Nietypowe objawy alergii – jak rozpoznać i jak reagować na rzadkie symptomy alergii?

Alergia to współcześnie jedno z najbardziej dokuczliwych schorzeń. Stała się już chorobą cywilizacyjną, ponieważ dotyka nawet 40% społeczeństwa. Oznaki alergii kojarzone są z katarem, kaszlem i zatkaniem zatok. Jednak warto wiedzieć, że reakcja organizmu na substancje uczulające może być znacznie bardziej zróżnicowana i manifestować się nietypowymi objawami. Poznaj je!

Jakie są rzadkie objawy alergii?

Alergia to nieadekwatna reakcja układu odpornościowego na alergeny, czyli substancje znajdujące się w naszym otoczeniu, których organizm nie jest w stanie tolerować. Alergenem może stać się wszystko. Większość dostaje się do naszego organizmu poprzez drogi oddechowe i głównie tam dają charakterystyczne objawy w postaci kaszlu, łzawienia, swędzenia i wysypki. Najczęściej alergia kojarzy nam się z sezonem wiosennym, kiedy to wiele osób odczuwa nieprzyjemne objawy wywołane przez pyłki roślin. Jednak warto pamiętać, że większość alergenów jest obecna w środowisku przez cały rok.

Do czynników sprzyjających pojawieniu się alergii, należą:

• Podatność genetyczna – alergia u rodziców i/lub rodzeństwa zwiększa ryzyko jej wystąpienia u kolejnego dziecka,
• Zanieczyszczenia powietrza – alergia wziewna częściej występuje u mieszkańców dużych miast,
• Zgodnie z hipotezą higieniczną – wychowanie dziecka w zbyt sterylnych warunkach.

W zależności od sposobu kontaktu z alergenem rozróżniamy, wyróżniamy: 

• Alergię pokarmową,
• Alergię wziewną,
• Alergię kontaktową.

Istnieje również szczególny rodzaj alergii tzw. alergia krzyżowa. Jej objawy mogą pojawić się po ekspozycji na alergen, z którym nigdy wcześniej nie miało się kontaktu lub nie wywoływał reakcji nadwrażliwości. Typowym przykładem alergii krzyżowej jest zespół alergii jamy ustnej (OAS) objawiający się głównie opuchlizną warg i jamy ustnej u osób z alergią na trawy (pyłek brzozy) po zjedzeniu jabłka, selera czy marchewki.

Alergia pokarmowa

Do 4 nietypowych objawów alergii pokarmowej świadczącej o nadwrażliwości na składniki zawarte w jedzeniu należą:

• Zespół chronicznego zmęczenia – uznawany jest za objaw opóźnionej alergii pokarmowej. Można o nim mówić w sytuacji, gdy pacjent odczuwa skrajne wyczerpanie od co najmniej 6 miesięcy. U podłoża tej dolegliwości leży nadmierna aktywność układu immunologicznego, którego zadaniem jest zapewnienie obrony organizmu przed rozwojem infekcji. Zespół chronicznego zmęczenia może dotyczyć nawet połowy pacjentów zmagających się z alergią pokarmową.
• Mgła mózgowa – zaburzenia w funkcjonowaniu poznawczym mogą wskazywać na alergię lub nietolerancje pokarmowe. Często wiążę się to z nadwrażliwością na białka roślinne zawarte w zbożach (np. pszenicy czy jęczmieniu). Zaobserwowano, że wyłączenie tych składników z diety prowadzi do ustąpienia przywołanych problemów,
• Obniżenie nastroju i stany depresyjne – zaburzona czynność jelit towarzysząca alergii pokarmowej uniemożliwia przyswajanie wszystkich niezbędnych składników odżywczych,
• Migreny – alergia pokarmowa może również wyzwalać napadowe bóle głowy. Tabletki na ból głowy działają jedynie doraźnie i nie usuną przyczyny tego stanu. Większość przypadków bólu głowy wywołana jest stresem, wahaniami hormonalnymi lub niedoborami żywieniowymi. Jeśli jednak wszystkie te czynniki zostały wykluczone, warto rozważyć wpływ alergii.

Alergia wziewna

Uczulenie na alergeny wziewne może przyjmować wiele postaci. Dwie najczęstsze choroby wywołane alergią wziewną to alergiczny nieżyt nosa oraz astma oskrzelowa. Typowe objawy tych schorzeń to wodnisty katar, niedrożność nosa i częste kichanie. Symptomy te można początkowo pomylić z przeziębieniem. Z tego powodu umiejętne różnicowanie pomiędzy alergią a przeziębieniem jest bardzo ważne. Do nietypowych objawów alergii wziewnej należą:

• Świąd – wynika to ze wzrostu stężenia histaminy, która podczas reakcji alergicznej zostaje uwolniona w dużej ilości. Świąd może lokalizować się w różnych miejscach – uporczywie swędzieć może wnętrze jamy ustnej, gardło, język, a nawet uszy. Swędzenie często zgłaszają pacjenci zmagających się z alergią na sierść. Uczuciu swędzenia mogą początkowo nie towarzyszyć żadne inne objawy, dlatego ciężko jest to połączyć z rozwijającą się w organizmie alergią,
• Zmiany skórne – należą do nietypowych objawów alergii oddechowej. Częściej wszelkiego rodzaju wypryski na skórze spotyka się w alergicznych chorobach skóry (atopowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy). Za alergicznym podłożem zmian skórnych przemawia przede wszystkim obecność świądu, ustępowanie objawów bez pozostawiania blizn oraz dobra reakcja na leczenie przeciwalergiczne, 
• Utrata węchu (anosmia) – może być powikłaniem długotrwałej, nieleczonej alergii oddechowej. Objaw najczęściej występuje w przypadku przewlekłego alergicznego nieżytu nosa, zwykle z towarzyszącym zapaleniem zatok i obecnością polipów. Reakcja zapalna wywołuje obrzęk, który może stać się przyczyną upośledzenia węchu. Brak zmysłu powonienia ma zwykle charakter przejściowy i ustępuje pod wpływem odpowiednio dobranego leczenia,
• Upośledzenie słuchu – związek alergii oddechowej z zaburzeniami słuchu wynika z połączenia anatomicznego pomiędzy górną częścią gardła a uchem środkowym, które nosi nazwę trąbki Eustachiusza. Alergia oddechowa wywołuje obrzęk śluzówki nosogardła oraz przewlekłe spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Niedrożność trąbki słuchowej powoduje zaburzenia wentylacji uszu i gromadzenie się wydzieliny. Może wówczas dochodzić do przewlekłych wysiękowych zapaleń uszu. Płyn w jamie bębenkowej utrudnia przewodzenie bodźców dźwiękowych, w związku z czym może pojawić się niedosłuch, 
• Zapalenie spojówek – alergiczne zapalenie spojówek jest wywoływane przez alergeny obecne w powietrzu, które odpowiadają za alergię oddechową. Schorzenie może ulegać sezonowym nasileniom. W leczeniu zapalenia o podłożu alergicznym ważne są krople na zapalenie spojówek oraz doustne leki przeciwalergiczne,
• Polipy nosa – to wypukłe zmiany błony śluzowej obecne wewnątrz jamy nosowej i zatok obocznych nosa. Mogą rozwijać się w ujściu zatok, blokując je i przyczyniając się do nasilenia stanu zapalnego. U pacjentów ze stwierdzonymi polipami należy wykluczyć alergiczne tło powstawania zmian.

Najpoważniejszą postacią reakcji uczuleniowej jest wstrząs anafilaktyczny, który rozwija się nagle – może wystąpić przy zetknięciu się z minimalną ilością czynnika uczulającego. Przyczyną wstrząsu może być m.in. spożycie określonego alergenu pokarmowego czy wstrzyknięcie leku. To bardzo niebezpieczna reakcja alergiczna, wymagająca natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Nietypowe objawy alergii – jak reagować?

Pamiętaj, że bagatelizowana oraz nieleczona alergia to prosta droga do rozwoju przewlekłych chorób, zagrażających zdrowiu. Niezależnie od tego, czy masz do czynienia z alergią na pyłki, alergią na sierść czy jakąkolwiek inną, podstawą radzenia sobie z uczuleniem jest zawsze konsultacja u alergologa oraz odpowiednia diagnostyka. Celem terapii to złagodzenie objawów i zapobieganie powikłaniom.

• Specjalista po zebraniu wywiadu medycznego zleca wykonanie badań diagnostycznych, do których należą m.in. punktowe testy skórne. W leczeniu stosuje się odpowiednie leki na alergię, m.in. leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy oraz adrenalinę. Należy pamiętać o tym, że starsze generacje leków przeciwhistaminowych mogą mieć działanie podobne do leków nasennych, z tego powodu nie należy po ich zażyciu prowadzić pojazdów mechanicznych.
• W przypadku objawów alergii u najmłodszych, podawanie im leków na alergię dla dzieci powinno zostać skonsultowane z pediatrą.
• Podstawą leczenia każdej alergii, jest przerwanie kontaktu z czynnikiem uczulającym. Jeśli nie jest to możliwe, należy przynajmniej ograniczyć czas narażenia na jego działanie do absolutnego minimum, np. poprzez unikanie wychodzenia z domu podczas nasilonego pylenia uczulającej Cię rośliny.
• Domowe sposoby na alergię mogą zminimalizować przykre dolegliwości, jednak nie w takim sposób jak odpowiednio dobrana farmakoterapia.

Podsumowanie

U każdego mogą rozwinąć reakcje alergiczne. O podatności na rozwój alergii decydują zarówno czynniki dziedziczne, a także wpływy środowiskowe. Jeśli podejrzewamy, że nietypowe objawy, których doświadczamy, mogą być przyczyną alergii, nie należy zwlekać z wizytą u alergologa lub lekarza pierwszego kontaktu, który w razie potrzeby skieruje nas do specjalisty.

Źródła:

1. Napiórkowska-Baran i in. Trudności diagnostyczne w rozpoznawaniu chorób alergicznych, Alergia Astma Immunologia - przegląd kliniczny, 2018, http://www.alergia-astma-immunologia.pl/2018_23_2/AAI_02_2018_1322_napiorkowska.pdf, [dostęp: 18.04.2023 r.]
2. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2022, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022
3. Świerczyńska-Krępa, Alergia, https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57548,alergia, [dostęp 18.04.2023 r.]