Babka lancetowata – właściwości lecznicze i zastosowanie

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) to pospolity chwast pól, przydroży i ogrodów, który współcześnie jest niestety niedoceniany. Tymczasem  to jedna z najcenniejszych roślin leczniczych o szerokim zastosowaniu, m.in. działa pozytywnie na kaszel, rany czy żylaki. Jakie właściwości lecznicze ma babka lancetowata? Jak korzystać z tego gatunku?

Babka lancetowata – geneza, ciekawostki i wierzenia

Babka lancetowata to roślina, którą człowiek wykorzystuje już od czasów starożytnych. Pliniusz Starszy wymieniał aż 24 choroby, które leczy. Stosowano ją m.in. na czerwonkę. W Chinach służyła do sporządzania środków moczopędnych i wykrztuśnych. Św. Hildegarda używała soku do likwidowania piegów, a także leczenia krwawych wymiotów. Nasze prababcie traktowały ją jako panaceum na wiele dolegliwości.

Tak wartościowe gatunki zawsze owiane były mistycyzmem i narastały wokół nich różne wierzenia. Babka lancetowata nie jest wyjątkiem w tym względzie. Wierzono, że napar z rośliny wypity przez nieszczęśliwie zakochanych powoduje „odkochiwanie”. Dlatego osoby, które pokochały kogoś bez wzajemności, udawały się po niego do zielarek. Jeśli eliksir miłosny nie zadziałał, korzystano z ostatecznego środka, czyli „mocy” plantago lanceolata. Noszenie ze sobą liści babki miało chronić przed ukąszeniami węży. Ten ostatni mit mógł mieć początek jeszcze w starożytności, gdy sok z babki stosowano na rany po ukąszeniach węży i skorpionów.

Sprawdź, jak powinna wyglądać pierwsza pomoc po ukąszeniu węża.

Babka lancetowata – właściwości lecznicze

Surowcem leczniczym babki lancetowatej jest najczęściej liść, rzadziej cała roślina. Pozyskuje się go w początkowym okresie kwitnienia. Babka to panaceum zwalczające wiele dolegliwości. Stosuje się ją zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie w różnorodnej formie.

Babka lancetowata – działanie prozdrowotne

• Babka lancetowata na rany jest stosowana od tysięcy lat. Przyspiesza gojenie, pomaga na stłuczenia, oparzenia i skaleczenia. Pobudza regenerację naskórka.
• Roślina uszczelnia naczynia krwionośne i stymuluje cyrkulację krwi. Ogranicza także odczuwanie zmęczenia stóp. Dlatego babka lancetowata na żylaki to jeden z najważniejszych naturalnych środków. Jest pod tym względem niezastąpiona.
• Pomaga na ukąszenia owadów. Zmniejsza opuchliznę i pieczenie.
• Jest skuteczna w leczeniu pokrzywki i świądu.
• Regularne picie herbaty z babki lancetowatej poprawia odporność.
• Zwalcza infekcje dróg oddechowych. Ułatwia odkrztuszanie. Działa rozkurczająco na oskrzela i łagodzi ich obrzęk. Babka lancetowata na kaszel i inne schorzenia związane z układem oddechowym jest stosowana wewnętrznie (picie naparów) oraz w formie inhalacji (sprawdź, jak wykonać inhalacje na zatoki).
• Wpływa na zwiększenie produkcji interferonów, związków o działaniu przeciwwirusowym. Ponadto ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwpasożytnicze.
• Wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego. Poprawia perystaltykę jelit.
• Jest stosowana pomocniczo przy leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy.
• Przemywanie oczu naparem łagodzi podrażnienia i stany zapalne spojówek.
• Chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV (sprawdź kosmetyki do opalania).

Babka lancetowata – zastosowanie w kuchni

Babka lancetowata ma niewielkie znaczenie jako roślina jadalna. Nie jest także znana w polskiej tradycji kulinarnej. W niektórych krajach, np. na Białorusi traktowano ją jako pokarm głodowy, spożywany na przednówku. Obecnie wykorzystują ją głównie miłośnicy „dzikiej kuchni”. Korzysta się z młodych liści oraz dojrzałych nasion.

• Liście babki mogą byćprzyrządzane jak szpinak. Ponadto to dodatek do zup, sosów i smażonych warzyw. Można zapiekać je w cieście naleśnikowym. Stosuje się je w niewielkiej ilości w koktajlach i smoothie.
• Nasiona po ugotowaniu są śluzowate, ale pożywne. To dodatek do zup, owsianek i kleików. Czasem dodaje się je do ciast i pieczywa. W smaku przypominają nieco siemię lniane.

Babka lancetowata w kosmetyce – chwast w służbie urody

Wyciągi z babki lancetowatej często wchodzą w skład kosmetyków naturalnych (są dodatkiem w kremach, tonikach, maseczkach, płynach do higieny intymnej). Roślina w szczególności jest polecana do pielęgnacji cery problematycznej i trądzikowej. Sok ma cenne właściwości kosmetyczne:

• zwalcza bakterie,
• równoważy produkcję łoju,
• zmniejsza zaczerwienienia i przyspiesza regenerację naskórka,
• działa przeciwzmarszczkowo.

Napary można wykorzystywać do mycia twarzy. Dobrym sposobem jest nakładanie maseczki z rozdrobnionych liści. Babka lancetowata pomaga również zlikwidować opuchliznę powiek, znajduje się w składzie kosmetyków pod oczy.

Zbiór surowca Plantago lanceolata i suszenie

Do przyrządzania naturalnych leków nadaje się zarówno świeża, jak i suszona babka lancetowata. W Polsce surowiec z tej rośliny pozyskuje się z „miejsc naturalnych” oraz upraw. Liście na cele lecznicze zbiera się w czasie kwitnienia (zazwyczaj przez całe lato), a do celów kulinarnych zrywa się na w początkowej fazie rozwoju. Należy je suszyć w miejscu ciepłym, przewiewnym i zacienionym.

Najczęściej praktykuje się suszenie naturalne. Liście należy wyłożyć cienką warstwą, w przeciwnym wypadku zaparzają się i czernieją. Schną wolno. Po wysuszeniu powinny zachować naturalną barwę. Optymalna temperatura suszenia wynosi 35-40°C.

 Jak stosować babkę lancetowatą?

Liście babki przed użyciem (niezależnie od receptury) powinno się rozdrobnić.

• Najczęściej sporządza się napary parzone jak herbata. Można je pić (1-2 szklanki dziennie), stosować do inhalacji, dodawać do kosmetyków i leczniczych kąpieli. Nadają się również do przemywania ran, oczu i schorzeń dermatologicznych. Za bezpieczną dzienną dawkę w przypadku stosowania wewnętrznego uznaje się 3-5 g surowca.
• Zewnętrznie najefektywniejsze jest używanie okładów z babki lancetowatej. Rozdrobniony, zmiażdżony surowiec umieszcza się na wyjałowionej gazie, a następnie przykłada do danego miejsca, np. rany lub odleżyn.
• Wygodniejsze, mniej pracochłonne jest stosowanie suplementów diety, np. syropów, nalewek, herbatek, żelów, pastylek i kapsułek, ziołowych preparatów leczniczych. W sprzedaży dostępne są także kosmetyki oparte na bazie babki lancetowatej, np. płyny do higieny intymnej.

Babka lancetowata – syrop

Składniki:

• 100 g rozdrobnionych liści,
• 0,5 kg cukru,
• 0,2 kg miodu,
• woda.

Przygotowanie: Zmielone liście umieszcza się w garnku i zalewa wodą w taki sposób, by zakrywała ich powierzchnię. Syrop gotuje się na wolnym ogniu, systematycznie dosypując cukier i dodając miód. Trzeba ciągle go mieszać, aż do dokładnego rozpuszczenia. Jeśli jest zbyt gęsty, dodaje się więcej wody. Następnie sok na gorąco przelewa się do butelek, zakręca, a po wystudzeniu umieszcza w chłodnym, ciemnym miejscu.

Sprawdź też przepis na syrop z czosnku.

Babka lancetowata – przeciwwskazania

Babka lancetowata to roślina uznawana za bezpieczną, dlatego nie ma wielu przeciwwskazań do jej stosowania. Oczywiście dotyczy to sytuacji, gdy stosuje się racjonalne dawki.

• W przypadku stosowania zewnętrznego należy sprawdzić, czy nie powoduje alergii. Jest to jednak sprawa marginalna.
• U osób z nadwrażliwością może powodować biegunkę, nudności i wymioty.
• Może osłabiać działanie niektórych leków neurologicznych i psychiatrycznych.
• Lepiej zrezygnować z aplikowania suplementu dzieciom poniżej 12 roku życia.

Babka lancetowata w ciąży

Stosowanie jest również niewskazane ze względu na brak badań dotyczących potencjalnych skutków ubocznych u tej wyodrębnionej grupy.

Jak wygląda babka lancetowata?

Babka lancetowata to niewielka roślina wieloletnia osiągająca do 40 cm wysokości w czasie kwitnienia. Wytwarza ciemnozielone, długie, lancetowate liście. Mają równomierne unerwienie (stąd potoczna nazwa „psi języczek”). Liście tworzą rozetę. Wykształca kuliste lub jajowate, kłosowate kwiatostany. Kwiaty są niepozorne, bardzo drobne o barwie brunatnej lub żółtawobiałej.

Poznaj zioła na obniżenie cukru we krwi.

Babka lancetowata – kiedy kwitnie?

Najczęściej rozpoczyna kwitnienie w maju lub w czerwcu. Kwitnie przez całe lato. Zaczyna kwitnąć od podstawy kwiatostanu.

Gdzie występuje babka lancetowata?

Babka lancetowata to pospolity chwast. Porasta przydomowe ogrody, parki, pola, miedze, występuje przy drogach i na terenach ruderalnych (zmienionych przez człowieka). Jest powszechnym chwastem trawników. Oczywiście zaleca się zbierać surowiec z miejsc niezanieczyszczonych, oddalonych od dróg o dużym natężeniu i terenów przemysłowych.

Babka lancetowata w medycynie naturalnej – podsumowanie

Babka lancetowata to gatunek, który codziennie mijamy obojętnie. Występuje pospolicie, a przez to jest niedoceniana. W rzeczywistości ma wiele cennych właściwości leczniczych, a przy tym stanowi wartościowy kosmetyk. Ze względu na szerokie zastosowanie i niewielkie przeciwwskazania warto korzystać z babki lancetowatej na co dzień.

Źródła:

1. A; Grys A; Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.) – właściwości lecznicze; Postępy Fitoterapii 3/2010, s. 162-165.
2. Senderski; Prawie wszystko o ziołach; Podkowa Leśna 2007; Wydawca M. E. Senderski.
3. B-E van Wyk, M. Wink; Rośliny lecznicze świata; Wrocław 2004; MedPharm Polska.
4. Ł. Łuczaj; Dzika kuchnia; Warszawa 2013, Nasza Księgarnia.