Uczulenie na nikiel – jakie są objawy i czego unikać przy alergii na nikiel?

Nikiel jest jednym z najczęstszych alergenów wywołujących alergię kontaktową. Ze względu na duże rozpowszechnienie stopów tego metalu w przedmiotach użytku codziennego jesteśmy na niego narażeni praktycznie cały czas. Jednak u osób z nadwrażliwością kontaktową na nikiel może dochodzić do powstania zmian zapalnych na skórze. Dowiedz się, jakie są objawy i czego unikać w przypadku stwierdzonej alergii na nikiel.

Alergia na nikiel - co to jest?

Stopy niklu są bardzo często wykorzystywane do produkcji sztucznej biżuterii, a także metalowych elementów naszej garderoby np.: klamer do pasków lub butów czy guzików jeansów. Jak się okazuje, ten metal stanowi jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju alergii kontaktowej, nazywanej również kontaktowym zapaleniem skóry lub wypryskiem kontaktowym. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry rozwija się na skutek bezpośredniego kontaktu skóry z alergenem - w tej sytuacji z niklem. Ekspozycja na ten metal u osób z nadwrażliwością wywołuje reakcję zapalną w mechanizmie odpowiedzi immunologicznej typu IV. 

Pierwszy kontakt z alergenem nie powoduje jeszcze objawów alergii. Jest to faza indukcji, kiedy Twój organizm uczy się rozpoznawać i zwalczać uznany za niebezpieczny alergen. Dopiero drugi i kolejny kontakt wywołuje rozwój reakcji alergicznej. Jednak nie rozwija się ona natychmiast, a dopiero po upływie ok. 24-48 godz. Z tego powodu jest nazywana alergią typu późnego, a jej głównymi objawami są: 

• Zaczerwienienie, 
• Powstawanie pęcherzyków surowiczych, grudek zapalnych,
• Złuszczanie naskórka,
• Nierzadko również pękająca skóra między palcami z towarzyszącym świądem. 

Zmiany chorobowe powstają w miejscu bezpośredniego kontaktu skóry z alergenem, czyli niklem.

Alergie kontaktowe stają się coraz częstszym problemem w krajach uprzemysłowionych. Szerokie zastosowanie niklu w przedmiotach użytku codziennego sprawiło, że odpowiada on za coraz więcej takich przypadków. Alergia kontaktowa na ten metal częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Coraz więcej przypadków jest rozpoznawanych również u dzieci. Na rozwój wyprysku kontaktowego po kontakcie z niklem szczególnie narażone są osoby z atopowym zapaleniem skóry, ze względu na występujące w tej chorobie uszkodzenie bariery naskórkowej.

Uczulenie na nikiel - objawy

Typowym objawem alergii kontaktowej na nikiel jest wypryskowe zapalenie skóry, któremu towarzyszy nasilony świąd. Alergię kontaktową, ze względu na podobieństwo objawów, musimy różnicować z atopowym zapaleniem skóry oraz wypryskiem z podrażnienia. Jednak to rozróżnienie na podstawie samego wyglądu zmian skórnych jest trudne. Do objawów klinicznych, które sugerują alergię kontaktową na nikiel, należą:

• Niedawny początek objawów lub zaostrzenie wcześniej występującego zapalenia skóry, które można powiązać z narażeniem na przedmiot zawierający w swoim składzie nikiel,
• Charakterystyczna lokalizacja wyprysku - dłonie, nadgarstki, szyja, uszy, okolica pępka,
• Oporność na stosowane leczenie objawowe bez przerwania kontaktu z alergenem,
• Kliniczne cechy wyprysku potnicowego - świąd z towarzyszącą wysypką pęcherzykową ograniczoną do miejsca kontaktu z alergenem.

Alergia na nikiel - leczenie

Nie ma swoistego leczenia pozwalającego w pełni wyleczyć alergię na nikiel. Z tego powodu postępowanie w alergii kontaktowej polega na rozpoznaniu czynnika uczulającego, a następnie unikaniu kontaktu z nim. W celu zdiagnozowania alergii na nikiel lekarz zbiera dokładny wywiad dotyczący możliwego narażenia na wykonane z niego przedmioty. Wystąpienie reakcji alergicznej dopiero po 1 lub 2 dniach od kontaktu z alergenem w wielu przypadkach utrudnia ustalenie związku przyczynowego, ponieważ pacjenci najczęściej kojarzą alergię z reakcją, która pojawia się natychmiast. Potwierdzeniem rozpoznania jest dodatni wynik płatkowych testów skórnych.

Wyprysk alergiczny powstały po narażeniu na nikiel u osoby z nadwrażliwością na ten metal pomimo przerwania tego kontaktu, ale bez wprowadzenia odpowiedniego leczenia może utrzymywać się nawet do 4 tygodni. Z tego powodu, aby zminimalizować nasilenie dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta, a także zmniejszyć ryzyko potencjalnego nadkażenia bakteryjnego, konieczne jest wprowadzenie odpowiedniego postępowania objawowego. 

• W leczeniu stosuje się maści na uczulenie zawierające w swoim składzie sterydy lub leki immunomodulujące, takie jak takrolimus lub pimekrolimus. Te ostatnie są szczególnie wskazane, gdy wyprysk kontaktowy pojawia się w okolicach wrażliwych na negatywne działanie sterydów. 

• Obok leków miejscowych wskazane jest również stosowanie tabletek na alergię o działaniu przeciwhistaminowym, które łagodzą świąd, a w przypadku rozległych zmian skórnych sterydów doustnych. W wyprysku potnicowym dodatkową ulgę mogą dać stosowane kilka razy dziennie okłady ściągające z soli fizjologicznej oraz octanowinianu glinu, które wysuszają skórę i działają przeciwświądowo. 

• Po zakończeniu leczenia w celu regeneracji uszkodzonej skóry zaleca się stosowanie preparatów na atopowe zapalenie skóry oraz kosmetyków do skóry i cery wrażliwej. 

Alergia na nikiel czego unikać?

Nikiel wchodzi w skład wielu przedmiotów użytku codziennego, które mają bezpośredni kontakt z naszą skórą. Z tego metalu mogą być wykonane np.:

• Sztuczna biżuteria,
• Guziki w spodniach,
• Zamki błyskawiczne,
• Klamry do pasków i butów,
• Monety,
• Klucze,
• Klamki,
• Narzędzia metalowe,
• Stal nierdzewna,
• Protezy zębowe lub ortopedyczne.

Osoby ze stwierdzoną alergią kontaktową na nikiel powinny unikać kontaktu z materiałami wykonanymi z tego metalu lub, jeśli nie jest to możliwie, w maksymalnym stopniu ograniczyć ich potencjalny kontakt ze skórą. Tylko takie działanie jest w stanie zapobiec pojawieniu się wyprysku kontaktowego. Obecnie na terenie Unii Europejskiej obowiązuje ustawa zakazująca handlu produktami uwalniającymi nikiel w ilości przekraczającej 0,5 µg/cm2 na tydzień. Dzięki jej wprowadzeniu udało się zmniejszyć częstość występowania wyprysku kontaktowego powstającego po narażeniu na ten metal.

Część osób uczulonych na nikiel może wykazywać reakcję krzyżową na pallad. Ze względu na to, że metal ten jest tańszy od platyny, jego użycie w różnych gałęziach przemysłu wciąż wzrasta. W ostatnim czasie stosuje się go coraz częściej do produkcji biżuterii oraz protez ortopedycznych i dentystycznych, co może mieć negatywne konsekwencje dla osób z alergią kontaktową na nikiel.

Podsumowanie

Uczulenie na nikiel zalicza się do alergii kontaktowej w mechanizmie reakcji typu opóźnionego, ponieważ jego objawy pojawiają się dopiero po kilkunastu godzinach od narażenia na ten metal. Głównym objawem nadwrażliwości jest wyprysk kontaktowy - miejscowe zapalenie skóry w obszarze jej bezpośredniego kontaktu z materiałem uczulającym. Jedyny skuteczny sposób leczenia przyczynowego to unikanie kontaktu z przedmiotami zawierającymi w swoim składzie nikiel. Natomiast w leczeniu objawowym wyprysku kontaktowego zastosowanie mają leki o działaniu przeciwzapalnym, takie jak sterydy lub takrolimus.

1. M. Toledo Brandao, B.  Gontijo, Alergia kontaktowa na metale (chrom, kobalt i nikiel) u dzieci,https://www.mp.pl/alergologia/streszczenia-badan/przeglad/95188,alergia-kontaktowa-na-metale-chrom-kobalt-i-nikiel-u-dzieci,1, [dostęp 11.03.2023 r.]
2. E. Rudzki, Nikiel, https://www.mp.pl/artykuly/15834, [dostęp 11.03.2023 r.]
3. M. Trzeciak, Uczulenie i alergia kontaktowa na metale w AZS, https://podyplomie.pl/dermatologia/37366,uczulenie-i-alergia-kontaktowa-na-metale-w-azs, [dostęp 11.03.2023]