Jak przyspieszyć gojenie ran?

Mniejsze i większe zranienia są nieodłącznym elementem codziennego życia. Dlatego też warto wiedzieć, jak poprawnie opatrywać urazy skóry, czym przemywać rany powierzchowne, jakie są rodzaje opatrunków i co przyspiesza gojenie. Zobacz, jak przyspieszyć gojenie ran!

Jak długo goi się rana i na czym to polega?

Gojenie się ran to bardzo złożone zjawisko, na które składa się wiele procesów fizyko-chemicznych. Urazy skutkują przerwaniem ciągłości skóry i naczyń krwionośnych, co powoduje krwawienie. Żeby ograniczyć powstanie widocznej blizny, zwróć uwagę zarówno na odpowiednią pielęgnację ran pooperacyjnych, jak i tych powstałych spontanicznie.

„Proces gojenia różni się w zależności od rodzaju, głębokości oraz lokalizacji rany. Znaczenie ma ponadto ogólny stan zdrowia. Cukrzyca, choroby naczyniowe oraz schorzenia autoimmunologiczne utrudniają regenerację skóry. W przypadku prostych, niewielkich zmian powierzchniowych gojenie trwa kilka dni. Głębsze skaleczenia lub większe rany zabliźniają się wiele tygodni, a nawet miesięcy".

- dodaje Magdalena Ślaska

Etapy gojenia się ran

Gojenie się ran można podzielić na 3 fazy:

• oczyszczanie,
• proliferację,
• zmniejszanie się rany i wytwarzanie blizny.

Etap 1.: Oczyszczanie

Oczyszczanie to 1. faza, która następuje po urazie. Z uszkodzonych naczyń krwionośnych wydostaje się krew, która krzepnie. Dodatkowo dochodzi do obkurczania naczyń krwionośnych w bezpośrednim sąsiedztwie uszkodzenia. Typowe w 1. fazie gojenia są zaczerwienienie, ból i obrzęk. Ponadto, obszar urazu jest też cieplejszy niż zdrowe tkanki w sąsiedztwie. Z uszkodzonych tkanek uwalniane są substancje, które wspomagają tworzenie się skrzepu − to one wraz z płytkami krwi formują czop hemostatyczny, który umożliwia dalsze gojenie i chroni przed nadmierną utratą krwi.

W wyniku wydzielanych przez płytki krwi substancji do miejsca zranienia, zaczynają migrować komórki układu odpornościowego i powstaje stan zapalny. Jest to naturalna reakcja obronna organizmu. W przypadku procesu gojenia, kontrolowany stan zapalny w fazie oczyszczania jest niezbędny. Neutrofile oczyszczają ranę z martwych i uszkodzonych komórek i fragmentów tkanek. Dodatkowo usuwają też bakterie z rany.

Etap 2.: Proliferacja

Faza proliferacji wiąże się z dalszym niszczeniem drobnoustrojów przez komórki układu odpornościowego, produkcją kolagenu i powstawaniem nowych naczyń włosowatych. Dodatkowo, w fazie proliferacji dochodzi do pokrycia całej rany warstwą nabłonka, czyli reepitalizacji. Jest to możliwe dzięki proliferacji, czyli namnażaniu się komórek macierzystych. To bardzo istotny etap, dzięki któremu wnętrze rany staje się chronione przed zanieczyszczeniami i zakażeniami.

Co więcej, nowo powstałe naczynia pozwalają na odpowiednie dotlenienie i odżywienie komórek, które biorą udział w gojeniu się rany.

Etap 3.: Obkurczanie i wytwarzanie blizny

Ostatnim etapem gojenia się rany jest jej obkurczanie i wytwarzanie blizny. Początkowo żywoczerwona tkanka blednie i przekształca się stopniowo w tkankę, która zawiera więcej włókien kolagenowych. Rana zmniejsza się i blednie. Komórki układu odpornościowego przyczyniają się do zwiększonej produkcji kolagenu i kwasu hialuronowego. Włókna kolagenowe układają się w coraz bardziej regularną strukturę, a brzegi rany zacieśniają się. Nowo powstała skóra nie posiada mieszków włosowych, ani gruczołów. Tak powstaje blizna.

Ranę można uznać za zagojoną w momencie, kiedy jej powierzchnia jest pokryta naskórkiem. Powstała blizna przez długi czas może też się w różny sposób przekształcać, a sam proces gojenia może ulec wielu zakłóceniom. Jeśli w przebiegu gojenia się rany wystąpią większe problemy, można rozważyć leczenie operacyjne, oczyszczanie rany, szycie, czy nawet przeszczepy skórne.

Co zrobić, żeby rany szybciej się goiły? Od czego to zależy?

Czynniki wpływające na gojenie się ran to między innymi:

• wiek,
• miejsce powstania rany,
• pojawienie się powikłań przy gojeniu (zakażenia, krwiaki),
• sposób odżywiania się,
• choroby występujące u zranionego.

Bardzo duży wpływ na proces gojenia ma też czynnik, który doprowadził do powstania rany i sposób, w jaki była ona opatrywana.

Raną nazywamy przerwanie ciągłości skóry, które może przebiegać również z uszkodzeniem tkanek położonych pod nią. Może powstać zarówno w efekcie urazu mechanicznego, jak i np. oparzenia. Przyczyna powstania rany, jak i jej kształt i cechy będą wpływały bezpośrednio na proces gojenia. Inaczej będą zachowywać się otarcia skóry, a inaczej rany cięte, kłute, czy szarpane. To, czy dana rana boli mniej, czy bardziej, zależy od jej wielkości, głębokości i miejsca wystąpienia.

Rany ostre, które powstają w wyniku urazów, czy planowanych zabiegów chirurgicznych, na skutek problemów z gojeniem, mogą przekształcać się w rany przewlekłe. Najbardziej narażone na to są osoby starsze. Wynika to zarówno z faktu, że najczęściej mają wiele chorób przewlekłych, zwykle kondycja naczyń krwionośnych jest u nich gorsza i występuje niewydolność żylna.

Co opóźnia gojenie rany?

Magdalena Ślaska pisze:

„Jeśli chcesz, by skóra szybko się zregenerowała, zadbaj o odpowiednie żywienie. Dieta przyspieszająca gojenie ran powinna zawierać białko, witaminy, minerały. W miarę możliwości odstaw papierosy – palenie tytoniu utrudnia przepływ krwi. Ponadto substancje chemiczne obecne w dymie tytoniowym osłabiają zdolności regeneracyjne organizmu. Czynnikami opóźniającymi zabliźnianie zmian na skórze są również:

• stres,
• słaba odporność
• oraz przewlekłe choroby, np. cukrzyca, choroby serca, niedoczynność tarczycy i immunosupresja".

Najczęściej popełniane błędy podczas leczenia ran

1. Zbyt częsta zmiana opatrunku

Złota zasada zmiany opatrunku mówi o tym, żeby zmieniać go tak często, jak jest to konieczne, a jednocześnie tak rzadko, jak jest to możliwe. Zbyt częsta zmiana może niszczyć procesy naprawcze tkanek.

2. Częste polewanie rany drażniącymi środkami odkażającymi

To może prowadzić to do uszkodzenia zdrowych komórek i zahamowania gojenia.

3. Stosowanie maści na rany

Nie powinno się nakładać maści typu wazelina, czy maść cynkowa na ranę. Można natomiast natłuszczać skórę znajdującą się wokół rany.

Jak przyspieszyć gojenie ran?

Podstawowe zasady dotyczące procesu gojenia się ran, to odpowiednie ich oczyszczenie i opatrzenie, obserwacja czy rana nie infekuje się, dbanie o to, żeby w ranie panowała odpowiednia wilgotność.

Jeśli rana goi się w wilgotnym środowisku, do tkanek łatwiej dostaje się tlen i składniki odżywcze. Dodatkowo nie tworzy się strup i jest mniejsze ryzyko powstania dużych i widocznych blizn. Jeśli rana się sączy i wytwarza dużo płynu to jego nadmiar powinien być odprowadzany, natomiast rana nie powinna wysychać. Pomagają w tym nowoczesne opatrunki.

Czym opatrywać rany, aby szybciej się goiły?

Do tradycyjnych opatrunków na rany należą kompresy gazowe, które mogą być różnie utkane, czy też kompresy maściowe. W tym 2. przypadku materiał powleczony jest neutralną lub przeciwbakteryjną maścią. Do nowocześniejszych rodzajów opatrunków należą plastry i opatrunki żelowe na rany.

Hydrożele pozwalają na utrzymanie odpowiedniej wilgotności w obrębie rany, tym samym wchłaniają nadmiar wysięku. Są również niezastąpione w przypadku oparzeń i odleżyn. Dodatkowo dają efekt kojący. Mogą być stosowane też do wypełniania ran głębokich i wspomagają oczyszczanie rany.

Najczęściej stosowaną postacią są żele hydrofilowe. Nadają się one zarówno do ran ostrych, jak i przewlekłych. Zapewniają odpowiednie wilgotne środowisko, co przyspiesza gojenie ran. 

„Przykładem hydrofilowego żelu jest UniGel Apotex. Wiąże on wolne rodniki, powstające w trakcie procesu gojenia rany, izoluje ranę przed wtórnym zakażeniem z zewnątrz, wytwarza na ranie elastyczną, mechaniczną warstwę ochronną, tworzy odpowiednie środowisko do procesu ziarninowania i wchłania wysięk z rany. Hydrożele pracują z raną i nie powodują jej pęknięć. Mogą być stosowane do ran powierzchownych, jak i do wypełnienia ran głębokich”

− mówi ekspert UniGel Apotex.

Które opatrunki wybrać, aby przyspieszyć gojenie rany?

Magdalena Ślaska dodaje:

„Właściwe dobrany opatrunek przyspiesza gojenie ran. Do najczęściej wybieranych rozwiązań zaliczają się:

• Opatrunek jałowy – używa się go do osłonięcia rany i utrzymania jej czystości. Sprawdza się w przypadku niewielkich zmian,
• Opatrunek hydrokoloidowy – składa się z warstwy hydrokoloidowej i pianki poliuretanowej. Stosuje się go w leczeniu ran przewlekłych z niewielkim bądź umiarkowanym wysiękiem,
• Opatrunek na bazie alginianu wapniowo-sodowego – wyróżnia się wysoką absorpcją. Jest stosowany w przypadku ran o średnim oraz dużym wysięku,
• Opatrunek piankowy – doskonale pochłania wilgoć, utrzymuje wilgotne środowisko wokół rany, przyspiesza gojenie, chroni przed urazami mechanicznymi oraz zakażeniem,
• Opatrunek z dodatkiem węgla aktywnego – pochłania substancje toksyczne i nieprzyjemne zapachy z rany. Stosuje się go na ranach zakażonych lub z odleżynami,
• Opatrunek na bazie srebra jonowego (Ag+) – posiada właściwości antybakteryjne, adsorpcyjne, a ponadto redukuje stany zapalne. Nadaje się do wykorzystania w przypadku ran z obfitym wysiękiem.

Jak przyspieszyć gojenie ran - domowe sposoby

Wiesz już, jakie składniki aktywne wspomagają regenerację zmian skórnych i co przyspiesza gojenie ran? Domowe sposoby stanowią uzupełnienie tradycyjnego leczenia, dlatego nimi również powinieneś się zainteresować. Do naturalnych substancji, które możesz wykorzystać, należą:

• Miód – wykazuje właściwości antybakteryjne,
• Aloes – łagodzi stany zapalne,
• Babka lancetowata – sok znajdujący się w jej liściach posiada właściwości antybakteryjne,
• Olejki eteryczne (np. z lawendy czy z drzewa herbacianego) – działają przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo,
• Ogórek zielony – okłady z jego użyciem łagodzą podrażnienia i zaczerwienienie skóry,
• Rumianek oraz nagietek – napary z ziół stosuje się do przemywania i odkażania ran.

Oprócz tego pamiętaj o właściwej higienie – unikaj dotykania rany brudnymi rękami, regularnie zmieniaj opatrunki. Jeżeli mimo systematycznej pielęgnacji, zmiany na skórze źle się goją, skonsultuj się z lekarzem.

Jak szybko zagoić rany? Podsumowanie

Proces gojenie ran zależy od wielu czynników i choć na wiele z nich nie masz wpływu, niektóre możesz kontrolować. Pamiętaj o zachowaniu sterylności i higieny. Stosuj odpowiednio dobrane opatrunki. Natłuszczaj skórę wokół rany. Nie zapominaj także o obserwacji zmian. Jeśli stan rany się nie poprawia, a dodatkowo pojawia się większe zaczerwienienie i wysięk, umów się na wizytę lekarską". 

Źródła:

1. K. Ramakrishnan, Robert C. Salinas, Nelson Ivan Agudelo Higuita, Skin and soft tissue infections, 2015
2. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika