Zgrzytanie zębami u dziecka – co oznacza i jak je zwalczać? Sposoby na zgrzytanie zębami u dzieci

Zgrzytanie zębami, czyli bruksizm to świadomy lub nieświadomy nawyk zaciskania lub zgrzytania zębami. Jest częstą przypadłością i może występować zarówno na jawie, jak i podczas snu. Dlaczego dziecko zgrzyta zębami? Do jakich problemów to doprowadza? Czy bruksizm można leczyć? Sprawdź!

Co to jest zgrzytanie zębami u dziecka?

Bruksizm, czyli zgrzytanie zębami to mimowolna i nadmierna aktywność mięśni narządu żucia. Dochodzi wówczas do silnego kontaktu powierzchni żujących zębów szczęki i żuchwy. Pojawia się zaciskanie, usztywnienie pozycji żuchwy oraz jej przesuwanie w kierunku przednim lub bocznym. Towarzyszy temu charakterystyczny dźwięk przypominający skrobanie, tarcie, zgrzyt ocierania się dwóch powierzchni o siebie.

Zgrzytanie zębami może występować na jawie, co nazywa się bruksizmem dziennym, lub podczas snu, co nazywa się bruksizmem sennym lub nocnym.

Sprawdź powiązane kategorie

Zgrzytanie zębami u dzieci – przyczyny

Jest wiele przyczyn zgrzytania zębami u dzieci. Co więcej, pojawienie się objawów jest najczęściej skutkiem połączenia kilku czynników psychologicznych, środowiskowych lub wywiadu rodzinnego. Zauważa się, że bruksizm występuje rodzinnie, jednak nie wiadomo, czy ma to związek z genetyką, czy ze stylem wychowania.

Co przyczynia się do zgrzytania zębami u dzieci?

• Stres – częsta przyczyna zgrzytania zębami u dzieci w wieku szkolnym. Niepokój i lęk związany z sytuacją w domu, relacjami z bliskimi i rówieśnikami czy ocenami w szkole kumuluje się, a napięcie jest uwalniane przez nadmierną pracę mięśni narządu żucia.
• Stosowanie niektórych leków – leki stosowane w leczeniu ADHD, leki przeciwdepresyjne i leki przeciwpsychotyczne.
• Problemy stomatologiczne – źle ustawione zęby, źle wyrzynające się zęby, noszenie aparatu ortodontycznego i stany zapalne mogą powodować przewlekły dyskomfort skutkujący zgrzytaniem zębów.
• Zaburzenia emocjonalne i choroby psychiczne – m.in. schizofrenia, depresja ADHD i autyzm powodują mimowolne napięcie psychofizyczne.
• Zaburzenia snu – np. chrapanie, bezdech senny, zespół niespokojnych nóg.
• Bierne palenie – narażenie na bierne palenie zwiększa ryzyko bruksizmu u dzieci.
• Zaburzenia neurologiczne – np. mózgowe porażenie dziecięce, padaczka.

Zdarza się, że nie udaje się zidentyfikować przyczyny zgrzytania zębami u dzieci. Może być ono wyrazem niedojrzałości układu nerwowo-mięśniowego u dzieci. Wówczas objawy ustępują samoistnie z czasem.

 Zgrzytanie zębami a owsiki u dzieci? Często można usłyszeć to powiązanie, ale nie ma dowodów na bezpośrednie połączenie owsicy z bruksizmem u dzieci. Zakażenie pasożytnicze wywołuje u dziecka świąd wokół odbytu i znaczny dyskomfort, co powoduje rozdrażnienie i zaburzenia snu. Jest to rodzaj stresu, który może być w nocy odreagowywany poprzez wzmożone napięcie mięśni narządu żucia, ale owsiki bezpośrednio nie powodują zgrzytania zębami.

Zgrzytanie zębami u dzieci – objawy

Większość epizodów bruksizmu ma miejsce w nocy, co utrudnia rodzicom ich wyłapanie. Istnieją pośrednie objawy, które mogą wskazywać na zgrzytanie zębami podczas snu u dzieci.

Oto dolegliwości, które może zgłaszać dziecko:

•  Bóle głowy, uszu, okolicy stawu skroniowo-żuchwowego, bóle szczęki i żuchwy – w przypadku bruksizmu pojawiają się szczególnie często rano lub po przebudzeniu z drzemki,
• Nadwrażliwość zębów na gorące lub zimne pokarmy,
• Krwawienie dziąseł.

Zdarza się, że dopiero podczas wizyty u lekarza lub dentysty wysnuwane jest pierwsze podejrzenie tego, że dziecko może zgrzytać zębami. Medyk może zwrócić uwagę na:

• Przerost mięśni żwaczy,
• Trudności w szerokim otwieraniu ust,
• Uszkodzenie zębów – ścieranie szkliwa zębów, rozchwianie zębów, pęknięcia,
• Ślady po przygryzieniach na języku i policzkach.

Obecność któregokolwiek z objawów powinna skłonić rodzica do czujnej obserwacji dziecka w nocy oraz w dzień. Usłyszenie odgłosów zgrzytania ostatecznie potwierdza podejrzenia.

Zgrzytanie zębami u dzieci – długotrwałe skutki

Utrzymujące się zgrzytanie zębami może mieć długofalowe skutki zdrowotne. Powtarzające się zaciskanie i ścieranie zębów prowadzi nierzadko do nieodwracalnego uszkodzenia szkliwa, które nie tylko się rysuje, ale może także pękać.

Zaciskanie zębów i nadaktywność mięśni narządu żucia może też doprowadzić do zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego, który łączy żuchwę z czaszką.

Zgrzytanie zębami u dzieci – leczenie

Ustalenie przyczyny bruksizmu pozwala na podjęcie prób jej wyeliminowania, ale nie zawsze jest to proste. Żeby uniknąć dalszego uszkadzania powierzchni zębów u większości dzieci, które zgrzytają zębami, zaleca się stosowanie szyny relaksacyjnej. Wyglądem przypomina ona nieco ustniki noszone przez sportowców w celu ochrony zębów. Stosuje się ją przede wszystkim na noc, kiedy pojawia się niekontrolowane zaciskanie i ścieranie zębów. Szyna zapobiega uszkodzeniu zębów, tworząc barierę między łukiem zębowym żuchwy a łukiem zębowym szczęki. Takie nakładki najlepiej sprawdzają się u dzieci, które nie mają już zębów mlecznych. Przyzwyczajenie się do szyny relaksacyjnej zajmuje trochę czasu, ale determinacja dziecka i rodziców z czasem może przynieść dobre efekty.

Należy udać się do stomatologa dziecięcego, który oceni stan zębów dziecka. Wszelkie ubytki oraz próchnica powinny być zaleczone, ponieważ mogą być źródłem podrażnień i potęgować zgrzytanie zębami. Jeśli dziecko ma wadę zgryzu, dentysta pokieruje je na leczenie ortodontyczne.

Jeśli bruksizm pojawia się u dziecka, które ma inne problemy zdrowotne, np. zaburzenia neurologiczne, choroby psychiczne lub problemy ze snem, konieczne będzie zintensyfikowanie leczenia tych chorób. Jeśli dziecko bierze leki mogące przyczyniać się do zgrzytania zębami, należy zmienić preparat lub jego dawkowanie.

Część dzieci odniesie korzyść z konsultacji psychologicznej. Tyczy się to zwłaszcza osób bardzo wrażliwych emocjonalnie. Praca z doświadczonym terapeutą może nauczyć dziecko, jak radzić sobie z trudnymi i stresującymi sytuacjami.

Domowe sposoby na zgrzytanie zębami u dzieci

Jak jeszcze można próbować pomóc dziecku, które zgrzyta zębami? Przede wszystkim staraj się redukować stres w jego życiu. Nie przenoś na nie swoich problemów. Dzieci są w stanie dużo wyczytać ze słów i czynów rodziców. Odbierają napięcie i przenoszą je na siebie. Bądź też oparciem dla dziecka w rozwiązywaniu problemów związanymi ze szkołą czy relacjami z rówieśnikami.

Obserwuj dziecko w ciągu dnia i gdy widzisz, że zaciska zęby, nerwowo żuje gumę do żucia lub wkłada do ust długopisy czy ołówki i je zagryza, upominaj, żeby tego nie robiło.

Zadbaj o to, żeby Twoje dziecko nie przebywało w pomieszczeniach, w których ktoś wcześniej palił papierosy. Zwracaj uwagę na to, żeby nie piło napojów z kofeiną, bo wspomaga to rozdrażnienie i może potęgować zgrzytanie zębami nocą.

Podsumowanie

Zgrzytanie zębami jest częstym problemem u dzieci, chociaż jego rozpoznanie bywa opóźnione. Przyczyn jest wiele i to od Twojej czujności i determinacji zależy, jak szybko uda Ci się je wychwycić. Jeśli Twoje dziecko ma bruksizm, pamiętaj o regularnych kontrolach u stomatologa, który będzie stale oceniał funkcję i budowę szkliwa, a także proponował leczenie dentystyczne, jeśli to będzie konieczne.

Źródła:

1. Lal S.J., Sankari A., Weber K.K., Bruxism Management, StatPearls Publishing, 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482466/, [dostęp: 12.05.2024 r.]
2. Bulanda S., Ilczuk-Rypuła D., Rozpoznawanie i leczenie bruksizmu u dzieci, https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/297448,rozpoznawanie-i-leczenie-bruksizmu-u-dzieci, [dostęp: 12.05.2024 r.]
3. Kuhn M., Turp J.C., Risk factors for bruxism, Swiss Dental Journal SSO, 2018