Zapalenie błony śluzowej nosa – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie błony śluzowej nosa to dolegliwość, której przynajmniej raz w roku doświadcza każdy z nas. Wiąże się z nadmierną produkcją wydzieliny, zatkanym nosem, stanem podgorączkowym oraz bólem głowy. W większości przypadków schorzenie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia jednak warto poznać skuteczne metody łagodzenia jego objawów. Dowiedz się, jak radzić sobie z zapaleniem błony śluzowej nosa. 

Co to jest zapalenie błony śluzowej nosa? 

Zapalenie błony śluzowej nosa (rynopatia), a potocznie katar, należy do najczęściej diagnozowanych chorób górnych dróg oddechowych. Gruczoły w jamie nosowej wytwarzają specjalną wydzielinę, która chroni organizm przed drobnoustrojami. W wyniku różnych czynników, jej bariera może zostać zaburzona, prowadząc do stanu zapalnego błony śluzowej nosa, a w cięższych przypadkach zatok przynosowych – przestrzeni powietrznych znajdujących się w kościach twarzoczaszki, pełniących funkcje nawilżające wdychane przez nas powietrze. Czynniki takie jak, przewlekłe zmęczenie, niedobory witamin i minerałów, brak odpoczynku oraz osłabione odporności mogą predysponować do rozwoju zapalenia błony śluzowej nosa i zatok. Biorąc pod uwagę czas utrzymywania się objawów, zapalenie błony śluzowej nosa dzielimy na: 

• Ostry nieżyt nosa: rozwija się w trakcie infekcji wirusowej lub bakteryjnej i ustępuje po około 7-10 dniach, 
• Przewlekły nieżyt nosa: objawy utrzymują się ponad 12 tygodni. 

Zapalenie błony śluzowej nosa – przyczyny 

Zapalenie błony śluzowej nosa może mieć różne przyczyny. Wśród czynników, które prowadzą do rozwoju schorzenia, wymieniamy: 

• Infekcje bakteryjne i wirusowe: najczęściej zapalenie śluzówki nosa spowodowane jest przez infekcję wirusową – głównie rhinowirusy i wirusy paragrypy. Dominują wówczas objawy typowo przeziębieniowe. Stan zapalny błony śluzowej nosa może także wystąpić w przypadku infekcji bakteryjnej. Konieczne bywa wówczas wdrożenie antybiotykoterapii, 
• Alergie – reakcją na działanie czynnika uczulającego jest alergiczny nieżyt nosa, zwany również katarem alergicznym. Najczęściej uczulającymi alergenami są roztocza kurzu domowego, zarodki grzybów pleśniowych, pyłki roślin wiatropylnych, alergeny zwierzęce i inne. Objawy mogą utrzymywać się okresowo lub przybierać formę przewlekłą, 
• Zmiany anatomiczne w obrębie jamy nosowej, np. krzywa przegroda czy przerost małżowin nosowych, polipy błony śluzowej zatok lub przerost migdałków. W takich przypadkach mamy do czynienia z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok, 
• Hormony – na wystąpienie hormonalnego nieżytu nosa narażone są głównie kobiety w II trymestrze ciąży. Przyczyną tego stanu jest podwyższone stężenie estrogenów. Zapalenie błony śluzowej nosa może pojawić się także w czasie cyklu miesiączkowego oraz przy niedoczynności tarczycy,
• Niekorzystne warunki atmosferyczne – stan zapalny może również zaatakować błonę śluzową jamy nosowej w sytuacji, gdy jest ona narażona przez dłuższy czas na działanie suchego powietrza, mówimy wówczas o tzw. suchym zapaleniu błony śluzowej nosa. 

Zapalenie błony śluzowej nosa – objawy  

Zapalenie błony śluzowej nosa wiąże się najczęściej z takimi objawami, jak: 

• Katar i kichanie – odruch obronny organizmu, 
• Zatkany nos, trudności z oddychaniem, 
• Uczucie ucisku w okolicy zatok szczękowych, 
• Zatokowy ból głowy, zapalenie zatok, 
• Ból uszu, zatkanie uszu, 
• Spływanie wydzieliny po tylnej stronie gardła, 
• Łzawienie i przekrwienie oczu, 
• Zaburzenia węchu. 

Dodatkowo zapaleniu błony śluzowej nosa może towarzyszyć stan zapalny spojówek, bóle głowy, bóle kostno-stawowe, złe samopoczucie, utrata apetytu oraz zmęczenie.

Zapalenie błony śluzowej nosa – leczenie

Zapalenie błony śluzowej nosa zwykle ma łagodny przebieg, dlatego nie wymaga wizyty u lekarza. Objawy najczęściej ustępują po około 7 dniach. Jednak, jeśli dolegliwości utrzymują się dłużej, obserwujemy ich nasilenie, warto udać się na konsultację do lekarza pierwszego kontaktu lub laryngologa.  

• Diagnostyka opiera się wywiadzie medycznym, analizie objawów oraz badaniu jamy ustnej, nosa i gardła.  
• Lekarz może zlecić dodatkowe badania, m.in.: morfologię krwi, badanie endoskopowe jamy nosa lub badanie jego drożności (rynomanometria).  
• Jeśli istnieje podejrzenie podłoża alergicznego pacjent może zostać skierowany na testy skórne, aby wykluczyć bądź potwierdzić diagnozę alergii.  
• Czasami potrzebne są dodatkowe badania, takie jak TK oraz RTG zatok. Na tej podstawie lekarz jest w stanie określić rodzaj kataru i ustalić dokładną przyczynę. 

Leczenie zapalenia bony śluzowej nosa uzależnione jest od przyczyny dolegliwości.  

• W większości przypadków wystarcza wdrożenie środków działających przeciwbólowo (np. ibuprofenu), które stosowane są również, jako leki na ból uszu (nierzadko towarzyszy infekcji górnych dróg oddechowych), a także tabletek na ból gardła i tabletek na katar. Zdecydowana większość preparatów dostępna jest bez recepty, co nie oznacza, że może być bezpiecznie stosowana przez wszystkich pacjentów. Dawkowanie leków na katar u dzieci i niemowląt najlepiej skonsultować z lekarzem.  
• W katarze alergicznym podstawą leczenia jest unikanie kontaktu z alergenem. Dodatkowo stosuje się leki na katar alergiczny oraz leki na alergię – glikokortykosteroidy donosowe, środki antyhistaminowe oraz miejscowe leki działające obkurczająco na błonę śluzową nosa lub kuracje odczuleniowe.  
• Jednym z powikłań zapalenia błony śluzowej nosa może być zapalenie zatok. Konieczne może być wówczas wdrożenie leków na zatoki, które łagodzą ból zatok i inne dolegliwości towarzyszące infekcji.  
• U pacjentów ze skrzywioną przegrodą nosową i przerostem małżowin nosowych najskuteczniejszą metodą leczenia mogą okazać się zabiegi chirurgiczne m.in.: konchoplastyka i septoplastyka, które likwidują przyczynę problemu. 

Zapalenie błony śluzowej nosa – domowe sposoby

Objawy spowodowane przez zapalenie błony śluzowej nosa można skutecznie łagodzić, sięgając po domowe metody. Naturalne sposoby są dobrym uzupełnieniem leczenia zaleconego przez lekarza.  

• Jednym z nich jest stosowanie inhalacji z roztworu soli fizjologicznej. Kuracja wspomaga nawilżanie błony śluzowej nosa oraz oczyszczenie jej z wydzieliny. Inhalacje najlepiej przeprowadzić za pomocą specjalnego urządzenia – inhalatora/nebulizatora. Możemy także wykorzystać miskę z gorącą wodą i solą fizjologiczną. Unoszącą się parę wodną należy wdychać w pozycji pochylonej z ręcznikiem na głowie, który zapobiegnie jej uciekaniu na boki. Do inhalacji możemy także wykorzystać olejki eteryczne.  
• Na podrażnioną skórę w okolicach nosa warto stosować maści i kremy zawierające alantoinę. Preparaty wspomagają odbudowę naskórka, łagodzą ból i pieczenie, stan zapalny oraz chronią skórę przed nadkażeniem bakteryjnym.  
• Warto także regularnie wietrzyć pomieszczenia i kontrolować temperaturę powietrza. Nie może być ona za wysoka, ponieważ gorące i suche powietrze podrażnia drogi oddechowe i nasila objawy.  
• Równie istotne jest nawadnianie organizmu. Należy pić ok. 2 litrów napojów dziennie w postaci wody i herbat z dodatkiem soku malinowego, soku z imbiru lub czarnego bzu.  

Aby unikać zapalenia błony śluzowej nosa, należy przede wszystkim powstrzymać się od kontaktu z osobami, które przechodzą infekcję. 

Podsumowanie 

Pamiętajmy, że w przypadku przedłużającego się zapalenia błony śluzowej nosa należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że infekcja wymaga zastosowania środków dostępnych wyłącznie na receptę. 

Źródła:

1. J. Woś, A. Remjasz, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, Polski przegląd otolaryngologiczny, tom 8
2. M. Jędrzejak, D. Pokora-Kałwak, A. Mastalerz-Migas, Alergiczny i niealergiczny nieżyt nosa, https://www.termedia.pl/Alergiczny-i-niealergiczny-niezyt-nosa,98,40949,1,0.html, [dostęp: 17.10.2023 r.]
3. M. Zagor, P. Czarnecka, M. Janoska-Jaździk, Nieżyt nosa, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-nosa-i-zatok/105992,niezyt-nosa, [dostęp: 17.10.2023 r.]