Mikrobiom – co to jest, jakie ma funkcje i jak o niego dbać?

Organizm człowieka stanowi siedlisko niezwykle różnorodnego mikrobiomu, który występuje w ściśle określonych miejscach. Jego skład i jakość przekładają się na zwiększenie lub ograniczenie ryzyka niektórych chorób np. alergii, nietolerancji pokarmowych, chorób metabolicznych oraz nowotworów. Dowiedz się, jaką rolę w ustroju człowieka pełni mikrobiom oraz jakie działania podjąć, by wspierać jego naturalny rozwój.

Co to jest mikrobiom?

Mikrobiom, znany również pod nazwami mikrobiota lub mikroflora, to zespół mikroorganizmów reprezentujących dane siedlisko naturalne. W ich skład wchodzą różnego rodzaju bakterie, grzyby, wirusy i archeony. Znajdują się one niemal wszędzie – na skórze, w jamie ustnej, w układzie rozrodczym. Jednak największym i najbardziej skolonizowanym układem jest przewód pokarmowy. W mikroflorze jelitowej dominują bakterie należące do pięciu typów

• Firmicutes, 
• Bacteroidetes,
• Actinobacteria, 
• Proteobacteria i 
• Verrucomicrobia. 

Szacuje się, że dwie pierwsze grupy stanowią blisko 90% wszystkich bakterii. Ich odmiana i jakość zależą od wielu czynników, takich jak: pH jelita, dostępność tlenu czy rodzaj spożywanego jedzenia. Masa mikrobiomu wynosi 2 kg, a liczebność komórek przewyższa 10-krotnie ilość komórek występujących w organizmie człowieka.

Jakie funkcje spełnia mikrobiom?

Mikrobiom bardzo często porównuje się do odcisku palca, ponieważ u każdego człowieka jest inny. We wszystkich przypadkach wykazuje jednak te same działania. Drobnoustroje wchodzące w skład mikrobioty pełnią wiele kluczowych funkcji, przede wszystkim:

• Chronią organizm przed namnażaniem się szkodliwych patogenów,
• Biorą czynny udział w trawieniu różnych składników odżywczych,
• Mają kluczowy wkład w produkcję wielu substancji bioaktywnych (np. witaminy K, witamin z grupy B, kwasu foliowego),
• Dbają o prawidłowy stan skóry, paznokci,
• Regulują pracę układu odpornościowego, a także utrzymują równowagę cytokinową i tolerancję pokarmową,
• Odgrywają istotną rolę w modulowaniu rozwoju mózgu i prawidłowym działaniu osi mózgowo-jelitowej.

Badanie mikrobiomu

Badanie mikroflory jelitowej stanowi pogłębioną diagnostykę, której zadaniem jest jakościowa oraz ilościowa analiza składu kału pod kątem obecności określonych szczepów bakterii i innych drobnoustrojów, zarówno tych pożytecznych, jak i chorobotwórczych. Umożliwia to zdiagnozowanie źródła zaburzeń pracy układu pokarmowego o podłożu nieimmunologicznym (np. w zespole jelita drażliwego), wykrycie rozchwiania procesów trawiennych oraz analizę śluzówki jelita.

Wyniki badania pozwalają opracować indywidualny plan probiotykoterapii, której celem jest przywrócenie stanu równowagi w mikrobiomie pacjenta. Probiotyki dla dorosłych to doustne preparaty zawierające wyselekcjonowane szczepy drobnoustrojów wywierające pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Terapia probiotykami wykazuje najlepsze działanie, gdy wybór stosowanego szczepu bakteryjnego, dobór odpowiedniej dawki oraz czasu trwania terapii jest dostosowany do rzeczywistego stanu mikroflory jelitowej pacjenta.

Jak dbać o mikrobiom?

Przewlekły stres, dieta uboga w składniki odżywcze, używki czy częste przyjmowanie antybiotyków nie są sprzymierzeńcami prawidłowej homeostazy mikroflory w naszym organizmie. Jednak istnieje kilka sprawdzonych i potwierdzonych klinicznie sposobów, które pomagają namnażać pożyteczną mikroflorę.

1. Stosuj zróżnicowaną dietę.
2. Wspieraj swój mikrobiom probiotykami i witaminami.
3. Pamiętaj o aktywności fizycznej.
4. Dbaj o higieniczny sen.
5. Zatroszcz się o swoje zdrowie psychiczne.

Dieta na zdrowy mikrobiom

Nie bez powodu mówi się, że jelita są naszym „drugim mózgiem”. Okazuje się, że ten narząd w naszym organizmie stoi na straży budowania odporności oraz zapobiegania licznym chorobom. Dobroczynne bakterie jelitowe tworzące mikrobiom przewodu pokarmowego noszą nazwę probiotyków. Należą do szczepów bakterii znajdujących się w wielu produktach spożywczych. Dlatego, aby cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem, warto zwrócić szczególną uwagę na to, jakie pokarmy spożywamy na co dzień. Kluczem do zdrowych jelit jest zróżnicowana dieta bazująca na naturalnych mikro- i makroelementach, bez sztucznych wspomagaczy i konserwantów.

Jakie produkty wspomagają zdrowie naszych jelit?

1. Dobrej jakości oliwa z oliwek dodawana do dań i sałatek.
2. Surowe owoce i warzywa – najlepiej z ekologicznego źródła. Im większa paleta kolorów, tym lepiej.
3. Przyprawy wykazujące właściwości przeciwzapalne. Należą do nich kurkuma, imbir, żeń szeń, cynamon czy gałka muszkatołowa.
4. Kwasy tłuszczowe omega-3 w rybach, oleju lnianym, orzechach włoskich, wołowinie lub suplementach.
5. Żywność fermentowana (kapusta kiszona, sok z kiszonek).

Mikrobiom a infekcje intymne

Fizjologiczna mikrobiota pochwy stanowi niezaprzeczalny punkt zdrowia intymnego każdej kobiety. Jej ogromna rola jest szczególnie istotna w leczeniu oraz prewencji infekcji i stanów zapalnych pochwy. Ich nawrotowy i trudny w terapii charakter stanowi jeden z poważniejszych problemów współczesnej ginekologii. Probiotyki dopochwowe mają na celu odbudowę naturalnej mikroflory pochwy. Dodatkowo zapewniają najszybsze miejscowe działanie. Poleca się je szczególnie kobietom, które cierpią na nawracające infekcje intymne. Można je stosować również profilaktycznie w okresach obniżonej odporności oraz przy antykoncepcji hormonalnej.

O swoje zdrowie intymne powinny w szczególności zadbać kobiety w ciąży. Stan zapalny pochwy może być powodem przedwczesnego porodu. Dlatego, obok przyjmowania witamin w ciąży, warto też zaopatrzyć się w odpowiedni probiotyk.

Mikrobiom w chorobach tarczycy

Wyniki doświadczenia przeprowadzonego na szczurach wykazały, że bakterie jelitowe wykazują zdolności do wiązania hormonów tarczycy oraz wpływają na neuroprzekaźniki (dopaminę), która hamuje działanie hormonu TSH. Zarówno niedoczynność tarczycy, jak i nadczynność tarczycy skutkuje zmniejszeniem liczby dobroczynnych bakterii Bifidobacteriaceae, Lactobacillaceae, co może doprowadzać do dysbiozy mikrobiomu jelitowego przerostu bakterii w jelicie cienkim (SIBO).

Mikrobiom a otyłość – czy istnieje związek?

Poddając analizie doniesienia naukowe dotyczące związku mikrobiomu a otyłości, można wysnuć wnioski, że temat jest bardzo rozwojowy. Najnowsze badania sugerują, że mikroflora jelitowa bierze czynny udział w kontrolowaniu masy ciała oraz równowadze energetycznej. Wykazano również, że prebiotyki i probiotyki zmieniają skład mikroflory jelitowej i wpływają na przyjmowanie pokarmu, apetyt masę ciała i skład, a także szlaki żołądkowo-jelitowe i modulację społeczności bakterii jelitowych.

Mikrobiom a psychika

Badacze epidemiologiczni odkryli intrygujące powiązania między zaburzeniami funkcji jelit i mózgu. Zaobserwowano, że mikroorganizmy zamieszkujące nasze jelita mają zdolność dwukierunkowego komunikowania się z ośrodkowym układem nerwowym i odwrotnie. Odbywa się to za pomocą nerwu błędnego, który jest bezpośrednim połączeniem między układem pokarmowym a mózgowiem. Te obserwacje pozwoliły na zaprojektowanie badań bakterii jelitowych tworzących tzw. oś jelito–mózg. Szlak ten sprawia, że różnorodne nieprawidłowości w składzie mikrobioty jelitowej zostają „zauważone” przez mózg, coprzyczynia się do powstawania chorób neuropsychiatrycznych. Należą do nich:

• Depresja,
• Choroba dwubiegunowa,
• Choroba Parkinsona,
• Autyzm.Poprawa składu mikrobioty może nieść pozytywne skutki dla naszego zdrowia psychicznego.

Podsumowanie

Prawidłowy mikrobiom wpływa na homeostazę organizmu i stanowi barierę ochronną przed wieloma groźnymi chorobami. Najlepszym sposobem wspierania naturalnej flory bakteryjnej jest zbilansowana dieta oraz suplementacja sprawdzonymi probiotykami.

Źródła:

1. M. Malinowska, B. Tokarz-Deptuła, W. Deptuła, MIKROBIOM CZŁOWIEKA, http://pm.microbiology.pl/web/archiwum/vol561201733.pdf, [dostęp 05.05.2022 r.]
2. T. Wołkowicz, A. Januszkiewicz, J. Szych, Mikrobiom przewodu pokarmowego i jego dysbiozy jako istotny czynnik wpływający na kondycję zdrowotną organizmu człowieka, http://docplayer.pl/47060721-Mikrobiom-przewodu-pokarmowego-i-jego-dysbiozy-jako-istotny-czynnik-wplywajacy-na-kondycje-zdrowotna-organizmu-czlowieka.html, [dostęp 05.05.22 r.]
3. M. Pytka, M. Kordowska-Wiater, P. Jarocki, MICROBIOME OF THE WOMEN'S GENITAL SYSEM, https://www.exeley.com/advancements_of_microbiology/doi/10.21307/PM-2019.58.3.227, [dostęp 05.05.22 r.]