Pleśniawki u niemowlaka – skąd się biorą i jak sobie z nimi poradzić?

Pleśniawki, czyli białe naloty w jamie ustnej, to efekt zakażenia grzybiczego. Ich sprawcą jest grzyb z rodzaju Candida. Pleśniawki u niemowląt występują dosyć powszechnie i z reguły nie wiążą się z żadnymi poważnymi zaburzeniami. Skąd więc biorą się pleśniawki u niemowlaka? W jaki sposób możesz się ich pozbyć? Czy istnieją domowe sposoby na pleśniawki u niemowlaka?

Czym jest biały nalot? Pleśniawki u niemowlaka

Pleśniawki są wynikiem zakażenia grzybem z rodzaju Candida, zaliczanego do drożdżaków. Grzyby te są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie – występują na zwierzętach, w glebie, różnych pokarmach, na przedmiotach i w środowisku szpitalnym. Grzyb ten fizjologicznie zasiedla także ludzki organizm. Może bytować na skórze, w żeńskich narządach płciowych i stanowi jeden z elementów prawidłowej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego większości osób.

Bytuje również w jamie ustnej (szacuje się, że występuje u 30-60% zdrowych osób w krajach rozwiniętych) i nie wywołuje żadnych niepożądanych objawów. Niemniej jednak w przypadku zaburzenia równowagi mikroflory w jamie ustnej może dojść do nadmiernego rozwoju drożdżaków z rodzaju Candida. To właśnie wtedy powstają tzw. pleśniawki.

Pleśniawki u niemowlaka – objawy

Pleśniawki występują typowo w postaci białych plamek i nalotów, które przypominają zwykle zsiadłe mleko, twarożek czy kożuszek. Mogą obejmować język, dziąsła, podniebienie oraz policzki, a nawet gardło. Zmiany mają nieregularne kształty i różnią się od siebie wielkością, niektóre są mniejsze, inne większe, a czasem zlewają się ze sobą w masywniejsze naloty.

Wykwity są miękkie i lekko uniesione, a ich starcie uwidacznia zaczerwienioną, rumieniowatą śluzówkę. Warto mieć na uwadze, że znikający białawy nalot na języku niemowlaka czy w zagłębieniach jamy ustnej wcale nie musi być pleśniawką, a może okazać się jedynie resztkami wypitego mleka.

Skąd biorą się pleśniawki?

Jak już wiesz, grzyb z rodzaju Candida bytuje w przewodzie pokarmowym wielu zdrowych i nie generuje żadnych negatywnych skutków zdrowotnych. W niektórych przypadkach, np. u osób z obniżoną odpornością, może jednak wywoływać zakażenia oportunistyczne. Pleśniawki u niemowlakanie mają zwykle związku z poważnymi zaburzeniami odporności czy chorobami, a w zdecydowanej większości są po prostu efektem niedojrzałości układu immunologicznego, który dopiero się rozwija. Dlatego najpowszechniej spotyka się je u noworodków i małych dzieci, szczególnie w pierwszych miesiącach życia.

Zazwyczaj są efektem zakażenia drożdżakami występującymi w obrębie dróg rodnych matki, z którymi dziecko ma kontakt podczas porodu. Na pleśniawki nieco bardziej narażone są maluchy urodzone z małą masą ciała. Pleśniawki częściej pojawiają się także u bobasów, które mają tendencje do wkładania wszystkiego, na co trafia w ich rączki, do buzi.

U nieco starszych dzieci przyczyną grzybicy jamy ustnej może być wziewne leczenie sterydami. Takie leczenie stosuje się np. w przebiegu ostrego zapalenia krtani, czyli powszechnie występującej u małych dzieci choroby. By zminimalizować ryzyko pojawienia się pleśniawek, pamiętaj, by po każdym cyklu inhalacji dokładnie przepłukać dziecku buzię i umyć ząbki. Do zachwiania równowagi mikroflory i powstania kandydozy jamy ustnej predysponuje także stosowanie antybiotyków.

Pleśniawki nierzadko pojawiają się również u starszych wyniszczonych osób. W pozostałych grupach wiekowych ich przyczyną mogą być rozmaite stany obniżenia odporności (np. AIDS), cukrzyca, leczenie immunosupresyjne, źle dopasowane protezy czy wspomniane wyżej antybiotykoterapia lub wziewna sterydoterapia.

Pleśniawka u niemowlaka – co robić?

Jeśli zaobserwujesz u swojego noworodka lub niemowlaka białe naloty w buzi i podejrzewasz, że mogą być to pleśniawki, najlepiej udać się do swojego pediatry. Nie stanowią zwykle dużej trudności diagnostycznej, a doświadczony specjalista z dużym prawdopodobieństwem będzie w stanie potwierdzić lub zaprzeczyć Twoim podejrzeniom.

Nie panikuj – pamiętaj, że pleśniawki u niemowląt najczęściej są związane jedynie z niedojrzałością nadal rozwijającego się układu odpornościowego, nie świadczą o poważnej chorobie i rzadko prowadzą do powikłań. Niemniej jednak lepiej ich nie lekceważ, mogą bowiem wywoływać u malucha dyskomfort, swędzenie lub dolegliwości bólowe, co utrudnia karmienie lub wpływa na jakość snu.

Jeśli lekarz rozpozna grzybiczą etiologię zmian w jamie ustnej Twojego dziecka, z pewnością wskaże Ci kierunek odpowiedniego postępowania i zaproponuje odpowiednie leczenie. Do skutecznych leków w walce z pleśniawkami należą leki przeciwgrzybicze takie jak np. flukonazol, nystatyna czy mikonazol.

Nystatyna to przeciwgrzybiczy antybiotyk polienowy aktywny wobec wielu szczepów grzybów, m.in. tych z rodzaju Candida. Podana doustnie działa miejscowo, nie wchłania się z powierzchni błon śluzowych jamy ustnej ani z przewodu pokarmowego. Zazwyczaj jest więc bardzo dobrze tolerowana i rzadko wywołuje działania niepożądane. U niemowląt stosuje się ją w postaci zawiesiny do pędzlowania jamy ustnej.

Flukonazol to syntetyczny lek przeciwgrzybiczy z grupy leków azolowych. Cechuje się wysoką skutecznością, ale w przeciwieństwie do nystatyny dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. U niemowląt i dzieci stosuje się go w formie syropu w dawce dostosowanej do wieku.

Mikonazol to lek przeciwgrzybiczy i przeciwbakteryjny. Można stosować go u niemowląt w wieku powyżej 4 miesiąca życia. Ma postać żelu aplikowanego na zmienione chorobowo miejsca w buzi.

Jeśli jesteś w aptece i szukasz środków wspomagających leczenie, pamiętaj, by być precyzyjną. Pytaj o preparaty na pleśniawki u niemowląt, nie o preparaty na afty, są to bowiem dwie różne przypadłości. Miej jednak na uwadze, że wymienione wyżej środki przeciwgrzybicze są lekami wydawanymi na receptę.

W niektórych przypadkach przydatne może okazać się także leczenie przeciwbólowe, pleśniawki mogą bowiem wywoływać dyskomfort i dolegliwości bólowe.

Domowe sposoby na pleśniawki u niemowlaka

Co na pleśniawki u niemowlaka możesz sama zastosować w domu? Przede wszystkim zadbaj o higienę używanych przez dziecko przedmiotów. Dokładnie umyj i codziennie wyparzaj rzeczy i zabawki, których maluch najczęściej dotyka i wkłada do buzi. Wyrzuć stosowane dotąd smoczki i gryzaki, a w ich miejsce zakup nowe (pamiętaj zarówno o smoczkach uspokajających, jak i tych od butelek).

Warto zastosować także odpowiednie probiotyki dla niemowląt, które pomogą przywrócić równowagę flory bakteryjnej jamy ustnej i przewodu pokarmowego. O dedykowane dla najmłodszych preparaty probiotyczne możesz zapytać swojego pediatrę lub farmaceutę w aptece.

Jeśli karmisz dzidziusia piersią, koniecznie zwróć uwagę na swoje brodawki sutkowe. Być może Ty również cierpisz na grzybicę (brodawek sutkowych) i wzajemnie się nadkażacie? Skóra tej okolicy może się łuszczyć, być zaczerwieniona, błyszcząca lub mieć białawy nalot, ale może też wyglądać normalnie. Możesz odczuwać piekący i palący ból, kłucie brodawek podczas karmienia i świąd w trakcie oraz między karmieniami.

W takim przypadku warto zastosować leczenie, np. w postaci smarowania brodawek odpowiednim środkiem przeciwgrzybiczym. Nie zapominaj także o częstym przemywaniu (i koniecznie osuszaniu) oraz wietrzeniu piersi, regularnym praniu biustonoszy i częstych zmianach wkładek laktacyjnych na czyste i suche.

Nawracające i trudno leczące się pleśniawki

Jeśli pleśniawki u Twojego dziecka stale nawracają lub nie reagują na różne sposoby leczenia, warto zgłosić ten fakt swojemu lekarzowi. Być może istnieją czynniki sprzyjające ciągłemu nawracaniu infekcji. Zastanów się, czy na pewno zadbałaś o zmianę lub wyparzenie smoczków i przedmiotów, które Twoje dziecko wkłada do buzi.

Pamiętaj także o możliwości grzybicy Twoich brodawek sutkowych. Być może do zakażeń predysponuje częste stosowanie antybiotyków u Twojego malucha, a może borykacie się z jakimś niezdiagnozowanym jeszcze zaburzeniem. Pleśniawki można też czasem pomylić z innymi wykwitami czy stanami chorobowymi (np. owrzodzeniem, oparzeniem) – leczenie przeciwgrzybicze jest wówczas nieskuteczne. Tak czy inaczej w razie nawracania pleśniawek w jamie ustnej Twojego dziecka lub ich oporności na stosowane leczenie, nie zwlekaj z wizytą u pediatry.

Źródła:

1. Rutter P., Kandydoza jamy ustnej (pleśniawki), w: Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i leczenie. Edra Urban & Partner.