Trening pamięci dla seniorów – jak wspomagać mózg?
4. 12. 2020
· 6 minut czytania
Wielu seniorów obawia się osłabienia pamięci, co prowadzi do problemów w codziennym funkcjonowaniu. Dzięki treningowi pamięci można tego uniknąć. Sprawdź, jak ćwiczyć mózg!
Spis treści
Średnia długość ludzkiego życia wydłuża się wraz z każdym kolejnym pokoleniem. Dziś przechodzący na emeryturę seniorzy mają przed sobą jeszcze wiele lat spokojnego i aktywnego odpoczynku. Wraz z wiekiem rośnie jednak również ryzyko pojawienia się chorób neurodegeneracyjnych i utraty sprawności mózgu. Na szczęście, można temu zapobiec poprzez odpowiednią profilaktykę. Czym są treningi pamięci i jakie przynoszą korzyści?
Utrata sprawności poznawczej w późnym wieku
Z biegiem lat zmienia się struktura demograficzna naszego społeczeństwa. Wśród nas jest coraz więcej osób po 60. roku życia – dane GUS z 2014 r. mówią o 8,5 mln Polaków i Polek, które przekroczyły granicę tego wieku. To ponad 1/5 wszystkich mieszkańców naszego kraju. Większość z nich jest płci żeńskiej.
Trend ten będzie również przybierał na sile. Za około 20 lat aż 36% Polaków będzie po osiemdziesiątce. To prawdziwe wyzwanie dla współczesnych psychologii i medycyny: pracownicy ochrony zdrowia będą zmagać się z ogromną liczbą pacjentów cierpiących z powodu chorób wieku podeszłego, w tym z chorobami neurodegeneracyjnymi, które znacząco wpływają na intelekt chorego i ograniczają jego samodzielne funkcjonowanie.
Spadek funkcji poznawczych – dlaczego mózg się starzeje?
Warto pamiętać, że starzenie się mózgu jest zjawiskiem naturalnym – zwłaszcza po 65. roku życia, choć pierwsze zmiany mogą się rozpocząć nawet dwie dekady wcześniej. U wielu osób procesy starzenia się układu nerwowego przebiegną niezauważalnie, a ich skutek nie będzie miał żadnego wpływu na codzienną egzystencję. Jednak u części emerytów zjawisko to będzie miało bardziej inwazyjny charakter: w najgorszym wypadku skończy się chorobą neurodegeneracyjną (na przykład chorobą Alzheimera, demencją) prowadzącą do konsekwentnej utraty kolejnych funkcji życiowych, a w ostateczności – do śmierci.
Wraz z upływem lat w mózgu zmniejsza się obecność jego tkanek budulcowych – istoty białej i szarej, a w szczególności pierwszej z nich. Spada także tempo reakcji neurochemicznych, co skutkuje często wolniejszym myśleniem, refleksem, zapamiętywaniem i działaniem: na niektóre zadania pamięciowe senior potrzebuje więcej czasu niż jego kolega po czterdziestce. Naukowcy sądzą, że wspomniany spadek tempa przesyłania informacji i substancji chemicznych w mózgu może wpływać na często występujące u osób po 60. choroby psychiczne i neurologiczne – za depresję seniora może odpowiadać na przykład ubytek serotoniny.
Sprawdź też, czym są gry umysłowe dla seniorów.
Sprawność mózgu po 60. - sprawa indywidualna
Starzenie się układu nerwowego ma charakter indywidualny – oznacza to, że u każdego z nas zmiany będą przebiegały nieco inaczej. Wpływa na to wiele czynników: zarówno genetyczne, jak i nasz osobisty styl życia, czyli stosowana dieta, nałogi czy poziom dbałości o zdrowie. Na pamięć po sześćdziesiątce wyjątkowo źle oddziałuje silnie przeżywany stres, a także ogólny zły stan zdrowia. Istotna jest nawet nasza sytuacja społeczna i ekonomiczna. Osoby wykształcone i zamożne z reguły mniej cierpią z powodu poznawczych konsekwencji starzenia się mózgu, mają bowiem lepszy dostęp do opieki medycznej i świadomość o konieczności wykonywania badań profilaktycznych.
Destrukcyjny wpływ na naszą pamięć w starszym wieku mają również wspomniane nałogi, szczególnie palenie papierosów. Co ciekawe, stopień zmian ma związek z liczbą wypalonych w ciągu życia papierosów, a więc rzucenie nałogu nikotynowego w każdym wieku ma sens. W przypadku alkoholu jego niewielkie dawki mogą pozytywnie wpłynąć na działanie układu nerwowego, jednak jego nadużywanie jest już dla komórek nerwowych toksyczne.
Trening pamięci dla seniorów – na czym polega?
Niezwykle istotna w kontekście zachowania dobrej sprawności mózgu w wieku starszym jest intelektualna aktywność seniora. Według badaczy cała nasza wykonana praca umysłowa w ciągu życia procentuje po sześćdziesiątce w postaci tak zwanej rezerwy poznawczej – im więcej się uczyliśmy i zapamiętywaliśmy, tym dłużej będziemy cieszyć się świetnie funkcjonującym umysłem i dobrą pamięcią.
Szczególnie w wieku starszym warto podtrzymywać wspomnianą aktywność intelektualną, nawet jeśli nie pracujemy już umysłowo. Pomóc w tym może chociażby zestaw ćwiczeń pamięci dla seniorów – gotowe książki z rozpisanym treningiem pamięci na każdy dzień ukazały się nakładem wielu renomowanych wydawnictw naukowych. Oprócz zestawów gier typu memory czy zapamiętywania sekwencji wyrazów znajdziemy tam również ćwiczenia na wnioskowanie oraz koncentrację – inne funkcje poznawcze, które słabną w wieku starszym.
Polecane przez specjalistów pozycje i zbiory zawierające ćwiczenia pamięci dla seniorów to m.in.:
- Słowa do pary. Ćwiczenia dla osób z zaburzeniami komunikacji językowej, Mariola Czarnkowska, Anna Lipa, Paulina Wójcik, wyd. WIR,
- Trening pamięci i koncentracji dla seniorów. Przykłady zajęć dla prowadzących warsztaty, Agnieszka Sokół-Stanisławska, wyd. Difin,
- Superpamięć dla seniorów i nie tylko, Paulina Mechło, wyd. Sensus,
- Trening umysłu dla seniorów, Natalia i Krzysztof Minge, wyd. Samo Sedno,
- Trening językowy dla seniorów i nie tylko, Paulina Mechło, Paulina Polek, wyd. Sensus.
Dla seniorów aktywnie korzystających z sieci pomocne mogą okazać się treningi pamięci w wydaniu internetowym. Gotowe szablony zadań przygotowują za darmo fundacje zajmujące się propagowaniem zdrowia psychicznego. Często są to tematyczne zestawy, które wymagają przypominania sobie wydarzeń z dawnych lat (ćwiczenie pamięci epizodycznej) czy określonych słów i pojęć teoretycznych (ćwiczenie pamięci semantycznej).
Sprawdź też witaminy i suplementy na pamięć.
Dla bardziej zaawansowanych użytkowników dostępne są zaś interaktywne treningi w formie gier, często poziom trudności zadania zwiększa się wraz z zaliczeniem kolejnych poziomów. Programy tego rodzaju dla seniorów to między innymi Siłownia Pamięci, aplikacja MEMO, Trening Mózgu CogniFit czy Neurogra.
Jak poprawić pamięć? Domowe sposoby
Oprócz korzystania z profesjonalnych treningów i ćwiczeń pamięci przeznaczonych dla osób starszych warto pamiętać o codziennych aktywnościach, które dla naszego umysłu również działają jak intelektualna siłownia. Ich częste wykonywanie bardzo wspomaga wydajność naszego mózgu. Należy do nich:
- czytanie książek – wpływa pozytywnie również na kreatywność,
- nauka języków – zwłaszcza obcych słówek,
- zapamiętywanie numerów telefonów, rozkładów jazdy itp.,
- przygotowywanie list – na przykład zakupów i próby samodzielnego ich odtworzenia w sklepie,
- rozwiązywanie krzyżówek – wymaga przypominania sobie wielu rzadko używanych pojęć i terminów,
- korzystanie z Internetu i mediów, przyswajanie nowych treści,
- liczne kontakty społeczne i opowiadanie zdarzeń z przeszłości.
Dzięki częstemu wykonywaniu wspomnianych czynności nasz mózg będzie nieustannie aktywny intelektualnie – a to główny czynnik zachowania jego sprawności na dłużej. Regularny trening pamięci, koncentracji, logicznego wnioskowania lub podzielności uwagi sprawi, że w późniejszym wieku zdecydowanie łagodniej odczujemy naturalne zmiany zachodzące w naszym układzie nerwowym. To również ochrona przed chorobami neurologicznymi i depresją – samodzielność z pewnością pozwoli zachować seniorowi dobre samopoczucie i optymizm.
Źródła:
- Raport GUS. Ludność w wieku 60+. Struktura demograficzna i zdrowie. Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy GUS. Warszawa, 2016. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-w-wieku-60-struktura-demograficzna-i-zdrowie,24,1.html?pdf=1. [dostęp: 26.11.2020]
- Raport GUS. Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050. Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy GUS w porozumieniu z Departamentem Badań Społecznych i Warunków Życia GUS. Warszawa, 2014. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/sytuacja-demograficzna-osob-starszych-i-konsekwencje-starzenia-sie-ludnosci-polski-w-swietle-prognozy-na-lata-2014-2050,18,1.html. [dostęp: 26.11.2020].
- Ewa Małgorzata Szepietowska, Czy mniej znaczy gorzej? Starzenie się z perspektywy neurobiologicznej. [w] Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska - Sectio J. 22/2001, s.9-23.
- Anna Grzanka-Tykwińska, Kornelia Kędziora-Kornatowska, Znaczenie wybranych form aktywności w życiu osób w podeszłym wieku. [w] Gerontol Pol. 18, 1/2016, s. 29-32.
Najnowsze artykuły
Uroda
Jak pielęgnować skórę podczas menopauzy?
Menopauza a pielęgnacja skóry. Przeczytaj, jak pielęgnacja i zdrowy styl życia mogą wspólnie wpływać na utrzymanie kondycji i elastyczności skóry podczas menopauzy.
Uroda
Najlepsze prezenty na Dzień Dziadka – ranking produktów
Szukasz najlepszego prezentu na Dzień Dziadka? Sprawdź nasz ranking, w którym zebraliśmy aż 6 ciekawych propozycji!
Uroda
Najlepsze prezenty na Dzień Babci – ranking produktów
Dzień Babci zbliża się wielkimi krokami, a nasz ranking to skarbnica pomysłów na wyjątkowe prezenty. Zobacz propozycje polecanych prezentów na Dzień Babci i wybierz odpowiedni produkt!
Zdrowie
Ból w dole brzucha u starszej osoby – jakie są przyczyny i jak temu zaradzić?
Ból w dole brzucha u osoby starszej może mieć przyczynę prostą do wyeliminowania lub świadczyć o chorobie. Obecność lub brak dodatkowych objawów pomaga w odnalezieniu przyczyny dolegliwości.
Zdrowie
Czerwony język u starszej osoby – jakie są przyczyny i jak temu zaradzić?
Za czerwony język u osób starszych najczęściej odpowiedzialne są niedobory, szczególnie witamin z grupy B i żelaza, a także podrażnienia błony śluzowej wynikające z noszenia niedopasowanej protezy.
Zdrowie
Andropauza – czym jest męskie klimakterium i jak złagodzić objawy?
Andropauza to okres w życiu mężczyzny, w którym dochodzi do niedoboru androgenów i obniżenia produkcji testosteronu, odpowiedzialnego za wiele czynności metabolicznych. Sprawdź, co warto wiedzieć na ten temat.
Zdrowie
Grypa u starszych ludzi – przyczyny, objawy i leczenie
Grypa u osób starszych to infekcja wirusowa, która może dać liczne powikłania, a także doprowadzić do zaostrzenia chorób współistniejących. Dowiedz się, jak postępować w przypadku grypy u seniora.
Zdrowie
Uderzenia gorąca u starszej osoby – jakie mogą być przyczyny i jak sobie z nimi radzić?
Uderzenia gorąca u starszej osoby mogą wiązać się z chorobami kardiologicznymi, wskazywać na choroby tarczycy lub problemy emocjonalne. Dowiedz się, jak radzić sobie z nieprzyjemnymi objawami.
Przeczytaj także
Aktywność fizyczna i psychiczna
Trening pamięci dla seniorów – jak wspomagać mózg?
Wielu seniorów obawia się osłabienia pamięci, co prowadzi do problemów w codziennym funkcjonowaniu. Dzięki treningowi pamięci można tego uniknąć. Sprawdź, jak ćwiczyć mózg!
Aktywność fizyczna i psychiczna
Zajęcia manualne dla osób starszych – dlaczego są warte uwagi?
Zajęcia plastyczne dla osób starszych to wspaniała okazja, by zachować sprawność fizyczną i intelektualną na długie lata. Jakie aktywności mogą się szczególnie spodobać seniorom?
Aktywność fizyczna i psychiczna
Ćwiczenia dla seniorów na kręgosłup — fizjoterapeuta radzi, jak zmniejszyć ból!
Odczuwasz ból pleców podczas codziennych czynności? Nie przyzwyczajaj się! W zmniejszeniu dolegliwości pomogą ćwiczenia na kręgosłup. Sprawdź, które są najskuteczniejsze!
Aktywność fizyczna i psychiczna
Joga dla seniorów – ćwiczenia, które poprawią zdrowie i samopoczucie!
Twoje ciało jest mało elastyczne, garbisz się lub często stresujesz? Joga pomoże Ci w każdym z tych przypadków. Seniorze, sprawdź, które ćwiczenia wykonać, by nareszcie czuć się lepiej!
Aktywność fizyczna i psychiczna
Ćwiczenia dla seniorów na siedząco – bądź aktywny nawet przed telewizorem lub komputerem!
Pracę przy biurku lub oglądanie telewizji da się wzbogacić troską o ciało. Jak mogą zrobić to seniorzy? Wykonując ćwiczenia na siedząco! Oto propozycje od fizjoterapeuty!
Aktywność fizyczna i psychiczna
Ćwiczenia w parku dla seniora. Sprawdź trening!
Trening na świeżym powietrzu może być nie tylko domeną młodych, ale też zdrowym zaleceniem dla seniora. Sprawdź, jakie ćwiczenia z łatwością możesz wykonać nawet w parku!
Trening funkcjonalny osób starszych – ćwicz tak, jakbyś wykonywał proste czynności codzienne!
Czujesz, że Twoje mięśnie są osłabione, masz problemy z równowagą i trudności z wykonywaniem czynności codziennych? Sprawdź, jak to zmienić, wykonując trening funkcjonalny dla seniora!
Pilates dla seniora – odzyskaj dobre samopoczucie i sprawne ciało!
Powolne ruchy, spokojna muzyka i ćwiczenia, które odprężają oraz zmniejszają ból – tak wygląda trening pilates. Seniorze, sprawdź propozycje ćwiczeń i przekonaj się sam!
Więcej artykułów na ten temat
Jak poprawić pamięć? Czy lecytyna pomoże?
Twoja pamięć zaczyna szwankować? Nie załamuj się! Poznaj ćwiczenia poprawiające funkcjonowanie mózgu. Sprawdź, co suplementować, aby wspomóc układ nerwowy. Dowiedz się więcej!
Jak poprawić koncentrację? Sposoby na problemy z koncentracją
Problemy z koncentracją mogą negatywnie wpływać na produktywność i jakość życia. W artykule wyjaśniamy, jak poprawić swoją koncentrację i w jaki sposób skutecznie walczyć z rozproszeniem uwagi.