Olejek eukaliptusowy – zastosowanie, działanie, właściwości

Wykorzystywany do aromaterapii oraz jako składnik kosmetyków olejek eukaliptusowy znany jest przede wszystkim ze swojego charakterystycznego, słodko-drzewnego zapachu. Jego właściwości zdrowotne można jednak wykorzystywać do łagodzenia objawów wielu stanów chorobowych. Na co pomaga olejek eukaliptusowy i jak stosować ten produkt? Sprawdź!

Czym jest i jak pozyskuje się olejek eukaliptusowy?

Eukaliptusjest rośliną naturalnie występującą na terenieAustralii i niektórych krajów Azji (m.in. Indonezji). Tworzy okazałe, wiecznie zielone lasy, co roku zamiast liści zrzucające srebrzystą, łuszczącą się korę. Obecnie eukaliptusy rosną w wielu miejscach – również w regionach, gdzie wprowadzane są do ekosystemów w sposób sztuczny. Drzewa sadzi się m.in. w Chinach, Indiach, Hiszpanii czy Portugalii ze względu na szybki wzrost i możliwość otrzymania relatywnie trwałego drewna o dużej twardości. Używa się go np. w budownictwie i do produkcji mebli.

Ze zmiennych pod względem wielkości liści, choć u niektórych gatunków dorastających nawet do 40 cm, pozyskuje się olejek eukaliptusowy o charakterystycznym, intensywnym zapachu. Wykorzystuje się do tego destylację parową. Produkt końcowy procesu stanowi cenny surowiec m.in. w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i perfumeryjnym. W medycynie olejek eukaliptusowy najczęściej stosuje się do aromaterapii lub jako składnik preparatów aplikowanych na skórę. Co ważne, nie należy przyjmować go doustnie.

Właściwości lecznicze olejku eukaliptusowego

Olejek eukaliptusowy ma wiele interesujących właściwości leczniczych, na które warto zwrócić uwagę.

• Olejek z eukaliptusa znany jest przede wszystkim z właściwości wykorzystywanych w terapii chorób układu oddechowego. Stosuje się go w postaci inhalacji do łagodzenia objawów przeziębienia, grypy, zapalenia oskrzeli, a także astmy. Potencjalnie pomaga zwalczać uciążliwe postaci kaszlu, zatkanie nosa oraz związane z tymi symptomami bóle głowy.
• Eukaliptus ma również działanie przeciwdrobnoustrojowe, w tym przeciwbakteryjne. Wymienione właściwości wykorzystuje się m.in. w stomatologii. Płyny do płukania jamy ustnej i gumy do żucia zawierające ekstrakty z tej rośliny wykazują skuteczność w redukcji płytki nazębnej i nieprzyjemnego oddechu. 
• Preparaty na bazie olejku z eukaliptusa stanowią również efektywny środek zwalczający niektóre pasożyty zewnętrzne, takie jak np. wszy. W jednym z badań analizujących wyniki prac wielu badaczy wykazano ponad dwukrotnie większą skuteczność preparatu na bazie olejku z eukaliptusa oraz drzewa herbacianego w porównaniu do komercyjnego środka działającego neurotoksycznie na pasożyty (Greive K. A., Barnes T. M., The efficacy of Australian essential oils for the treatment of head lice infestation in children: A randomised controlled trial, The Australian Journal of Dermatology, 2018).
• Dodatkowo, produkty z eukaliptusa, w tym olejek, mogą stymulować odpowiedź układu odpornościowego i zwiększać efektywność „oczyszczania” organizmu z patogenów wywołujących infekcje.
• Roślinę stosuje się również w celu redukcji dolegliwości związanych z układem ruchu, przede wszystkim objawów odczuwanych w następstwie łagodnego skręcenia oraz skurczów. Masowanie kończyny środkiem zawierającym olejek z eukaliptusa pozwala poprawić przepływ krwi i rozgrzać miejsce, w którym pacjent czuje dyskomfort. W przypadku silnych dolegliwości zwykle wymagane jest jednak sięgnięcie po mocniejsze środki, np. leki i maści na stawy oraz ból mięśni.

Olejek eukaliptusowy w kosmetyce

Olejek eukaliptusowy posiada wiele właściwości cennych w kontekście dbania o skórę i włosy. Przypisuje mu się potencjalne działanie:

• Nawilżające oraz zapobiegające przesuszaniu się skóry,
• Antyoksydacyjne i związane z tym funkcje ochronne związane z hamowaniem uszkodzeń skóry na skutek niekorzystnego oddziaływania czynników zewnętrznych, w tym promieniowania UV,
• Przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe, 
• Wspomagające gojenie się ran,
• Łagodzące objawy swędzenia i łuszczenia się skóry głowy,
• Przeciwgrzybicze, wykorzystywane w terapii łupieżu oraz w preparatach do ochrony przed grzybicą stóp i paznokci (np. w aerozolu do stóp Steper).

Co więcej, przyjemny zapach olejku eukaliptusowego może sprzyjać relaksowi i rozluźnieniu, dlatego chętnie wykorzystuje się go w kosmetykach do kąpieli, w tym m.in. olejkach do kąpieli. 

Stosuje się je nie tylko u dorosłych. Na rynku dostępne są również preparaty dla najmłodszych, np. płyn do kąpieli na przeziębienie dla dzieci Bąbel.

Należy pamiętać, że olejków eterycznych nie aplikuje się bezpośrednio na skórę – mają zbyt wysokie stężenie substancji aktywnych i wiąże się to z wysokim ryzykiem wystąpienia objawów nadwrażliwości. Z właściwości czystych, stężonych produktów (takich jak np. olejek eteryczny eukaliptusowy Kej lub olejek naturalny eukaliptusowy Etja) korzysta się po rozpuszczeniu w łagodnym oleju nośnikowym, choćby oleju z pestek winogron czy z awokado. Tak przygotowany preparat można zastosować m.in. jako olejek do kąpieli.

Alternatywnie można sięgnąć po gotowe kosmetyki zawierające w swoim składzie wyciągi z eukaliptusa. Mamy wtedy pewność, że stężenie związków czynnych zostało odpowiednio dostosowane. Obecnie znajdziesz wiele rodzajów produktów zawierających olejek eukaliptusowy, w tym szampony do włosów (np. normalizujący szampon do włosów Vianek), czy kremy do pielęgnacji stóp (np. uniwersalny kosmetyk chroniący skórę stóp Gewhol Extra).

Alergia na olejek eukaliptusowy

Olejki eteryczne, w tym olejek eukaliptusowy, mogą wywoływać reakcje alergiczne. Typowo przyjmują one postać kontaktowego zapalenia skóry, które objawia się swędzeniem, zaczerwienieniem i łuszczeniem w miejscu użycia. Po zastosowaniu inhalacji przez osobę nadwrażliwą na składniki olejku czasami rozwija się alergiczny nieżyt nosa. Symptomy obejmują:

• Swędzenie nosa i oczu,
• Kichanie,
• Katar i zatkany nos.

Ciężką, lecz bardzo rzadką postacią alergii, z którą możemy mieć do czynienia po zastosowaniu olejku eukaliptusowego jest anafilaksja. Objawia się przede wszystkim trudnościami w oddychaniu i wymaga pilnej interwencji medycznej.

Olejek eukaliptusowy w ciąży

Stosowanie olejku eukaliptusowego przez kobiety ciężarne jest przeciwwskazane. Brakuje rzetelnych informacji na temat bezpieczeństwa i efektów jego użycia dla matki i rozwijającego się dziecka. Z tego powodu rekomenduje się, by nie sięgać po ten produkt zarówno w okresie ciąży, jak i karmienia piersią.

Przeciwwskazania do stosowania olejku eukaliptusowego

Olejku eukaliptusowego nie należy stosować doustnie ze względu na wysokie ryzyko toksyczności. Nie zaleca się używania tego produktu u dzieci w wieku do 6. roku życia. Uznaje się to za groźne dla ich zdrowia – raportowano objawy ze strony układu nerwowego (w tym drgawki) w tej grupie osób po ekspozycji na olejek eukaliptusowy.

Inne, niewymienione wcześniej przeciwwskazania do wykorzystywania olejku eukaliptusowego obejmują:

• Przyjmowanie niektórych leków – pacjenci stosujący przewlekłą farmakoterapię powinni skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania tego produktu,
• Zaobserwowane wcześniej reakcje nadwrażliwości i alergii na inne olejki eteryczne,
• Planowany zabieg operacyjny w ciągu najbliższych 2 tygodni (olejek eukaliptusowy może potencjalnie utrudniać kontrolę stężenia glukozy we krwi w czasie operacji i bezpośrednio po niej).

Skutki uboczne stosowania olejku eukaliptusowego 

Olejki eteryczne charakteryzują się dużą koncentracją substancji aktywnych i z tego powodu ich stosowanie w źle dostosowanych ilościach wiąże się z ryzykiem przedawkowania. Szczególnie niebezpieczne jest spożycie produktu. Doustne podanie nawet niewielkiej ilości czystego olejku eukaliptusowego (3,5 ml, czyli mniej niż łyżeczki) może prowadzić do śmierci.

Przyjęcie nadmiaru olejku eukaliptusowego potencjalnie skutkuje wystąpieniem ciężkiego zatrucia, które objawia się:

• Bólem w nadbrzuszu,
• Nudnościami i wymiotami,
• Biegunką,
• Zawrotami głowy,
• Osłabieniem mięśni,
• Dusznością,
• Sinicą,
• Majaczeniem,
• Drgawkami,
• Utratą przytomności,
• Śpiączką.

Do możliwych skutków ubocznych wykorzystywania olejku eukaliptusowego do użytku zewnętrznego można zaliczyć nasilenie objawów egzemy i nadwrażliwości skóry.

Jak zrobić inhalacje z olejku eukaliptusowego?

Zastosowanie domowej aromaterapii na przeziębienie lub inne choroby układu oddechowego jest dość łatwe i nie wymaga posiadania specjalistycznego sprzętu. Należy dodać kilka kropli olejku eterycznego do naczynia z gorącą wodą i dokładnie wymieszać. Można również skorzystać ze specjalnej mieszanki olejków stworzonej z myślą o inhalacji. Następnie wystarczy nachylić się nad naczyniem z parującym roztworem i przykryć głowę ręcznikiem, po czym przez kilka minut wdychać powietrze nosem i wydychać ustami.

Czy warto wykorzystywać olejek eukaliptusowy? 

Olejek eukaliptusowy ma za zadanie pomagać w zwalczaniu objawów chorób dróg oddechowych i bólu mięśni oraz stawów. Stosuje się go również w leczeniu zarażeń pasożytniczych. Aromaterapia z wykorzystaniem tej rośliny – choć jej korzystne efekty zdrowotne nie zostały jednoznacznie potwierdzone w badaniach naukowych – może stanowić niedrogi i przyjemny sposób na łagodzenie uciążliwych dolegliwości. Jak w przypadku wszystkich olejków eterycznych, które z założenia mają bardzo wysokie stężenie substancji czynnych, należy zachować ostrożność przy dawkowaniui nigdy nie przyjmować go doustnie.

Źródła:

1. National Library of Medicine (2022) Eucalyptus, MedlinePlus, https://medlineplus.gov/druginfo/natural/700.html [dostęp 11.10.2022]
2. Sebei K., Sakouhi F., Herchi W. i wsp. (2015) Chemical composition and antibacterial activities of seven Eucalyptus species essential oil leaves, Biological Research, 48(1): 7, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4417289/ [dostęp 11.10.2022]
3. Electronic Medicines Compendium (2015) Eucalyptus Oil BP, https://www.medicines.org.uk/emc/product/4843/smpc [dostęp 11.10.2022]
4. Almas I., Innocent E., Machumi F. i wsp. (2021) Chemical composition of essential oils from Eucalyptus globulus and Eucalyptus maculata grown in Tanzania, Scientific African, 12: e00758, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2468227621000624 [dostęp 12.10.2022
5. Greive K. A., Barnes T. M. (2018) The efficacy of Australian essential oils for the treatment of head lice infestation in children: A randomized controlled trial, 59(2): e99-e105, The Australian Journal of Dermatology https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6001441/ [dostęp 12.10.2022]