia, 2011, http://www.nstomatologia.pl/wp-content/uploads/2015/01/ns_2014_127-130.pdf, [dostęp: 17.04.2023]
2. M. Kotowska, Ząbkowanie okiem pediatry, czyli jak możemy pomóc maluchowi?, Warszawski Uniwersytet Medyczny, https://www.heel.pl/media/downloads_pdf/heel_pl/lekarze/viburgel/viburgel_primary_painful_teething_dr_kotowska.pdf, [dostęp: 17.04.2023]
3. N. Torlińska-Walkowiak, A. Rataj-Kulmacz, Wyrzynanie się zębów mlecznych – symptom towarzyszące czy przypadkowe współistniejące w czasie? Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2013