Kolano biegacza – przyczyny, objawy i leczenie

Kolano biegacza to jedna z najczęstszych kontuzji występujących u biegaczy, a także kolarzy i narciarzy. Schorzenie powoduje dolegliwości bólowe w okolicy pasma biodrowo-piszczelowego, co może utrudniać lub całkowicie uniemożliwić uprawianie sportu. Objawów nie można lekceważyć, a szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie odpowiedniej terapii jest kluczowe w odzyskaniu sprawności. Poznaj przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia kolana biegacza.

Kolano biegacza – co to jest?

Kolano biegacza to potoczna nazwa schorzenia zwanego zespołem pasma biodrowo-piszczelowego lub ITBS (ang. iliotibial band syndrome).

• Kontuzja charakteryzuje się bólem stawu kolanowego i dotyczy pasma biodrowo-piszczelowego – grubej, ścięgnistej struktury biegnącej po bocznej stronie uda. Pasmo stanowi łącznik między biodrem a kolanem.
• W wyniku regularnego przeciążania lub urazu dochodzi do zwiększonego napięcia w jego obrębie. Dyskomfort odczuwany jest w okolicach dolnego przyczepu ścięgna po bocznej stronie stawu kolanowego, gdzie znajduje się wyrośl kostna, nazywana nadkłykciem bocznym kości udowej.
• Kolano biegacza, jak sama nazwa wskazuje, dotyka głównie osoby regularnie uprawiające biegi długodystansowe, piłkę nożną, narciarstwo czy inne dyscyplin, które wymuszają cykliczne przechodzenie od zgięcia do wyprostu stawu kolanowego. Grupą narażoną na to schorzenie są także osoby uprawiające górskie wędrówki oraz regularnie chodzące w butach na wysokich obcasach.

Kolano biegacza – przyczyny

Główną przyczyną kolana biegacza są długotrwałe powtarzające się przeciążenia i mikrourazy w obrębie stawu kolanowego. Problem dotyczy w głównej mierze rotatorów oraz mięśni odwodzących staw biodrowy. W rezultacie dochodzi do zwiększenia napięcia pasma biodrowo-piszczelowego oraz sąsiadujących z nim mięśni. Regularne przeciążenia nie pozwalają na gojenie tkanek, co generuje rozwój stanu zapalnego przyczepu (entezopatii) i tworzenia się zwyrodnienia kolana. Wśród czynników ryzyka, które sprzyjają kontuzji, możemy wymienić:

• nadmierną eksploatację stawu kolanowego przez przetrenowanie,
• noszenie nieprawidłowego obuwia,
• brak właściwej rozgrzewki,
• nieadekwatnie dobrane obciążenie treningowe,
• nieergonomiczne siedzenie zwłaszcza z długo ugiętymi kolanami,
• osłabione mięśnie pośladkowe,
• niewydolność mięśni odwodzących biodro,
• patologie w budowie anatomicznej stawu rzepkowo–udowego oraz rzepki (np. chondromalacja rzepki, gonartroza kolana),
• wcześniejsze urazy mechaniczne i kontuzje,
• nadwaga i otyłość,
• wady postawy (np. płaskostopie, kolana koślawe lub szpotawe).

Kolano biegacza – objawy

Najbardziej charakterystycznym objawem kolana biegacza jest piekący i palący ból po bocznej stronie stawu kolanowego, który może promieniować do łydki lub uda.

• Dolegliwości nasilają się podczas uprawiania sportu, wchodzenia lub schodzenia po schodach, lub kucania. Z czasem dyskomfort jest odczuwany również nawet w trakcie odpoczynku.
• Wiele osób doświadczających kontuzji skarży się na uczucie zablokowania, dźwięki strzykania w kolanie oraz przeskakiwania wewnątrz stawu, podczas zginania i prostowania kończyny dolnej.
• Bardzo często w badaniach obrazowych stwierdza się płyn w torebce stawowej lub poza nią – tzw. wodę w kolanie.

Kolano biegacza – leczenie

Pierwszym krokiem w ustaleniu, czy faktycznie mamy do czynienia z kolanem biegacza jest diagnostyka w gabinecie ortopedy bądź fizjoterapeuty. Specjalista najpierw przeprowadzi szczegółowy wywiad, uwzględniający okoliczności występowania objawów, natężenia oraz obszaru ich występowania. Do postawienia rozpoznania potrzebne mogą okazać się badania obrazowe: zdjęcie RTG, rezonans magnetyczny kolana lub tomografia komputerowa.

Leczenie przypadłości, jaką jest kolano biegacza, ma charakter zachowawczy.

• W celu złagodzenia dolegliwości bólowych stosuje się m.in. farmakoterapię – tabletki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz maści na stawy i ból mięśni, oraz maści na siniaki i stłuczenia.
• Kluczem w powrocie do sprawności jest rehabilitacja oparta na terapii manualnej, która przywraca prawidłowy balans mięśniowy i właściwą pracę pasma biodrowo-piszczelowego.
• Pozytywne rezultaty przynoszą masaże lecznicze oraz zabiegi fizykalne takie, jak krioterapia miejscowa, jonoforeza, ultradźwięki, pole magnetyczne oraz laseroterapia.
• Dodatkowo z powodzeniem można stosować aplikacje za pomocą taśm kinezjologicznych.
• Skutecznym wsparciem w rehabilitacji kolana biegacza w warunkach domowych będzie masaż napiętego pasma biodrowo piszczelowego przy użyciu rollera. Celem rolowania jest uelastycznienie powięzi oraz poprawa ukrwienia tkanek.
• Ulgę przyniosą również kompresy ciepło-zimne przykładane w bolesną okolicę kolana.

Przy nawracających problemach z kolanem biegacza, warto zapytać ortopedę o możliwość wprowadzenia leków na odbudowę chrząstki stawowej oraz suplementów w postaci kolagenu dla sportowców

Nieprawidłowe lub zbyt późne podjęcie leczenia może prowadzić do rozwoju rozległego stanu zapalnego w obrębie kolana i skutkować decyzją o leczeniu operacyjnym. Wówczas najczęściej stosowaną metodą jest artroskopia stawu kolanowego, podczas której naprawiane są uszkodzone struktury w obrębie stawu kolanowego.

Kolano biegacza – ćwiczenia

W terapii kolana biegacza kluczową rolę odgrywają ćwiczenia, których celem jest poprawa stabilizacji centralnej, wypracowanie odpowiedniego wzorca ruchu oraz wzmocnienie mięśni. Do swojego planu treningowego należy wdrożyć odpowiednie ćwiczenia rozciągające i mobilizujące taśmę boczną.

1. Ćwiczenia aktywujące zginacze stawu kolanowego. Przykład: stajemy w pozycji wyprostowanej z nogami rozstawionymi na szerokość bioder (ręce pozostają uniesione i złączone za głową). Jedną nogą wykonujemy wykrok, a następnie obniżamy pozycję ciała do podłoża i zginamy nogę w stawie kolanowym pod kątem 90 stopni. Jednocześnie zginamy również drugą nogę, powoli zaczynając od prostowania nogi wykrocznej, a następnie wracamy do pozycji wyjściowej.
2. Ćwiczenia wzmacniające prostowniki stawu kolanowego. Przykład: stajemy w lekkim rozkroku, stopy powinny być ułożone na szerokości bioder. Następnie uginamy lekko kolana, pochylając się do przodu i wykonując półprzysiady (zgięcia kolana maksymalnie 90 stopni).
3. Ćwiczenia na wzmocnienie mięśnia czworogłowego uda. Przykład: ustawiamy się przy ścianie w pozycji przypominającej siedzenie na krześle i wytrzymujemy 15-20 sekund.

Powyższe ćwiczenia należy wykonywać w 2-3 seriach po 15 powtórzeń. Przygotowanie planu ćwiczeń wymaga konsultacji z fizjoterapeutą lub trenerem przygotowania motorycznego.

Kolano biegacza – jak go uniknąć?

O czym warto pamiętać, aby w przyszłości unikać syndromu kolana biegacza? Duże znaczenie mają:

• odpowiednia rozgrzewka przed każdą aktywnością sportową,
• ćwiczenia rozciągające po wykonanym treningu,
• planowanie i stopniowe zwiększanie intensywności treningu,
• eliminacja lub modyfikacja aktywności, które wywołały ból w stawie kolanowym,
• odpowiednie obuwie, dopasowane do typu uprawianego sportu,
• kontrola wagi ciała.

Takie działania znacznie minimalizują ryzyko kontuzji i przywracają elastyczność tkankom po wykonanym wysiłku.

Podsumowanie

Kolano biegacza to uciążliwa kontuzja, która może wymagać czasowego ograniczenia sportu, wdrożenia rehabilitacji oraz właściwej ergonomii uprawianej aktywności. Dlatego w przypadku pojawienia się objawów mogących wskazywać na te schorzenie, warto udać się do specjalisty – ortopedy lub fizjoterapeuty. Lekceważenie symptomów prowadzi do uszkodzeń tkanek w obrębie kolana i znacznie wydłuża czas powrotu do pełnej sprawności.

Źródła:

1. Piotrowski, A. Drozdek, A. Baryła, A. Baryła, Przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS). Przyczyny, diagnostyka, leczenie, Rehabilitacja w praktyce, 1/2016
2. Górski, Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019
3. Molik, J. Marszałek, K. Klukowski, Medycyna sportowa. Część czwarta, Medical Tribune, 2022