Różeniec górski (korzeń arktyczny) – zastosowanie, działanie, właściwości

Stres i zmęczenie okresowo dotykają każdego, utrudniając codzienne funkcjonowanie i negatywnie wpływając na stan zdrowia.  By poprawić przede wszystkim psychiczną kondycję organizmu, można wspomóc się przyjmowaniem surowców o działaniu adaptogennym, zwiększających odporność na zmienne czynniki środowiskowe. Jedną z takich roślin jest różeniec górski. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej o jego właściwościach i zastosowaniu.

Różeniec górski – czym jest ten roślinny adaptogen?

Różeniec górski (łac. Rhodiola rosea), inaczej korzeń arktyczny, to wieloletnia bylina zaliczana do rodziny gruboszowatych. Nazwa gatunku pochodzi z połączenia charakterystycznego zapachu kłączy tej rośliny oraz różowawego koloru, który jej korzeń przybiera w środku po złamaniu i wyschnięciu. Naturalnie rośnie na terenach wielu pasm górskich Azji i Ameryki Północnej oraz niektórych krajach Europy, przede wszystkim w państwach skandynawskich. Można ją spotkać również w Polsce – w Sudetach i Karpatach.

Różeniec górski klasyfikowany jest jako roślinny adaptogen, czyli surowiec pozwalający poprawić zdolność organizmu do przystosowania się do różnego rodzaju zmiennych warunków środowiska, a konkretnie oddziałujących w nim czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. Adaptogeny oddziałują na organizm na poziomie komórkowym (m.in. za sprawą wpływu na układy enzymatyczne) oraz narządowym (związanym z regulacją uwalniania hormonów).

Właściwości lecznicze i zdrowotne różeńca górskiego

Różeniec górski uznaje się przede wszystkim jako roślinę wspomagającą odporność na stres oraz jedno z ziół na poprawę nastroju. Posiada jednak dodatkowo całą gamę innych właściwości potencjalnie poprawiających stan zdrowia na wielu obszarach. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że tylko niektóre z efektów stosowania korzenia arktycznego zostały przebadane w wystarczającym stopniu, by móc na ich podstawie wyciągać kategoryczne wnioski dotyczące skuteczności. Przyjrzyjmy się bliżej możliwemu oddziaływaniu Rhodioli na organizm.

Przeczytaj także: Jak opanować stres? Przyczyny, objawy i skutki stresu.

Różeniec górski jako składnik ograniczający stres i zmęczenie

Różeniec górski jest znany z właściwości zwiększających wytrzymałość organizmu w czasie nasilonego stresu. Uważa się, że wynika to ze zdolności zawartych w roślinie substancji do oddziaływania na oś podwzgórzowo-przysadkową oraz na związaną z tym regulację hormonalną. Przyjmowanie wyciągów z korzenia arktycznego może m.in. zwiększać stężenie serotoniny (tzw. hormonu szczęścia) w mózgu oraz prowadzić do zapobiegania nadmiernemu uwalnianiu kortyzolu (hormonu stresu). Ze względu na te właściwości Rhodiola stanowi jedną z roślin wykorzystywanych jako składnik aktywny wielu suplementów i leków poprawiających nastrój. 

• Środkami, które zawierają korzeń arktyczny, są np. suplement diety Rhodiola Rosea Allnutrition oraz suplement diety Rhodiola ForMeds Bicaps, czyli preparaty jednoskładnikowe oparte na ekstrakcie z różeńca górskiego. 
• Roślinę znajdziemy również w składzie środków zawierających kompleks wyciągów z różnych ziół oddziałujących pozytywnie na samopoczucie, w tym suplementu diety Nervoton Dr. Max. Zalicza się go do kategorii tabletek na uspokojenie bez recepty. 
• Inną grupą preparatów, w których wykorzystuje się opisywane właściwości korzenia arktycznego, są tabletki na pamięć i koncentrację, których przykład stanowi suplement diety Naturell Rhodiola + B. Za sprawą połączenia ekstraktu z różeńca górskiego oraz wybranych witamin z grupy B, środek ma za zadanie wspierać sprawność umysłową, szczególnie w sytuacjach wzmożonego wysiłku i związanego z tym zmęczenia.
• Z powodu wymienionych powyżej sposobów działania ekstrakt z Rhodioli może także znaleźć zastosowanie we wspomaganiu terapii zespołu chronicznego zmęczenia.

Właściwości immunostymulujące różeńca górskiego

W badaniach na zwierzętach wykazano, że różeniec górski ma właściwości pobudzające układ immunologiczny (Siwicki A., Skopińska-Różewska E., Hartwich M. i wsp., 2007, The influence of Rhodiola rosea extracts on non-specific and specific cellular immunity in pigs, rats and mice, Central-European Journal of Immunology, 32,2: 84-91). Z tego powodu napary z korzenia arktycznego i suplementy na bazie wyciągów z tej rośliny bywają polecane jako składniki uzupełniające dietę na wzmocnienie odporności. Jednocześnie zawarte w Rhodioli substancje działają przeciwzapalnie, przez co ich konsumpcja może sprzyjać łagodzeniu objawów występujących już infekcji. Sprawdź również, jak postępować w przypadku pojawienia się stanów zapalnych w jamie ustnej.

Poprawa wytrzymałości fizycznej jako efekt przyjmowania Rhodioli

Różeniec górski może znaleźć zastosowanie również jako suplement wspierający wytrzymałość fizyczną i poprawiający wyniki sportowe. Wykorzystuje się tutaj potencjalne efekty związane z redukcją zmęczenia oraz wzrostem aktywności antyoksydacyjnej. W badaniach oceniających to działanie Rhodioli uzyskiwano jednak mieszane wyniki. Część z nich przemawia za istnieniem korzyści z przyjmowania ekstraktów z korzenia arktycznego ze względu na poprawę w zakresie subiektywnego obniżenia poziomu zmęczenia pojawiającego się na skutek wysiłku w porównaniu do placebo (Liao Y.-H., Chao Y.-C., Sim B. Y-Q. i wsp., 2019, Rhodiola/Cordyceps-Based Herbal Supplement Promotes Endurance Training-Improved Body Composition But Not Oxidative Stress and Metabolic Biomarkers: A Preliminary Randomized Controlled Study, Nutrients, 11,10: 2357). 

W innych eksperymentach nie wykazano istotnych pozytywnych efektów stosowania suplementów na bazie tej rośliny na wyniki sportowe (Parisi A., Tranchita E., Duranti G. i wsp., 2010, Effects of chronic Rhodiola Rosea supplementation on sport performance and antioxidant capacity in trained male: preliminary results, The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 50,1: 57-63).

Różeniec górski w kosmetyce

Ekstrakt z korzenia różeńca górskiego wykorzystywany jest ponadto jako składnik aktywny kosmetyków. Jego główne funkcje opierają się na właściwościach emolientu, czyli substancji, która na powierzchni skóry tworzy warstwę przeciwdziałającą parowaniu wody, zapobiegając przez to wysuszaniu. Ponadto chroni przed szkodliwym działaniem czynników środowiskowych. Do kosmetyków zawierających wyciąg z korzenia arktycznego zalicza się m.in.:

• Mydła,
• Żele pod prysznic,
• Kremy do twarzy,
• Kremy do rąk,
• Balsamy do ciała.

Różeniec górski – zastosowanie w kuchni 

Różeniec górski nie jest popularnym składnikiem wykorzystywanym w kuchni, jednak możemy spotkać się z jego zastosowaniem w kilku postaciach: pasty z owoców, syropu, proszku i rozdrobnionych suszonych korzeni, z których najczęściej przygotowuje się napar.

Jak przyrządzić herbatkę z korzenia arktycznego? 

• Łyżkę korzenia zalej 1 szklanką wrzątku i pozostaw pod przykryciem przez około 10 minut. 
• Rhodiola ma lekko gorzki smak, dlatego do naparu często poleca się dodać niewielką ilość miodu (po uprzednim lekkim przestudzeniu) lub innej substancji słodzącej (np. syropu z agawy, ksylitolu).

Różeniec górski a alergia 

Reakcja alergiczna po kontakcie z różeńcem górskim zdarza się niezwykle rzadko. Objawy wystąpienia nadwrażliwości organizmu na zawarte w tej roślinie białka mogą obejmować:

• Obrzęk i swędzenie jamy ustnej i twarzy,
• Trudności w oddychaniu,
• Gorączkę,
• Kaszel,
• Bóle brzucha, biegunkę, nudności i wymioty.

Różeniec górski a ciąża

Bezpieczeństwo stosowania rożeńca górskiego w czasie ciąży nie zostało zbadane. Z tego względu odradza się zażywanie suplementów tej rośliny przez kobiety oczekujące dziecka. Przyjmowania preparatów korzenia arktycznego nie rekomenduje się również matkom w okresie karmienia piersią ani dzieciom.

Przeciwwskazania do stosowania różeńca górskiego 

Głównymi przeciwwskazaniami do stosowania różeńca górskiego (oprócz alergii, ciąży, laktacji oraz wieku dziecięcego) jest przyjmowanie leków, z którymi może wchodzić w interakcje. Do tych środków należą:

• Leki przeciwzakrzepowe,
• Leki przeciwdrgawkowe,
• Leki przeciwdepresyjne,
• Leki na nadciśnienie tętnicze,
• Leki wykorzystywane w leczeniu cukrzycy.

Jednocześnie w przypadku występowania innych zaburzeń stanu zdrowia oraz terapii jakimikolwiek lekami rekomenduje się zasięgnięcie porady lekarza przed rozpoczęciem zażywania różeńca górskiego. Typowy czas terapii Rhodiolą to 6 do 12 tygodni. Stosowanie preparatów tej rośliny przez dłuższy okres jest przeciwwskazane ze względu na brak udokumentowanych skutków takiej terapii.

Skutki uboczne zażywania różeńca górskiego

Zażywanie różeńca górskiego uznaje się za generalnie bezpieczne dla zdrowia (przy dawkowaniu na poziomie 100-200 mg dwa razy dziennie), a wystąpienie skutków ubocznych stosowania jest rzadkie. Możliwe negatywne efekty przyjmowania ekstraktów z tej rośliny obejmują:

• Zawroty głowy,
• Suchość w jamie ustnej lub przeciwnie – nadmierna produkcja śliny,
• Senność lub problemy z zasypianiem,
• Nadmierne pobudzenie,
• Bóle głowy,
• Bóle brzucha.

Czy warto przyjmować różeniec górski? Podsumowanie

Różeniec górski jako roślinny adaptogen może wspomagać organizm narażony na różnego rodzaju stresory i przyczyniać się do poprawy samopoczucia. Ponadto jego stosowanie wiąże się z szeregiem innych pozytywnych efektów. Choć właściwości zdrowotne korzenia arktycznego nie zostały poddane wystarczającej liczbie badań, by móc kategorycznie potwierdzić jego skuteczność, dla większości osób wykorzystywanie go w ograniczonej czasowo (do 12 tygodni) terapii jest bezpieczne, a potencjalnie przynosi znaczną poprawę w funkcjonowaniu organizmu na wielu obszarach.