Uczulenie na słońce (fotodermatoza) – przyczyny, objawy, leczenie

Ekspozycja na promienie słoneczne u niektórych osób może prowadzić do rozwoju fotodermatozy, czyli nadwrażliwości słonecznej. Dolegliwości objawiają się swędzącą wysypką, obecnością czerwonych plam oraz pęcherzyków z wysiękiem. Nieleczone schorzenie może prowadzić do rozwoju poważnych problemów skórnych. Czym dokładnie jest fotodermatoza? Dowiedz się, jak leczyć i zapobiegać alergiom spowodowanym promieniowaniem UV.

Czy można mieć uczulenie na słońce?

Skóra narażona jest na działanie promieni słonecznych, które w nadmiarze negatywnie wpływają na jej kondycję. Brak dostatecznej ochrony prowadzi do szybszego starzenia i utraty elastyczności cery. Nadmiar słońca stanowi również bezpośrednią przyczynę powstawania czerniaków i innych chorób skóry. Uczulenie na słońce może dotyczyć szerokiego grona osób – zarówno dorosłych, jak i dzieci. Objawów nie należy lekceważyć – zawsze powinny stanowić podstawę do wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Alergia na słońce jest nadwrażliwością organizmu na działanie światła słonecznego. Dolegliwości zaliczają się do jednej grupy chorobowej zwanej fotodermatozami. W wyniku ekspozycji na promienie słoneczne dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego, który atakuje własne komórki skóry, traktując je jako ciało obce. Odczyny fotoalergiczne mogą pojawić się niemal natychmiast po wystawieniu skóry na słońce, chociaż najczęściej występują z opóźnieniem. W nomenklaturze medycznej wyróżniamy następujące postacie fotodermatoz:

• Fotodermatoza idiopatyczna – to samoistne uczulenie na słońce o nieznanej przyczynie. Nie wiadomo, co dokładnie jest alergenem, który wywołuje reakcję uczuleniową. Ten rodzaj alergii najczęściej dotyczy dzieci, pojawia się zwykle wiosną pod wpływem pierwszych kontaktów z silniejszym słońcem i określa się go jako wielopostaciowe osutki świetlne,
• Fotodermatoza metaboliczna – związana jest z nieprawidłowościami metabolicznymi i wahaniami biomechanicznymi w organizmie. Najczęściej występującą fotodermatozą metaboliczną jest porfira, która wynika z zaburzeń działania enzymów. Kolejnym przykład stanowi pelagra (rumień lombardzki), spowodowana niedoborem witamin z gruby B, jej objawy nasilają się wiosną i latem.
• Fotodermatoza genetyczna – pojawia się wskutek wad genetycznych i najczęściej stanowi objaw innego schorzenia,
• Fotodermatoza egzogenna (fotokontaktowe) – alergia spowodowana działaniem czynników zewnętrznych: przyjmowanych leków, ziół lub kosmetyków.

Przyczyny uczulenia na słońce

Choroby ściśle związane z nadwrażliwością na światło słoneczne stanowią niejednorodną grupę schorzeń, dlatego ich bezpośredni mechanizm powstawania pozostaje niejasny. Wiadomo jednak, że wpływają na to czynniki egzogenne oraz endogenne. Do pierwszej grupy zalicza się szkodliwe działanie bodźców ze środowiska zewnętrznego. Podłoże endogenne to uwarunkowania genetyczne oraz zaburzenia działania układu odpornościowego. Wrażliwość skóry na słońce może wzrastać za sprawą:

• Leków (wśród których wymienia się: niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwtrądzikowe, środki hormonalne),
• Kosmetyków z zawartością olejku lawendowego, cytrynowego oraz kwasów AHA,
• Niektórych ziół (np. dziurawiec, ruta czy olejek bergamotowy) oraz warzyw (selera).

Objawy uczulenia na słońce

Objawy nadwrażliwości na słońce różnią się w zależności od przyczyny ich występowania. Zmiany pojawiają się najczęściej w okolicach kończyn górnych, grzbietu i klatki piersiowej. Mają one postać:

• Wykwitów rumieniowych (rozległe zaczerwienienia),
• Wykwitów grudkowych,
• Nadżerek – ubytków naskórka, które powstają na skutek pękania pęcherzyków, nie pozostawiają po sobie blizn,
• Pęcherzyków – przybierają postać niewielkich wykwitów wypełnionych płynem wyniosłych ponad poziom skóry.

Uczulenie na słońce – jak leczyć?

By podjąć właściwe leczenie, konieczna jest konsultacja ze specjalistą oraz prawidłowe rozpoznanie podłoża i rodzaju choroby. Bagatelizowanie objawów fotodermatoz może pociągać za sobą przykre komplikacje, a nawet poważniejsze problemy zdrowotne. Sposób leczenia nadwrażliwości skóry na promieniowanie słoneczne zależy od rodzaju alergii. W przypadku stwierdzenia wielopostaciowych osutków świetlnych nie zaleca się całkowitej rezygnacji z ekspozycji na słońce. W pierwszej kolejności należy rozpocząć od umiejętnego hartowania skóry i stopniowego przyzwyczajania jej do kontaktu z promieniowaniem słonecznym. Powinno to być poprzedzone aplikacją kremów do opalania z filtrem. Profilaktykę warto rozpocząć już od wczesnej wiosny, zanim dojdzie do pojawienia się reakcji alergicznej.

Leczenie fotodermatoz, które aktywują zażywane leki, zioła czy kosmetyki przebiega w odmienny sposób. O ile jesteśmy w stanie zrezygnować z używania uczulających kosmetyków czy ziół, nie ma możliwości zaprzestania przyjmowania środków farmakologicznych na ciśnienie, depresję czy schorzenia kardiologiczne. Dlatego jeśli te leki wywołują reakcje alergiczne, należy unikać opalania, a na co dzień stosować dostępne metody ochrony. Warto pamiętać, że podrażnienie skóry może wywołać nawet krem z filtrem. Dlatego osoby o wrażliwej skórze powinny zawsze wybierać dostępne w aptece najlepsze kremy ochronne z filtrem dla alergików.

Domowe sposoby na uczulenie na słońce

Alergię i swędzenie skóry po opalaniu można łagodzić za pomocą domowych sposobów, do których należą:

• Kompresy ze zsiadłego mleka – skutecznie łagodzą swędzącą wysypkę. Uczuloną okolicę na skórze obłóż kilka razy dziennie kompresami i utrzymuj przez kilka minut. Idealnie sprawdzi się do tego również schłodzony jogurt naturalny, kefir lub maślanka,
• Napój z mleka kokosowego – mleko kokosowe posiada właściwości neutralizujące negatywne skutki opalania, pomaga zwalczać alergię na słońce. Jeśli chcesz, przed wypiciem możesz dodać do niego jogurt naturalny,
• Okłady z ogórka – to warzywo również posiada właściwości zwalczające swędzące zmiany i wysypkę. Wystarczy, że przyłożysz plasterki do zmienionych chorobowo miejsc i pozostawisz na 30 minut. Delikatny sok z ogórka bardzo dobrze sprawdzi się na zaczerwienionej skórze twarzy.

Jak zapobiegać uczuleniu na słońce?

Istnieje kilka wskazówek, dzięki którym możesz chronić swoją skórę przed uczuleniem słonecznym:

1. Unikaj słońca w godzinach największej ekspozycji (między 11 a 16),
2. Chroń swoje ciało przewiewnym ubraniem, nie zapomnij o nakryciu głowy.
3. Przed wyjściem na zewnątrz posmaruj ciało kremem do opalania (przeciw promieniom UVA i UVB o filtrze min. 30),
4. Nawilżaj miejsca dotknięte uczuleniem kosmetykami do opalania, aby pomóc w łagodzeniu niektórych objawów,
5. Sprawdź, czy stosowane przez Ciebie leki nie powodują nadwrażliwości na światło,
6. Skonsultuj się z dermatologiem, aby ustalić najlepszy sposób leczenia alergii na słońce.

W przypadku oparzenia słonecznego w pierwszej chwili warto posmarować ciało specjalnym balsamem po opalaniu. Kosmetyki wykazują właściwości łagodzące podrażnienia naskórka wywołane opalaniem. Możemy również sięgnąć po sprawdzone tabletki na alergie lub maści na uczulenie dostępne w aptece bez recepty. Ich zadaniem jest przede wszystkim zwalczanie objawów, które wywołuje uczulenie na słońce. Do zalecanych rozwiązań zalicza się także:

• Hydrokortyzon – skutecznie łagodzi świąd i pieczenie,
• Panthenol – dostępny jest w postaci żeli, maści lub pianki. Działa kojąco i regenerująco. To pierwsza pomoc w przypadku łagodzenia bólu spowodowanego oparzeniami słonecznymi,
• Maść zawierająca cynk – działa lekko wysuszająco. To doskonały preparat zwalczający podrażnienia.

Podsumowanie

Uczulenie na słońce może pojawić się u każdego z nas, dlatego należy obserwować skórę i chronić ją przed nadmiernym promieniowaniem. Jeśli zauważysz u siebie niepokojące zmiany spowodowane dłuższym przebywaniem na słońcu, warto zasięgnąć porady lekarza. Prawidłowo postawiona diagnoza oraz odpowiednie leczenie są w stanie uchronić przed szeregiem niepożądanych konsekwencji.

Źródła:

1. N. Galas, Fotodermatozy – „uczulenia na słońce”, Kosmetologia Estetyczna, 4, 2015. 
2. R. Śpiewak, Wyprysk fotoalergiczny i fototoksyczny, Alergoprofil, 5(2), 2009.
3. Pointer K., Everything You Need to Know About Sunburn Itch (Hell’s Itch), W: Healthline, https://www.healthline.com/health/outdoor-health/sunburn-itch-relief-hells-itch, [dostęp 23.07.2022]