Mukowiscydoza − najczęściej występująca choroba genetyczna?

Mukowiscydoza to, wśród osób białej rasy, najczęstsza poważna choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie, czyli genetycznie. Jej główne objawy pochodzą przede wszystkim z układu oddechowego i pokarmowego. Sprawdź, na czym polega dziedziczenie choroby i jak przebiega leczenie. 

Mukowiscydoza − przyczyny i istota choroby 

Choroba mukowiscydoza jest uwarunkowana genetycznie. Jej istotą jest nieprawidłowe wydzielanie gruczołów zewnątrzwydzielniczych. Zaburzenia transportu chloru z komórki i  nadmierne wchłanianie sodu do komórki skutkują zatrzymaniem wody w komórce i  spadkiem jej zawartości w wydzielinie, która staje się przez to bardziej gęsta.

Przyczyną są mutacje genu kodującego białko CFTR . Prowadzą one do braku lub nieprawidłowej syntezy tego białka, czyli do defektu kanału chlorkowego CFTR.

Mówiąc prościej, w układzie oddechowym  dochodzi do zwiększonej produkcji lepkiego i gęstego śluzu, który zalega w drogach oddechowych i ciężko się go pozbyć.

Gęsta wydzielina i przewlekłe, nawracające zakażenia bakteryjne, doprowadzają do stopniowego wyniszczenia oskrzeli i  miąższu płuc − niedodmy, rozstrzeni i torbieli.

Sprawdź też, co powoduje duszący kaszel.

W układzie pokarmowym zastój zagęszczonego soku trzustkowego i aktywacja enzymów prowadzą do stanu zapalnego i powolnego uszkadzania trzustki. To najpierw prowadzi do jej niewydolności zewnątrzwydzielniczej (czyli, krótko mówiąc, trzustka nie wydziela enzymów potrzebnych do trawienia), a z biegiem czasu także do cukrzycy.

Sprawdź też produkty dla diabetyków.

Mukowiscydoza − dziedziczenie

Mukowiscydoza to najczęstsza wśród białej rasy, nieuleczalna, dziedziczona autosomalnie recesywnie choroba.

Mukowiscydoza występuje z szacowaną częstością około 1:2500-5000 żywych urodzeń. Cechy dziedziczone w sposób autosomalny recesywny ujawnią się u osób, które odziedziczą 2 zmutowane allele danego genu − tzw. homozygot. Żeby choroba mogła wystąpić u dziecka, obydwoje rodziców musi być nosicielami choroby, a więc posiadać 1 prawidłowy i 1 zmutowany allel genu CFTR.

Potomstwo takich rodziców może otrzymać od nich:

• 2 prawidłowe allele (po jednym od każdego rodzica) − szansa na to wynosi 25%, a takie dziecko jest zdrowe i nie jest nosicielem choroby
• 1 prawidłowy i 1 zmutowany allel − szansa na to wynosi 50%, a takie dziecko jest zdrowe, ale jest nosicielem choroby i może przekazać ją swoim dzieciom
• 2 zmutowane allele − szansa na to wynosi 25%, a takie dziecko jest chore na mukowiscydozę

Sprawdź też, skąd biorą się duszności.

Mukowiscydoza − objawy

Pierwsze objawy choroby można najczęściej dostrzec już we wczesnym dzieciństwie. U noworodków gęsta i lepka wydzielina w jelitach może prowadzić do niedrożności smółkowej  (czyli braku wydalenia pierwszego stolca w ciągu 48 godzin od urodzenia). To z kolei niesie ryzyko perforacji jelita i smółkowego zapalenia otrzewnej. 

Zarówno w okresie dziecięcym, jak i po osiągnięciu dojrzałości, choremu towarzyszą nieprzyjemne objawy:

• przewlekły kaszel z odkrztuszaniem gęstej, ropnej plwociny
• nawracające i uporczywe zakażenia oskrzeli i płuc
• duszność
• plucie krwią
• przewlekły katar, zapalenie zatok przynosowych oraz powstawanie polipów
• niski wzrost i niska masa ciała, opóźnione dojrzewanie
• biegunka tłuszczowa, cuchnące i obfite stolce
• bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia
• refluks żołądkowo-przełykowy (zgaga)
• kamica żółciowa, nawracające zapalenia trzustki, marskość wątroby, cukrzyca
• zaburzenie drożności nasieniowodów (co najczęściej powoduje niepłodność u mężczyzn) 

To, jak choroba przebiega i jak długo żyje chory, w głównej mierze zależy od stopnia zniszczenia dolnych dróg oddechowych. Najczęstszą przyczyną śmierci jest niewydolność oddechowa.

W Polsce średni czas życia osób z mukowiscydozą wynosi około 22 lat, w Europie Zachodniej około 40 lat.

Coraz większa dostępność leków i badania przesiewowe prawdopodobnie przyczynią się do poprawy długości życia polskich pacjentów.

Sprawdź też, jak leczyć kaszel krtaniowy u dzieci.

Mukowiscydoza u dzieci − badanie przesiewowe

Badania przesiewowe noworodków to bezpłatne i obowiązkowe badania noworodków w kierunku niektórych chorób wrodzonych.

W Polsce od 2009 roku wykonywany jest test przesiewowy na mukowiscydozę. W 3 − 6 dobie życia oznacza się IRT (immunoreaktywny trypsynogen), a gdy wynik jest nieprawidłowy, wykonuje się ponowne oznaczenie i przeprowadza się analizę molekularną genu CFTR w kierunku najczęstszych mutacji. 

Co dzieje się dalej, zależy od wyników analizy (konieczne może być powtórzenie testu IRT, wykonanie następnych badań molekularnych lub przeprowadzenie tzw. próby potowej, która polega na ocenie chlorków w pocie − osoby z mukowiscydozą mają nadmiernie słony pot).  

 U starszych dzieci lub dorosłych, w przypadku podejrzenia mukowiscydozy (z powodu typowych objawów lub po stwierdzeniu mukowiscydozy u rodzeństwa), potwierdza się ją na podstawie przynajmniej jednego z konkretnych czynników.

Mukowiscydozę potwierdza się na podstawie:

• stężenia jonu chlorkowego w pocie przekracza 60mmol/l w 2 osobnych pomiarach
• stwierdzenia znanej mutacji obu alleli genu CFTR
• nieprawidłowego wynik pomiaru potencjałów elektrycznych błony śluzowej nosa

Sprawdź też, z czego bierze się ból przy oddychaniu.

Mukowiscydoza − leczenie

Leczenie mukowiscydozy jest wieloaspektowe i przewlekłe.

W terapii objawów z układu oddechowego stosuje się:

• mukolityki (mają za zadanie rozrzedzić i zmniejszyć lepkość wydzieliny dróg oddechowych),
• leki rozkurczające oskrzela,
• glikokortykosteroidy wziewne,
• leki przeciwzapalne
• antybiotyki wziewne i doustne

W okresie zaostrzeń często potrzebna jest tlenoterapia. Ponadto stosuje się substytucję enzymów trzustkowych i suplementację NaCl i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

U chorych z ciężkimi powikłaniami płucnymi, szansą na wydłużenie życia i poprawienie jego jakości może być przeszczepienie płuc (ale jest to bardzo trudna procedura, powiązana z dużym ryzykiem ciężkich powikłań).  

Pamiętaj także o równie ważnym, niefarmakologicznym leczeniu. U wszystkich chorych konieczna jest systematyczna, codzienna rehabilitacja oddechowa, która dostosowana jest do wieku pacjenta − oklepywanie, wstrząsanie, uciskanie klatki piersiowej i różne metody drenażowe. Wskazane jest także dbanie o prawidłową dietę: bogatobiałkową, bogatotłuszczową i wysokokaloryczną.