Zespół krótkiego jelita − czym jest ta choroba?

Zespół jelita krótkiego to stan, kiedy niedostateczna powierzchnia jelita cienkiego uczestniczy w pasażu i wchłanianiu jedzenia. Żywienie doustne często okazuje się wtedy niewystarczające, a chory może wymagać żywienia pozajelitowego. Powodem jest wyłączenie znacznej części jelita cienkiego np. w wyniku operacji. Zobacz, czym charakteryzuje się zespół krótkiego jelita.

Zespół krótkiego jelita − co to jest?

Dlaczego tak się dzieje? Otóż w prawidłowych warunkach jelito cienkie stanowi najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego − jego długość wynosi od 3 do aż 11 metrów (średnio około 6 metrów). Do jego głównych zadań należy dalsze trawienie (proces ten rozpoczął się w jamie ustnej i żołądku) i wchłanianie składników odżywczych i wody. Dzięki licznym kosmkom i mikrokosmkom, które pokrywają błonę śluzową jelita, jego powierzchnia chłonna wynosi około 400 m²! Niedostateczna powierzchnia czynnego jelita może doprowadzić do tak znacznych zaburzeń wchłaniania, że niemożliwe będzie zaopatrzenie potrzeb organizmu przez zwyczajne jedzenie.

Ciężko jednoznacznie powiedzieć, od jakiej długości jelita „zaczyna” się zespół krótkiego jelita. Zależy to od wielu zmiennych: wieku chorego, jego stanu zdrowia, adaptacji po latach trwania choroby, zespoleniu z resztą przewodu pokarmowego i obecności lub braku jelita grubego. Istotny jest też fragment jelita, który jest wyłączony, bo jego poszczególne części odpowiadają za wchłanianie innych substancji. I tak w niektórych przypadkach zespół występuje, jeśli długość czynnego jelita jest mniejsza niż 200 cm, w innych wystarczające do zachowania doustnego żywienia może być 50 cm.

Sprawdź też, czym jest zespół jelita drażliwego.

Zespół jelita krótkiego − przyczyny

Zespół krótkiego jelita spowodowany jest chorobami, które same w sobie doprowadzają do skrócenia jego czynnej długości lub wymagają rozległych zabiegów operacyjnych z usunięciem fragmentów jelita.

Chirurgiczna resekcja (usunięcie) jelit może okazać się konieczna w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna, urazów brzucha, nowotworów, martwicy (spowodowanej np. skrętem jelita lub zatorem w naczyniu) czy w efekcie powikłań innych operacji. Przetoki zewnętrzne (w ścianie brzucha) lub wewnętrzne (np. między pętlami jelit) wyłączają dany fragment jelita z pasażu pokarmu. Czynnościowy zespół krótkiego jelita jest natomiast związany z poważnymi zaburzeniami wchłaniania (np. oporna celiakia, popromienne zapalenie jelit) bez fizycznego skrócenia jego długości, a jedynie z patologią funkcjonalną.

Zobacz, jak wygląda żywienie w celiakii:  Co to jest celiakia? Poznaj chorobę 1% populacji!

Zespół krótkiego jelita − obajwy

W związku z tym, że pokarm, który zjadasz nie może zostać dostatecznie wchłonięty − zespół jelita krótkiego objawia się biegunkami, odwodnieniem, niedożywieniem, zaburzeniami elektrolitowymi i niedoborem poszczególnych składników pokarmowych.

Po dłuższym czasie dochodzi do stopniowego wyniszczenia organizmu, a braki pierwiastków czy witamin zaczynają coraz bardziej dawać się we znaki. Brakuje wapnia, magnezu, potasu, fosforanów, witamin: głównie A, D, E, B12, B1 czy kwasu foliowego i pierwiastków śladowych takich jak miedź, selen, cynk. W organizmie akumuluje się natomiast mangan i glin.

Efektem mogą być:

• zaburzenia neurologiczne
• psychiczne
• pogorszenie wzroku
• zaburzenia rytmu serca
• niewydolność serca
• bóle i zapalenie mięśni
• zaburzenia funkcji wątroby
• zaburzenia krzepnięcia
• osteoporoza i patologiczne złamania kości

Wzrasta ryzyko kamicy żółciowej, kamicy nerkowej i choroby wrzodowej. Istotna jest także utrata wody, co prowadzi do znacznego odwodnienia.

Jeśli stosujesz doustnie jakiekolwiek leki, pamiętaj, że one także ulegają nieprawidłowemu wchłanianiu. W związku z tym lekarze często starają się szukać alternatywnych dróg podania leku (np. doodbytniczo, podjęzykowo.)

Sprawdź też, czym jest mechaniczna niedrożność jelit.

Zespół krótkiego jelita − leczenie

Leczenie wymaga zwykle wielospecjalistycznej, całościowej opieki. Na początku, bezpośrednio po rozległych resekcjach, pacjenci często wymagają żywienia pozajelitowego. Jak więc posila się człowiek, który cierpi na zespół krótkiego jelita? Żywienie polega na wprowadzeniu do organizmu wszystkich niezbędnych do życia składników odżywczych drogą dożylną, a nie doustną. Przez pewien czas stosuje się zwykle równolegle żywienie pozajelitowe i dojelitowe.

Jelito stopniowo adaptuje się do zmian (dochodzi do przerostu i rozrostu kosmków jelitowych, zachodzą zmiany czynnościowe) i po jakimś czasie może być możliwe już samo żywienie doustne lub dojelitowe. Chorzy z bardzo małą powierzchnią czynnego jelita cienkiego mogą natomiast potrzebować stałego żywienia pozajelitowego. Na szczęście można prowadzić takie żywienie w warunkach domowych.

Źródła:

1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika

2. J. Konturek, Fizjologia człowieka

3.  J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, P. Ceranowicz, Anatomia prawidłowa człowieka

4. F. Navarro, W. A. Gleason, J. M. Rhoads, R. E. Quiros-Tejeira, Zespół krótkiego jelita: epidemiologia, patofizjologia i adaptacja

5. E. Santorek- Strumiłło, Zespół krótkiego jelita