Grzybica paznokci u rąk i stóp − skąd się bierze?

Grzybica paznokci w medycynie znana jest pod nazwą onychomikoza. Chorobę wywołują dermatofity antropofilne, a więc patogeny występujące u ludzi. Paznokcie zajęte grzybicą wyglądają bardzo specyficznie, dlatego dość łatwo rozpoznać zakażenie. Niestety choroba ta ma zwykle przewlekły charakter i jest dość trudna do wyleczenia. Dlaczego?

Grzybica paznokci − co to jest onychomikoza?

Onychomikoza, czyli zakażenie grzybicze płytek paznokciowych, to jedna z najczęstszych przyczyn, z powodu których pacjenci zgłaszają się do gabinetu dermatologicznego. Może przebiegać z zajęciem płytek paznokci rąk lub stóp, może też dotyczyć jednocześnie obu tych lokalizacji.

W ciągu ostatniej dekady zauważono znaczny wzrost zakażeń grzybiczych paznokci, co może świadczyć nie tylko o ich częstszym występowaniu, ale też lepszej diagnostyce tej choroby. Ze statystyk wynika, że grzybica paznokci dotyczy nawet około 10% pacjentów poradni dermatologicznych. Mimo to problem wciąż jest bagatelizowany, a chorzy traktują zmiany chorobowe jedynie jako defekt estetyczny.

Sprawdź też, czym różni się grzybica od łuszczycy paznokci.

Grzybica paznokci u rąk i stóp – co ją wywołuje?

Za rozwój zakażenia grzybiczego w obrębie płytek paznokci rąk głównie odpowiadają dermatofity antropofilne, czyli te gatunki mikroorganizmów, które wywołują choroby u ludzi. Ze zmian chorobowych w obrębie paznokci najczęściej izoluje się patogen Trichophyton rubrum, rzadziej Trichophyton mentagrophytes v. interdigitale czy Trichophyton tonsurans. Poza dermatofitami grzybicę paznokci dłoni i stóp mogą też powodować grzyby drożdżopodobne − przeważnie patogeny z rodzaju Candida albicans, rzadziej spotyka się pleśnie, np. patogen Scopulariopsis brevicaulis.

Grzybica paznokci − objawy

Grzybicze zakażenie płytek paznokciowych wygląda bardzo charakterystycznie. Dlatego już sam obraz kliniczny podsuwa diagnozę. Podkreślę jednak, że zanim włączone zostanie leczenie przeciwgrzybicze, konieczne jest potwierdzenie zakażenia w badaniumikologicznym (czyli badaniu rozpoznającym rodzaj grzybów, które zaatakowały tkanki).

Sprawdź też leki, kremy i maści na grzybicę.

Do najczęstszych objawów onychomikozy należą:

• przebarwienia płytek paznokciowych na żółty, białawy, brązowy, brunatny lub czarny kolor,
• utrata przejrzystości płytek paznokciowych,
• nierównomierne pogrubienie płytek,
• zmatowienie powierzchni płytki paznokciowej,
• nadmierna łamliwość, kruchość paznokci,
• nasilone rogowacenie podpaznokciowe,
• podłużne lub poprzeczne pobruzdowanie płytek,
• częściowe lub całkowite oddzielenie się płytek paznokciowych,
• towarzyszące zapalenie wałów paznokciowych.

Grzybica paznokci u rąk i stóp powoduje duży defekt natury estetycznej z uwagi na to, że choroba całkowicie zmienia ich wygląd. Płytki paznokciowe tracą swoje właściwości takie jak równy kształt, błyszcząca powierzchnia czy twarda struktura. Pacjenci często zgłaszają też dokuczliwe objawy takie jak ból, szczególnie gdy onychomikozie towarzyszy stan zapalny wałów paznokciowych.

Uszkodzona płytka paznokciowa w przebiegu grzybicy paznokci nie spełnia swojej ochronnej funkcji. Co więcej, może stanowić wrota zakażenia, z dużym ryzykiem rozwoju wtórnych infekcji bakteryjnych w obrębie tkanek palców rąk.

Zobacz także, jak rozpoznać objawy grzybicy stóp.

Grzybicy paznokci − rodzaje

Klasyfikacja różnych rodzajów grzybicy paznokci i stóp zależy od morfologii zmian i sposobu inwazji płytek przez patogenne mikroogranizmy. Na tej podstawie ocenić można rokowanie dalszego przebiegu choroby i spodziewanej odpowiedzi na leczenie.

Wyróżniamy następujące rodzaje grzybicy:

1. Grzybica podpaznokciowa dalsza i boczna

Ta postać grzybicy paznokci spotykana jest najczęściej. Zmiany rozpoczynają się pod wolnym brzegiem paznokcia lub w obrębie jego bocznych wałów, następnie szerzą się i zajmują nawet całą płytkę. W przebiegu tej postaci choroby paznokci u rąk obserwuje się znaczne pogrubienie płytek, ich nadmierną łamliwość, zmianę barwy na żółtawą lub brązową oraz częściowe lub całkowite oddzielanie się płytek paznokciowych od łożyska.

2. Wewnątrzpaznokciowa grzybica paznokci

Ta rzadko występujący rodzaj grzybicy paznokci uważany za podtyp powyżej opisanej odmiany choroby. W jej przebiegu nie dochodzi jednak do zajęcia łożyska paznokcia, przez co paznokcie mają mlecznobiały wygląd, może też pojawić się delikatne złuszczanie płytki.

3. Grzybica podpaznokciowa bliższa

Ten typ grzybicy paznokci jest drugim co do częstości rodzajem onychomikozy paznokci rąk. Zakażeniu temu sprzyjają zabiegi usuwania obrąbka naskórkowego, na przykład podczas wykonywania manicure. Zmiany początkowo lokalizują się w obrębie bliższej części paznokcia, gdzie dochodzi do tworzenia się białawych ognisk. Z czasem płytka staje się krucha i łamliwa, co prowadzi do jej dystrofii.

Sprawdź też, jak pielęgnować pękającą skórę między palcami.

4. Powierzchowna biała onychomikoza

Jak nazwa wskazuje, ta postać grzybicy paznokci obejmuje samą powierzchnię płytki. Znacznie częściej obejmuje paznokcie stóp niż rąk. Paznokieć wygląda, jak gdyby był posypany proszkiem, zmiany te mają najczęściej barwę białą lub biało-żółtą.

5. Całkowita dystroficzna grzybica paznokci

Ten rodzaj jest zwykle końcowym etapem nieprawidłowo leczonych lub w ogóle nieleczonych opisanych wcześniej rodzajów onychomikozy. W przebiegu całkowitej dystroficznej grzybicy paznokci rąk i stóp dochodzi do uszkodzenia całej płytki, jej pogrubienia i utraty prawidłowej struktury.

Grzybica paznokci dłoni i stóp − co jej sprzyja?

Na grzybicę paznokci częściej chorują osoby starsze, bo z wiekiem dochodzi u nich do upośledzenia krążenia obwodowego i związanego z nim gorszego odżywienia tkanek, co sprzyja zakażeniom. Ponadto, takie choroby jak cukrzyca czy zakażenie wirusem HIV również zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju onychomikozy.

Zakażenia grzybicze częściej rozwijają się w przebiegu innych chorób paznokci rąk jak łuszczyca czy liszaj płaski, a także w obrębie uszkodzonych płytek paznokciowych. Na zakażenie wywołane przez drożdżaki szczególnie narażone są osoby pracujące w wilgotnym środowisku jak piekarze, kucharze czy osoby sprzątające.

Sprawdź także artykuł: Leczenie łuszczycy krostkowej – porada dermatologa.

Grzybica paznokci rąk i stóp − leczenie

Choć dla wielu osób grzybica paznokci stanowić może jedynie problem natury estetycznej, każdy rodzaj onychomikozy powinien być zawsze odpowiednio leczony. Nieleczona może skutkować rozprzestrzenieniem się zakażenia na inne, zdrowe płytki, a także prowadzić do dystrofii paznokci, a nawet do rozwoju zapalenia tkanki łącznej (cellulitis).

Wśród leków na grzybicę paznokci stosowane są zarówno preparaty miejscowe w formie lakierów, płynów i kremów i leki doustne. Zakażenie o niewielkim nasileniu leczone jest zwykle przy pomocy preparatów cyklopiroksu lub amorolfiny w postaci lakierów i preparatów na grzybicę paznokcia. Taki preparat nakłada się na zmienioną chorobowo płytkę 1 lub 2 razy w tygodniu przez około 6 miesięcy. Całkowite wyleczenie zależy w dużej mierze od systematyczności pacjenta i dokładnego stosowania się do zaleceń lekarza.

W przypadku poważniejszych zmian grzybiczych niejednokrotnie konieczne jest leczenie ogólne. Do leków najczęściej stosowanych w zaawansowanej grzybicy paznokci rąk i stóp należy itrakonazol oraz terbinafina. Dobór odpowiedniego leczenia zależy nie tylko od nasilenia zmian paznokciowych, ale również od stwierdzonych u pacjenta chorób współistniejących i branych przez niego leków.

W przypadku niepowodzenia leczenia miejscowego lub ogólnego możliwe staje się też leczenie skojarzone zarówno lekami doustnymi, jak i aplikowanymi na zmienione chorobowo płytki lakierami lub kremami. W przypadku bardzo opornych na leczenie zmian grzybiczych utrzymujących się w obrębie płytek paznokciowych wspomagającą metodą leczenia jest też chirurgiczne usunięcie zajętych przez infekcję paznokci.

Grzybica paznokci − dlaczego ją trudno wyleczyć?

Istnieje wiele przyczyn, dla których grzybica paznokci jest przewlekłą i trudną do całkowitego wyleczenia chorobą. Już sama budowa płytek nie sprzyja leczeniu, bo utworzone są z twardej keratyny. Ponadto nie posiadają też naczyń krwionośnych. Skutkuje to dużo gorszą penetracją zakażonych tkanek przez leki, nawet te podawane ogólnoustrojowo. Dodatkowo, niepowodzenie leczenia wynikać może z rozwoju opornych na leki patogennych grzybów, z istnienia chorób współistniejących czy potencjalnych interakcji lekowych. Efekty terapii są też gorsze w przypadku zajęcia bocznych części płytek, całkowitej dystrofii paznokci oraz gdy pacjent nie współpracuje odpowiednio z lekarzem.

Grzybica paznokci u dłoni i na stopach − co warto pamiętać?

Choć grzybica paznokci jest często przewlekłym i trudnym do leczenia problemem, należy pamiętać, że przy odpowiednio zaplanowanej terapii i dobrej współpracy na linii pacjent-lekarz, istnieje duża szansa na wyleczenie. Jeśli zauważysz u siebie podejrzane zmiany na paznokciach, nie zwlekaj! Jak najszybciej umów się do lekarza, który zleci odpowiednie badania i włączy leczenie.

Źródła:

1. Maleszka R.; Adamski Z.; Szepietowski J.; Baran E.: Treatment of superficial fungal infections – recommendations of experts of Mycological Section of Polish Dermatological Society. 2015. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny 102 (4): 305-315. doi:10.5114/dr.2015.53418.
2. Burgdorf W.H.C.; Plewig G.; Wolff H.H.; Landthaler M.: Braun-Falco Dermatologia, 2017. Wydanie III polskie, tom 1.