Saturacja krwi – co to jest, jak mierzyć i jak interpretować wyniki?

Saturacja krwi, czyli natlenienie krwi wskazuje, jaka ilość tlenu przemieszcza się przez Twoje ciało wraz z czerwonymi krwinkami. W tym artykule dowiesz się, co to jest saturacja, poznasz czynniki wpływające na ilość tlenu we krwi oraz jakie objawy mogą wynikać z niskiego nasycenia tlenem.

Co to jest saturacja krwi?

Saturacja krwi jest istotnym parametrem określającym zawartość tlenu we krwi i jego dostarczanie do tkanek. Prawidłowe nasycenie tlenem wynosi zwykle od 95% do 100% u większości zdrowych osób dorosłych. Każdy poziom poniżej prawidłowego oznacza, że Twoje narządy, tkanki i komórki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu, którego potrzebują do prawidłowego funkcjonowania. 

Zrozumienie, w jaki sposób krew jest nasycona tlenem, zaczyna się od pęcherzyków płucnych. W płucach znajdują się miliony mikroskopijnych pęcherzyków powietrznych. Pełnią one ważną funkcję wymiany cząsteczek tlenu i dwutlenku węgla do i z krwiobiegu. Kiedy cząsteczki tlenu przechodzą przez pęcherzyki płucne, wiążą się z hemoglobiną – substancją we krwi, tworząc oksyhemoglobinę. Każda cząsteczka hemoglobiny zawiera cztery grupy hemowe, które mogą łatwo wiązać tlen cząsteczkowy obecny we krwi. Oznacza to, że cząsteczka hemoglobiny wiąże do czterech cząsteczek tlenu podczas transportu we krwi.

Podczas metabolizmu tlenowego organizm wykorzystuje tlen do przekształcania glukozy w pirogronian i wytwarzania dwóch cząsteczek ATP, czyli cząsteczek dostarczających energię do komórek. Zawartość tlenu we krwi zależy od krzywej dysocjacji tlen-hemoglobina, która jest wykresem określającym stosunek procentowy nasyconej hemoglobiny do ciśnienia parcjalnego tlenu. Cząsteczka hemoglobiny staje się w 100% nasycona tlenem (1,34 l tlenu) przy ciśnieniu parcjalnym tlenu (PO2) wynoszącym 100 mmHg. 

Po związaniu każdej cząsteczki tlenu hemoglobina przechodzi zmianę strukturalną, która zwiększa jej powinowactwo do następnej cząsteczki tlenu. Ze względu na wysokie powinowactwo do tlenu, każda cząsteczka hemoglobiny zostaje szybko nim nasycona. Co za tym idzie ilość wolnego tlenu rozpuszczonego we krwi stanowi tylko niewielką część (ok. 2%) całkowitego tlenu obecnego we krwi. Z tego powodu uważa się, że poziom oksyhemoglobiny jest równy zawartości tlenu we krwi.

Kiedy hemoglobina przekaże tlen do tkanek organizmu, może z nich zabrać dwutlenek węgla i przetransportować go z powrotem do pęcherzyków płucnych, aby cykl mógł rozpocząć się od nowa. 

Co pokazuje poziom tlenu we krwi?

Poziom tlenu we krwi jest miarą tego, ile tlenu niosą czerwone krwinki – a ciało ściśle go reguluje. Utrzymanie dokładnej równowagi nasyconej tlenem krwi ma kluczowe znaczenie dla Twojego zdrowia. Większość dzieci i dorosłych nie musi monitorować poziomu tlenu we krwi. W rzeczywistości wielu lekarzy nie sprawdza tego, chyba że pojawią się oznaki niedotlenienia, takie jak duszność lub ból w klatce piersiowej.

Dlatego osoby z przewlekłymi schorzeniami, takimi jak: astma, choroby serca, czy przewlekła obturacyjna choroba płuc powinny monitorować poziom tlenu we krwi. W ich przypadku może to pomóc w ustaleniu, czy leczenie jest skuteczne, czy też należy je zmodyfikować. Zobacz, co to jest astma wysiłkowa.

Jaka powinna być saturacja?

Ile powinien wynosić poziom tlenu we krwi? Jakie objawy możesz odczuwać, jeśli poziom Twojej saturacji obniży się i co może stać się dalej? Poziom tlenu we krwi zależy od kilku kluczowych czynników: ile tlenu wdychasz, jak dobrze pęcherzyki wymieniają dwutlenek węgla na tlen, ile hemoglobiny jest skoncentrowane w czerwonych krwinkach oraz jak dobrze hemoglobina przyciąga tlen.

Przez większość czasu hemoglobina zawiera wystarczającą ilość tlenu, aby zaspokoić potrzeby organizmu, ale niektóre choroby zmniejszają jej zdolność do wiązania się z tlenem. Każda z komórek krwi zawiera około 270 milionów cząsteczek hemoglobiny. Jakikolwiek stan, który ogranicza zdolność organizmu do wytwarzania czerwonych krwinek, może skutkować niskim stężeniem hemoglobiny, co ogranicza ilość tlenu, którą może wysycić krew. Jaka jest prawidłowa saturacja?

Optymalny poziom tlenu we krwi waha się od 75 do 100 mm Hg. Niska wartość – poniżej 60 mm Hg może wymagać suplementacji tlenem, w zależności od decyzji lekarza i indywidualnego przypadku. Gdy następuje wartość krytyczna saturacji, poziom tlenu we krwi jest zbyt niski w porównaniu do średniego poziomu zdrowej osoby i może być oznaką stanu zwanego hipoksemią. Oznacza to, że organizm jest niedotleniony i ma trudności z dostarczaniem tlenu do wszystkich komórek, tkanek i narządów. Przeczytaj, jak objawia się anemia.

Mierzenie saturacji

Jak mierzony jest poziom tlenu we krwi? Wartość saturacji można zmierzyć za pomocą dwóch różnych testów:

Gazometria krwi tętniczej

Gazometria krwi tętniczej to bardzo dokładne, inwazyjne badanie, które mierzy poziom tlenu we krwi. Za jego pomocą można również ocenić poziom innych gazów we krwi, a także pH. 

Aby uzyskać pomiar, lekarz pobierze krew z tętnicy (nie z żyły). W przeciwieństwie do żył tętnice mają wyczuwalny puls. Są również grubsze, co zwiększa dyskomfort podczas badania. Zazwyczaj krew do analizy pobiera się z tętnicy w nadgarstku, ponieważ łatwo ją wyczuć w porównaniu z innymi naczyniami. Nadgarstek jest wrażliwym obszarem, co sprawia, że ​​pobieranie krwi jest bardziej niewygodne w porównaniu z żyłą w pobliżu łokcia. Przeczytaj, jak dokładnie wygląda gazometria krwi i kiedy ją wykonać.

Pulsoksymetr

Czym jest pulsoksymetr? Pulsoksymetr to nieinwazyjne urządzenie, które szacuje ilość tlenu we krwi. Mechanizm pomiaru polega na tym, że przyrząd wysyła światło podczerwone do naczyń włosowatych palca, stopy lub płatka ucha, a następnie mierzy, ile światła odbija się od gazów. Odczyt wskazuje, jaki procent krwi jest nasycony tlenem. 

Ten test ma 2-procentowe okno błędu. Oznacza to, że odczyt może być nawet o 2% wyższy lub niższy niż rzeczywisty poziom tlenu we krwi. Badanie jest nieco mniej dokładne, ale można je bardzo łatwo wykonać. Dlatego lekarze korzystają z tej metody, kiedy potrzebna jest szybka ocena saturacji. 

Warto wiedzieć...

Ciemny lakier do paznokci lub zimne kończyny mogą powodować, że pulsoksymetr będzie wskazywał niższy wynik niż normalnie.

Jak mierzyć saturację za pomocą pulsoksymetru?

Ze względu na fakt, że pulsoksymetry są nieinwazyjne, test wykonasz samodzielnie w domu. Urządzenia do pomiaru pulsu można zakupić w większości sklepów oferujących produkty związane ze zdrowiem lub w Internecie. Jednak przed użyciem urządzenia domowego porozmawiaj z lekarzem, aby zrozumieć, jak interpretować wyniki. Poniższe wskazówki pomogą Ci zorientować się, co może oznaczać wynik:

• Prawidłowa saturacja krwi wynosi zwykle od 95 do 100%. Jednak w niektórych chorobach płuc zakresy te mogą nie mieć zastosowania. Często zdarza się, że osoby z ciężką przewlekłą obturacyjną chorobą płuc posiadają saturację na poziomie od 88 do 92%.
• Poziom tlenu we krwi jest poniżej normy. Taki stan nazywa się hipoksemią. Im niższy poziom tlenu, tym jest ona cięższa. Hipoksemia może prowadzić do powikłań w tkankach ciała i narządach. Ważne jest, aby wiedzieć, co jest dla Ciebie prawidłowe, zwłaszcza jeśli masz chorobę płuc.
• Wskaźnik jest powyżej normy. Jeżeli oddychasz bez wspomagania, rzadko zdarza się, aby poziom tlenu był zbyt wysoki. W większości przypadków wysoki poziom tlenu występuje u osób stosujących suplementację tlenem.

Co powoduje niski poziom tlenu we krwi?

Niski poziom tlenu w powietrzu powoduje m.in. niewielkie stężenie tlenu atmosferycznego na dużych wysokościach, takich jak np. regiony wysokogórskie. Innym powodem jest zmniejszona zdolność organizmu do przyjmowania tlenu. Może to być spowodowane chorobami płuc, które obejmują:

• Astmę,
• Rozedmę (uszkodzenie pęcherzyków powietrznych w płucach),
• Zapalenie oskrzeli,
• Zapalenie płuc,
• Odmę opłucnową (wyciek powietrza do przestrzeni między płucem a ścianą klatki piersiowej),
• Zespół ostrej niewydolności oddechowej,
• Obrzęk płuc (płuca puchną z powodu gromadzenia się płynu),
• Zwłóknienie płuc (bliznowacenie płuc),
• Śródmiąższową chorobę płuc,
• Infekcje wirusowe – takie jak COVID-19,
• Niedokrwistość,
• Bezdech senny (chwilowe zaprzestanie oddychania podczas snu),
• Palenie papierosów,
• Wrodzone wady serca.

Jakie są oznaki i objawy niedotlenienia?

Hipoksemię, czyli niedotlenienie może spowodować wiele objawów w zależności od jej nasilenia. Wśród nich występują:

• Ból głowy (od łagodnego do ciężkiego),
• Duszność,
• Zawroty głowy,
• Kaszel,
• Świszczący oddech (oddychanie ze świstem lub grzechotaniem w klatce piersiowej),
• Dezorientacja,
• Szybkie bicie serca,
• Sinica (niebieskawe zabarwienie skóry, paznokci i ust).

Niewystarczający poziom tlenu we krwi skutkuje niedostatecznym dopływem tlenu do narządów i tkanek organizmu. Ciężka hipoksemia może stać się niebezpieczna. Nieleczona przez długi czas wpływa na mózg bądź serce. Dowiedz się, co może oznaczać zasinienie skóry.

Jak zapobiegać hipoksemii?

Normalny poziom tlenu we krwi można utrzymać nawet po wyleczeniu hipoksemii. Oto kilka kroków związanych ze stylem życia, które pomogą Ci jej zapobiegać:

• Ćwiczenia głębokiego oddychania,
• Łagodne aktywności zgodnie z zaleceniami lekarza, takie jak: chodzenie,
• Joga,
• Zdrowa, dobrze zbilansowana dieta,
• Odpowiednie nawodnianie organizmu, 
• Rzucenie palenia.

Dlaczego monitorowanie saturacji krwi jest ważne?

Dla osób z przewlekłymi schorzeniami, które wpływają na ich płuca, krew lub krążenie, ważne jest regularne monitorowanie saturacji tlenem. Należy pamiętać, że poziom wysycenia tlenem poniżej 95% jest dla większości zdrowych osób nieprawidłowy i wymaga pilnej pomocy medycznej. O ile nie zostanie szybko wyleczony, w wyniku szybkiego niedotlenienia może dojść nawet do śmierci.

Źródła:

1. Covaco S. J., Low and normal blood oxygen levels, What to know, 2021.
2. Holland K., Is My Blood Oxygen Level Normal?, 2019.
3. Leader D., Understanding Oxygen Saturation, 2021.
4. Sinha D. S., What Is Oxygen Saturation?, 2021.
5. Shaikh Y., What Are Blood Oxygen Levels?, 2021.