Stłuczenia, otarcia i skaleczenia - jak sobie z nimi radzić?

Siniaki, stłuczenia czy otarcia na skórze to coś, co spotyka każdego. Codzienne aktywności takie jak sport, gotowanie czy majsterkowanie niosą ze sobą ryzyko drobnych urazów skóry. Jak radzić sobie nimi radzić? Co jest dobre na stłuczenia, otarcia, a co na drobne zranienia? Odpowiadam!

Stłuczenia, otarcia, skaleczenia, czyli podział urazów mechanicznych

Uszkodzenia mechaniczne mogą prowadzić do powstania obrażeń zamkniętych, czyli stłuczeń oraz obrażeń otwartych, czyli ran.

Stłuczenia, inaczej kontuzje (łac. contusio), powstają w wyniku urazu mechanicznego, który uszkadza tkanki pod skórą, nie przerywając jej ciągłości. Na skutek kontuzji dochodzi do zmiażdżenia struktur anatomicznych, rozerwania naczyń, włókien nerwowych i uszkodzenia szkieletu łącznotkankowego. „Stłuczona” tkanka nie pełni w prawidłowy sposób swoich funkcji. Klasycznym objawem stłuczenia jest siniak, czyli wylew krwawy w skórze i tkance podskórnej z towarzyszącym obrzękiem okolicznych tkanek i ich bolesnością.

Sprawdź też, co najlepiej sprawdza się na stłuczenia.

Rana (łac. vulnus) to jedno z podstawowych określeń używanych przez chirurgów do opisu różnego rodzaju uszkodzeń skóry. Rana, co do zasady, to uraz otwarty, gdzie obserwuje się przerwanie ciągłości skóry lub błony śluzowej. Powstawać mogą one wskutek różnego rodzaju urazów mechanicznych, chemicznych czy termicznych.

Wyróżniamy zwykle rany:

• cięte,
• płatowe,
• rąbane,
• kłute,
• tłuczone,
• miażdżone,
• postrzałowe,
• kąsane,
• szarpane.

Ich typ zależy od tego, co je spowodowało, np. przecięcie skóry nożem czy ugryzienie psa. Innym kryterium rozróżnienia ran jest ich zasięg. Wyróżniamy rany powierzchowne, które nie przekraczają tkanki podskórnej i głębokie − sięgające do mięśni, powięzi czy narządów wewnętrznych.

Drobne urazy najczęściej prowadzą do powstania otarć czy zadrapań, gdzie uszkodzony zostaje naskórek i górna warstwa skóry właściwej. Natomiast skaleczenia to po prostu drobne rany. Wskutek urazu dochodzi najczęściej do krwawienia, bo w skórze i tkance podskórnej uszkadzane są naczynia krwionośne, pojawia się też bólu rany i jej okolic.

Sprawdź też okłady chłodzące i rozgrzewające.

Skaleczenia − jak goją się drobne i większe rany?

Gojenie każdej rany rozpoczyna się niemal natychmiast po jej powstaniu. Kiedy uszkodzisz skórę, dochodzi do obkurczenia naczyń krwionośnych i uruchomienia kaskady krzepnięcia krwi oraz gromadzenia się płytek krwi w miejscu urazu. Mechanizmy te w specyficzny dla siebie sposób tamują krwawienie, a w wyniku tego rana pokrywa się strupem.

Następnie dochodzi do rozwoju stanu zapalnego − to jeden z niespecyficznych mechanizmów obronnych organizmu. Komórki układu odpornościowego oczyszczają ranę z bakterii, a także uszkodzonych i martwych komórek, co daje przestrzeń dla tworzenia się nowej zregenerowanej tkanki. W wyniku uwalniania czynników wzrostu i namnażania się naczyń krwionośnych z czasem dochodzi do prawidłowego zagojenia się rany przez tak zwany rychłozrost.

Wiele czynników może niestety zakłócić prawidłowy proces gojenia, przez co dochodzi do takich powikłań jak zakażenie rany, rozwój martwicy, nasilonego stanu zapalnego. Te procesy mogą sprawić, że w obrębie rany tworzy się ziarnina. Jeśli rana jest zbyt rozległa lub jeżeli stan zapalny trwa zbyt długo, szansa na prawidłowe zagojenie się rany maleje. Mimo wszystko na ranie najczęściej po prostu powstaje blizna.

To jak szybko rana się goi, zależy od wielu czynników, m.in. od lokalizacji na ciele, rozległości, typu rany, ale też ogólnego stanu zdrowia pacjenta i tego jak rana zostanie wstępnie zaopatrzona.

Sprawdź też maści, żele, spraye na siniaki i stłuczenia.

Co na stłuczenia? Zimne okłady i arnika!

Stłuczenia czy siniaki, czyli wylewy krwawe, goją się samoistnie w ciągu 14 dni. W ciągu tego czasu zmieniają swoją barwę. Skutecznymi sposobami to, żeby zmniejszyć siniaka i dolegliwości bólowe, są zimne okłady na stłuczenia. Najlepiej zrób sobie chłodny kompres. Uważaj, żeby zmrożony materiał nie miał bezpośredniej styczności ze skórą, bo grozi to odmrożeniem.

Co jeszcze pomoże na stłuczenia? Na rynku dostępnych jest wiele preparatów do stosowania miejscowego, które przyspieszają gojenie się siniaków. Maść na stłuczenia zawierać może arnikę (więcej o jej działaniu przeczytasz tu: Arnika na cerę naczynkową i siniaki! Sprawdź jej właściwości!) lub heparynę, które wspomagają redukcję wylewów krwawych, zmniejszają obrzęk tkanek oraz zasięg stłuczenia. W przypadku nasilonego stanu zapalnego i dużych dolegliwości bólowych skuteczny może też być żel na stłuczenia, zawierający niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ketoprofen czy diklofenak. Żele tego rodzaju działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo. NLPZ-ty stosowane są też niekiedy w formie doustnej, szczególnie gdy stłuczenie jest rozległe i towarzyszą mu duże dolegliwości. Taką terapię należy jednak zawsze skonsultować z lekarzem. Zanim je przyjmiesz, przeczytaj artykuł: Niesteroidowe leki przeciwzapalne: na ból, gorączkę i stany zapalne. Jak działają?.

Jak zaopatrzyć otarcie naskórka?

Otarcia naskórka zalicza się do ran powierzchniowych. Niestety, przysparzają sporo bólu. A wszystko przez to, że otarcia powstają zwykle wskutek kontaktu z szorstką, zabrudzoną powierzchnią, goją się dość długo i dają duże ryzyko zakażenia. Mocne otarcie skóry może spowodować duży ubytek w tkankach, w którego obrębie pojawia się wysięk surowiczy z domieszką krwi. Uszkodzony naskórek jest zwykle zabrudzony, dlatego kiedy przy opatrywaniu rany najpierw obficie przemyj ją wodą z mydłem.

Kolejny etap to dezynfekcja rany środkiem antyseptycznym, który zawiera np. oktenidynę lub poliheksanid. Substancje te skutecznie usuwają wszelkie drobnoustroje, co daje prawidłowe warunki do gojenia się rany. Unikaj bezpośredniego polewania rany środkami na bazie alkoholu, bo ma on działanie drażniące i powoduje ból oraz pieczenie.

Po przemyciu i odkażeniu otarcia załóż na nie jałowy opatrunek. Pomocne w gojeniu okazać mogą się także żele z poliheksanidem, które utrzymują czystość i odpowiednią wilgotność rany, zapobiegają jej zakażeniu i przyspieszają gojenie. Taki środek mniejsza także ryzyko przysychania opatrunku do miejsca uszkodzenia skóry.

Otarcie jest na tyle małym urazem, że zazwyczaj nie wymaga stosowania specjalistycznych opatrunków. Najczęściej w pełni wystarczy jałowy gazik lub gaza, które chronią uraz i umożliwiają gojenie. Na rynku dostępnych jest dziś wiele rozmaitych opatrunków dopasowanych do specyficznego charakteru danej rany.

A co pomoże na skaleczenia?

Skaleczenia, czyli niewielkie rany, zwykle powstają w wyniku urazu ostrym narzędziem (np. nożem) czy kawałkiem szkła. Podobnie jak w przypadku otarć, najpierw przepłucz skaleczenie pod bieżącą wodą. Użyj do tego mydła i oczyść skórę z widocznych zanieczyszczeń. Możesz dodatkowo zabezpieczyć skaleczenie środkiem o działaniu przeciwdrobnoustrojowym (odkażającym).

Pamiętaj, że z pozoru niewielkie skaleczenie może być dość głębokie. Dlatego dobrze się mu przyjrzyj. Po starannym przemyciu i odkażeniu urazu załóż opatrunek, który ochroni to miejsce i zatamuje krwawienie. Także w tym przypadku pod opatrunek możesz nałożyć specjalistyczny żel sprzyjający gojeniu się i zapewniający skórze odpowiednie środowisko do regeneracji.

Skaleczenia, stłuczenia i otarcia − czy potrzebujesz pomocy lekarza?

Każda rana, której nie można zaopatrzyć przy użyciu domowej apteczki, zwykle wymaga konsultacji chirurgicznej. Jeśli widzisz, że pomimo założenia opatrunku otarcie czy skaleczenie nadal krwawi lub sprawia bardzo silny ból, jak najszybciej zgłoś się do lekarza. Podobnie w przypadku stłuczenia.

W przypadku jakichkolwiek objawów niepokojących zawsze lepiej skonsultować problem z chirurgiem. Czasem z pozoru niewielki uraz może mieć poważne konsekwencje, jak choćby uszkodzenie leżących pod skórą struktur anatomicznych. Pamiętaj, że prawidłowo zabezpieczone otarcie czy przecięcie zmniejsza ryzyko powikłań takich jak zakażenie rany. Dzięki temu proces gojenia przebiega bez przeszkód.

Sprawdź też płyny i preparaty do dezynfekcji ran.

Drobne urazy − o czym pamiętać?

Zazwyczaj wszystko, czego potrzebujesz do zabezpieczenia niewielkiego urazu skóry czy stłuczenia, znajdziesz w podręcznej, domowej lub samochodowej apteczce. Kiedy przetniesz lub obetrzesz skórę, najpierw postaraj się dobrze umyć ranę wodą z mydłem i oczyścić ją z zanieczyszczeń. Następnie załóż jałowy opatrunek. Przy stłuczeniach, nie musisz nic robić. Wszelkie dostępne maści i środki pierwszej pomocy przyspieszą naturalny proces gojenia się.

Źródła:

1. Kramer A., Dissemond J., Kim S., Willy Ch., Mayer D., Papke R., Tuchmann F., Assadian O.: Consensus on wound antisepsis. W: Skin Pharmacology and Physiology, 2018; 31: 28–58.
2. Noszczyk W.: Chirurgia Repetytorium, 2019, wydanie 2.
3. Arnold M., Barbul A.: Nutrition and wound healing. W: Plast Reconstr Surg June Supplement 2006, Vol.117, Nr 7, s. 42-58. Dostępny w Internecie: https://www.ophed.com/system/files/2015/07/NutritionandWoundHealing.pdf. [Dostęp online: 24.02.2021]
4. Broughton G., Janis J.E., Attinger C.E.: The basic science of wound healing (retraction of Witte M., Barbul A. W: Surg Clin North Am1997, 77:509-528). W: Plast Reconstr Surg Supplement 2006, Vol. 117, Nr 7, s.12-34