Oparzenia termiczne: jak poradzić sobie z poparzeniem się żelazkiem?

Czym są oparzenia termiczne? To jedne z najczęstszych wypadków, które zdarzają się w gospodarstwie domowym lub w pracy. Każdego dnia ktoś parzy się żelazkiem, wrzątkiem czy lokówką. Choć ten typ urazów może wydawać się błahy, nierzadko dochodzi do różnego rodzaju powikłań takich jak wtórne nadkażenie bakteryjne rany czy gojenie z pozostawieniem blizny. Jak tego uniknąć? Odpowiadam!

Czym są oparzenia termiczne?

Oparzenie (łac. combustio) to stan, w którym na skutek działania różnego rodzaju czynników zewnętrznych dochodzi do uszkodzenia skóry, a niekiedy też tkanek leżących głębiej. Oparzenie może być spowodowane nie tylko wysoką temperaturą, ale również wynikać z kontaktu ze żrącymi substancjami, prądem czy promieniowaniem ultrafioletowym. Z tym ostatnim type  dość często mają do czynienia osoby, które stronią od filtrów słonecznych latem. Przeczytaj mój artykuł: Oparzenia słoneczne − objawy przedawkowania słońca.

To, jak poważne jest oparzenie, zależy od jego rozległości, którą określa się w stosunku do powierzchni całego ciała, oraz od jego głębokości, czyli tego, w jakim stopniu skóra i tkanki podskórne zostały uszkodzone w trakcie urazu.

Oparzenie lokówką − co dzieje się wtedy z ciałem?

Wydawać by się mogło, że do oparzenia termicznego dochodzi dopiero po kontakcie z temperaturą 100 stopni C lub wyższą. Okazuje się jednak, że już temperatura 44 stopni C wystarczy, żeby spowodować niewielkie uszkodzenie tkanek. Gdy temperatura przekroczy 70 stopni C, dochodzi do koagulacji (inaczej mówiąc ścinania się) struktur białkowych, rozwoju reakcji zapalnej oraz nieodwracalnej martwicy tkanek. Wynika z tego, że oparzyć możesz się już dość ciepłą, ale jeszcze niewrzącą wodą, a co dopiero rozgrzaną do 180 stopni C lokówką czy prostownicą.

Sprawdź też, co warto wiedzieć o oparzeniach u dzieci.

Jak dzielimy oparzenia termiczne?

Głębokość oparzeń określa się za pomocą 4-stopniowej skali.

Oparzenia I stopnia

To najbardziej powierzchowne uszkodzenia. Obejmują naskórek i wywołują na skórze rumień oraz obrzęk.

Oparzenia II stopnia

W oparzeniach II stopnia, poza naskórkiem, może też dojść do uszkodzenia skóry właściwej. Na ciele pojawiają się pęcherze wypełnione surowiczą treścią. Oparzenia termiczne, które mają miejsce w domu takie jak oparzenie para wodną czy oparzenie lokówką, klasyfikowane są najczęściej na I lub II stopień zaawansowania. Urazom tym prawie zawsze towarzyszą silne dolegliwości bólowe.

Oparzenia II i IV stopnia

W głębszych oparzeniach III czy IV stopnia dochodzi do uszkodzenia całej grubości skóry, jej przydatków i zakończeń nerwowych, a także głębiej położonych tkanek jak mięśnie, ścięgna czy nawet kości.

Oparzenie żelazkiem lub lokówką – co?

Wszystko zależy od tego, jak rozległe i jak głębokie są uszkodzenia tkanek.

1. Schłodzenie skóry

Pierwszym krokiem jest zawsze staranne schłodzenie powierzchni skóry pod chłodną, bieżącą wodą przez około 15 - 20 minut.

2. Jałowy opatrunek

Następnie poparzone miejsce trzeba zabezpieczyć suchym, jałowym opatrunkiem.

3. Zdjęcie biżuterii i elementów garderoby

Bez względu na to, czy masz oparzenie od żelazka, czy od lokówki, przy opatrywaniu rany zdejmij jak najszybciej wszelkiego rodzaju biżuterię, szczególnie bransoletki czy pierścionki. Pamiętaj, że w obrębie poparzonych tkanek dochodzi do stopniowo narastającego obrzęku i już po kilku godzinach ściągnięcie biżuterii może stać się trudne lub nawet niemożliwe.

4. Schładzanie po opatrunku

Po pierwszym ochłodzeniu skóry i założeniu jałowego opatrunku możesz nadal obniżać jej temperaturę przez około kwadrans. Nada się do tego np. chłodzący kompres. Zwróć jednak uwagę, żeby nigdy nie przykładać zamrożonych opatrunków czy okładów bezpośrednio do nieosłoniętej skóry! To grozi odmrożeniem i dodatkowym uszkodzeniem ciała.

5. Preparaty glikokortykosteroidów

W większości powierzchownych oparzeń termicznych rozwija się umiarkowany stan zapalny skóry, który dość szybko ustępuje po miejscowych preparatach glikokortykosteroidów o niskiej mocy.

6. Ewentualne przekłucie pęcherza

Jeśli oparzysz się np. żelazkiem lub palnikiem kuchenki na skórze, pojawią się pęcherze wypełnione surowiczą treścią. Część chirurgów radzi, aby je przekłuć przy pomocy jałowej igły. Dzięki temu odprowadzisz surowicę i opróżnisz „balonik na skórze”. Ale uważaj! Nie usuwaj pokrywy pęcherza, bo to naturalna ochrona tkanek położonych głębiej. W warunkach domowych możesz wykonać taki zabieg jedynie, jeśli pęcherze są nieliczne i małe. Przeprowadzając taki zabieg, zawsze dbaj o to, żeby używać odpowiednich środków do dezynfekcji, jałowych opatrunków igły oraz rękawiczek. Jeśli masz jakiekolwiek obawy, poproś o pomoc lekarza lub pielęgniarkę.

Sprawdź też materiały opatrunkowe.

Oparzenie parą wodną − co robić?

Zdarzyło Ci się poparzenie parą wodną czy wrzątkiem. Co robić w takiej sytuacji? Musisz mieć świadomość, że oparzenia wrzątkiem lub parą wodną są zwykle bardziej rozległe niż uszkodzenia od żelazka czy rozgrzanego piekarnika. Dobrą wiadomością jest jednak to, że wrzątek lub para wodna wyrządza jedynie szkody na powierzchni skóry (oparzenia powierzchniowe). Dzięki temu dość łatwo i szybko się goją. A jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w takim przypadku?

Podobnie jak w poprzednim przypadku na początku najlepiej schłodzić poparzone miejsce, a następnie okryć je jałowym opatrunkiem, żeby ochronić przed uszkodzeniami z zewnątrz i zanieczyszczeniem.

Co na oparzenia wrzątkiem czy żelazkiem? Opatrunki hydrożelowe przyspieszają gojenie!

Na rynku dostępnych jest wiele specjalistycznych opatrunków hydrożelowych, które dzięki swoim właściwościom absorpcyjnym wchłaniają treść sączącą się z rany, zapewniają jej odpowiednie nawilżenie, przyspieszają gojenie, koją i uśmierzają ból. To stwarza idealne środowisko dla prawidłowego gojenia się tkanek. 

Opatrunki te mają przezroczystą strukturę, co pozwala obserwować, jak przebiega proces gojenia, bez konieczności ich zdejmowania. Hydrożelowe zabezpieczenie skóry zwykle wystarcza, aby wspomóc skuteczne leczenie powierzchownych oparzeń takich jak oparzenie wrzątkiem czy żelazkiem.

Co na ból po oparzeniach termicznych?

Powierzchowne oparzenia skóry są w niemal 100% powodem silnych dolegliwości bólowych, dlatego jako dodatkowe leczenie możesz stosować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Pamiętaj jednak, żeby leki te stosować ściśle według zaleceń lekarza i nigdy nie przekraczać zaleconej dziennej dawki. Zapoznaj się z artykułem, który mówi o najpopularniejszych typach środków przeciwbólowych: Paracetamol czy ibuprofen? Co uśmierzy ból lepiej?.

Bywa niestety, że nawet oparzenia termiczne powstałe w warunkach domowych muszą zostać skonsultowane przez lekarza. Natychmiast udaj do szpitala, gdy oparzenie jest rozległe lub przebiega z martwicą tkanek. Nie zwlekaj też z uzyskaniem pomocy przy oparzeniu okolic twarz, górnych dróg oddechowych, rąk, stóp czy okolic narządów płciowych. Pomocy lekarskiej wymagają też zawsze poparzenia u dzieci, szczególnie tych najmłodszych.

Ocena rozległości oparzenia może być trudna, bo proces zniszczenia tkanek w obrębie urazu termicznego często postępuje i pogłębia się mimo przerwania kontaktu z gorącym przedmiotem bądź substancją.

Pamiętaj, że chłodzenie miejsca po urazie ogranicza uszkodzenie skóry. Stąd tak ważne jest odpowiednie postepowanie od razu po oparzeniu.

Jak długo goi się oparzenie termiczne?

Jeśli rana po oparzeniu powierzchownym zostanie w odpowiedni sposób zabezpieczona, a gojenie będzie przebiegać bez powikłań, zwykle potrzeba około 10 do 14 dni, żeby skóra wróciła do zdrowia. Powierzchowne oparzenia goją się najczęściej bez powikłań i, co ważne dla wszystkich estetów, bez pozostawienia blizn. O te 2 kwestie zawsze bardzo martwią się pacjenci z oparzeniami m.in. na twarz czy w widocznych miejscu na ręce.

Co robić, żeby uniknąć powikłań po oparzeniu od żelazka czy od wrzątku?

Jednym z najczęstszych powikłań oparzeń termicznych jest wtórne nadkażenie rany. Pamiętaj, że poparzona skóra nie spełnia swojej funkcji ochronnej i stanowi otwarte wrota dla różnego rodzaju infekcji. Staranna higiena rany i jej dezynfekcja pomagają uniknąć rozwoju zakażeń, co znacznie usprawnia proces gojenia i zmniejsza ryzyko powstania z czasem blizn czy przebarwień pozapalnych.

Jak wyposażyć domową apteczkę na wypadek oparzeń termicznych?

W każdej domowej apteczce powinny znaleźć się jałowe opatrunki, płyn do dezynfekcji np. zawierający oktenidynę, jałowe igły czy opatrunki hydrożelowe. Tak wyposażona apteczka pozwoli na profesjonalne zabezpieczenie rany po oparzeniu i dalsze leczenie w warunkach domowych lub bezpieczne przewiezienie osoby z oparzeniem do lekarza.

Źródła:

1. Zieliński M., Wróblewski P., Kozielski J.: Czynniki rokownicze u chorych z oparzeniami. W: Anestezjologia Intensywna Terapia. 2020. [Nr] 52(4), s. 333-339.
2. Kozłowska E., Cierzniakowska K., Szewczyk M.: Selected diagnoses and nursing actions towards patients with thermal burn. W: Surgical and Vascular Nursing. 2013. [Nr] 1, s. 28-35.
3. Mańkowski B.: Leczenie oparzeń i ran z zastosowaniem soli srebrowej sulfatiazolu/sulfadiazyny. W: Lekarz POZ. 2020. [Nr] 6(3), s. 163-166.