Zapalenie błony śluzowej nosa – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie błon śluzowych nosa to dolegliwość, której przynajmniej raz w roku doświadcza każdy z nas. Wiąże się z nadmierną produkcją wydzieliny, zatkanym nosem, a czasem stanem podgorączkowym oraz bólem głowy. W większości przypadków schorzenie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, jednak warto poznać skuteczne metody łagodzenia jego objawów. Dowiedz się, jak radzić sobie z zapaleniem błony śluzowej nosa.

Co to jest zapalenie błony śluzowej nosa? 

Zapalenie błony śluzowej nosa (rynopatia), a potocznie katar, należy do najczęściej diagnozowanych chorób górnych dróg oddechowych. Gruczoły w jamie nosowej wytwarzają wydzielinę, która chroni organizm przed drobnoustrojami.Wiele czynników zakłóca działanie tej fizjologicznej bariery, prowadząc do stanu zapalnego błony śluzowej nosa, a w cięższych przypadkach zatok przynosowych – przestrzeni powietrznych znajdujących się w kościach twarzoczaszki, nawilżających wdychane powietrze..

Sprawdź popularne kategorie

Rodzaje zapalenia błony śluzowej nosa

Zapalenie błony śluzowej nosa dzieli się na stan ostry, przewlekły i suchy zanikowy. Czym różnią się od siebie te stany? Jakie są ich przyczyny oraz charakterystyczne objawy? Na czym polega leczenie? Szczegóły znajdziesz poniżej.

Ostre zapalenie błony śluzowej nosa

Ostry nieżyt nosa rozwija się w przebiegu infekcji wirusowej lub bakteryjnej (przeziębienia, zapalenia zatok czy oskrzeli). Objawy szybko narastają, jednak po kilku dniach (7–10) ustępują. Czym charakteryzuje się ostry nieżyt nosa? Obecnością wodnistej lub ropnej (w przebiegu zakażeń bakteryjnych) wydzieliny, uczuciem zatkanego nosa, czasem bólem głowy i złym samopoczuciem. Katar, spływając po tylnej ścianie gardła, może również powodować suchy kaszel i chrypę. Zwykle stosuje się leczenie objawowe, choć w przypadku zakażeń bakteryjnych konieczne może być podanie antybiotyku.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa

O przewlekłym nieżycie nosa mówi się, gdy objawy utrzymują się przez co najmniej 12 tygodni.

• Głównym symptomem stanu zapalnego jest obecność wydzieliny powodującej uczucie zatkanego nosa. Może ona wpływać na osłabienie węchu lub jego całkowitą utratę.
• Przewlekły nieżyt nosa często jest też wynikiem alergii, nieskutecznie leczonych zakażeń bakteryjnych lub wirusowych, a także oddziaływania czynników drażniących (suchego powietrza, zanieczyszczeń środowiska, dymu tytoniowego).
• Na dolegliwość narażeni są również pacjenci z wadami anatomicznymi (np. krzywą przegrodą).

Suche zanikowe zapalenie błony śluzowej nosa

Zanikowe zapalenie błony śluzowej zalicza się do przewlekłych stanów zapalnych. Głównym objawem jest przesuszenie błony śluzowej – na skutek utrzymującego się zapalenia komórki tracą zdolność do wytwarzania fizjologicznej wydzieliny.

• Zmiany zanikowe mogą być związane z długotrwałym narażeniem na działanie czynników drażniących (dymu tytoniowego bądź powietrza w klimatyzowanych pomieszczeniach). Zdarza się również, że jest wynikiem nadużywania kropli do nosa na bazie ksylometazoliny lub oksymetazoliny.
• Leczenie zapalenia zanikowego ukierunkowane jest na nawilżanie błony śluzowej nosa i przywracanie jej naturalnej funkcji ochronnej. W tym celu stosuje się krople i żele zawierające składniki regenerujące (np. D-pantenol, alantoinę). Niezwykle ważne jest również regularne nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, jak również unikanie ekspozycji na działanie czynników drażniących.

Zapalenie błony śluzowej nosa – przyczyny 

Zapalenie błony śluzowej nosa może mieć różne przyczyny. Wśród czynników, które prowadzą do rozwoju schorzenia, wymienia się: 

• Infekcje bakteryjne i wirusowe: najczęściej zapalenie śluzówki nosa spowodowane jest przez infekcję wirusową – głównie rhinowirusy i wirusy paragrypy. Dominują wówczas objawy typowo przeziębieniowe. Stan zapalny błony śluzowej nosa może także wystąpić w przypadku infekcji bakteryjnej. Konieczne bywa wówczas wdrożenie antybiotykoterapii, 
• Alergie – reakcją na działanie czynnika uczulającego jest alergiczny nieżyt nosa, zwany również katarem alergicznym. Najczęściej uczulającymi alergenami są roztocza kurzu domowego, zarodki grzybów pleśniowych, pyłki roślin wiatropylnych, alergeny zwierzęce i inne. Objawy mogą utrzymywać się okresowo lub przybierać formę przewlekłą, 
• Zmiany anatomiczne w obrębie jamy nosowej, np. krzywa przegroda czy przerost małżowin nosowych, polipy błony śluzowej zatok lub przerost migdałków. W takich przypadkach mamy do czynienia z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok, 
• Hormony – na wystąpienie hormonalnego nieżytu nosa narażone są głównie kobiety w II trymestrze ciąży. Przyczyną tego stanu jest podwyższone stężenie estrogenów. Zapalenie błony śluzowej nosa może pojawić się także w czasie cyklu miesiączkowego oraz przy niedoczynności tarczycy,
• Niekorzystne warunki atmosferyczne – stan zapalny może również zaatakować błonę śluzową jamy nosowej w sytuacji, gdy jest ona narażona przez dłuższy czas na działanie suchego powietrza, mówimy wówczas o tzw. suchym zapaleniu błony śluzowej nosa. 

Zapalenie błony śluzowej nosa – objawy  

Zapalenie błony śluzowej nosa wiąże się najczęściej z takimi objawami, jak: 

• Katar i kichanie – odruch obronny organizmu, 
• Zatkany nos, trudności z oddychaniem, 
• Uczucie ucisku w okolicy zatok szczękowych, 
• Zatokowy ból głowy, zapalenie zatok, 
• Ból uszu, zatkanie uszu, 
• Spływanie wydzieliny po tylnej stronie gardła, 
• Łzawienie i przekrwienie oczu, 
• Zaburzenia węchu. 

Dodatkowo zapaleniu błony śluzowej nosa może towarzyszyć stan zapalny spojówek, bóle głowy, bóle kostno-stawowe, złe samopoczucie, utrata apetytu oraz zmęczenie.

Zapalenie błony śluzowej nosa – leczenie

Zapalenie błon śluzowych nosa zwykle ma łagodny przebieg, dlatego nie wymaga wizyty u lekarza. Objawy najczęściej ustępują po około 7 dniach. Jednak, jeśli dolegliwości utrzymują się dłużej lub obserwuje się ich nasilenie, warto udać się na konsultację do lekarza pierwszego kontaktu lub laryngologa.  

• Diagnostyka opiera się na wywiadzie medycznym, analizie objawów oraz badaniu jamy ustnej, nosa i gardła.  
• Lekarz może zlecić dodatkowe badania, m.in.: morfologię krwi, badanie endoskopowe jamy nosa lub badanie jego drożności (rynomanometria).  
• Jeśli istnieje podejrzenie podłoża alergicznego pacjent może zostać skierowany na testy skórne lub badania z krwi, aby wykluczyć bądź potwierdzić diagnozę.  
• Czasami potrzebne są dodatkowe badania, takie jak TK oraz RTG zatok. Na tej podstawie lekarz jest w stanie określić rodzaj kataru i ustalić dokładną przyczynę. 

Leczenie zapalenia błony śluzowej nosa uzależnione jest od przyczyny dolegliwości.  

• W większości przypadków wystarcza wdrożenie środków działających przeciwbólowo (np. ibuprofenu), które stosowane są również, jako leki na ból uszu (nierzadko towarzyszy infekcji górnych dróg oddechowych), a także tabletek na ból gardła i tabletek na katar. Zdecydowana większość preparatów dostępna jest bez recepty, co nie oznacza, że może być bezpiecznie stosowana przez wszystkich pacjentów. Dawkowanie leków na katar u dzieci i niemowląt najlepiej skonsultować z lekarzem.  
• W katarze alergicznym podstawą leczenia jest unikanie kontaktu z alergenem. Dodatkowo stosuje się leki na katar alergiczny oraz leki na alergię – glikokortykosteroidy donosowe, środki antyhistaminowe oraz miejscowe leki działające obkurczająco na błonę śluzową nosa lub kuracje odczuleniowe.  
• Jednym z powikłań zapalenia błony śluzowej nosa może być zapalenie zatok. Konieczne może być wówczas wdrożenie leków na zatoki, które łagodzą ból zatok i inne dolegliwości towarzyszące infekcji.  
• U pacjentów ze skrzywioną przegrodą nosową i przerostem małżowin nosowych najskuteczniejszą metodą leczenia mogą okazać się zabiegi chirurgiczne m.in.: konchoplastyka i septoplastyka, które likwidują przyczynę problemu. 

Zapalenie błony śluzowej nosa – domowe sposoby

Objawy spowodowane przez zapalenie błony śluzowej nosa można skutecznie łagodzić, sięgając po domowe metody. Naturalne sposoby są dobrym uzupełnieniem leczenia zaleconego przez lekarza.  

• Jednym z nich jest stosowanie inhalacji z roztworu soli fizjologicznej. Kuracja wspomaga nawilżanie błony śluzowej nosa oraz oczyszczenie jej z wydzieliny. Inhalacje najlepiej przeprowadzić za pomocą specjalnego urządzenia – inhalatora/nebulizatora. Możemy także wykorzystać miskę z gorącą wodą i solą fizjologiczną. Unoszącą się parę wodną należy wdychać w pozycji pochylonej z ręcznikiem na głowie, który zapobiegnie jej uciekaniu na boki. Do inhalacji możemy także wykorzystać olejki eteryczne.  
• Na podrażnioną skórę w okolicach nosa warto stosować maści i kremy zawierające alantoinę. Preparaty wspomagają odbudowę naskórka, łagodzą ból i pieczenie, stan zapalny oraz chronią skórę przed nadkażeniem bakteryjnym.  
• Warto także regularnie wietrzyć pomieszczenia i kontrolować temperaturę. Nie może być ona za wysoka, ponieważ gorące i suche powietrze podrażnia drogi oddechowe i nasila objawy nieżytu nosa.  
• Równie istotne jest nawadnianie organizmu. Należy pić ok. 2 litrów płynów dziennie w postaci wody i herbat z dodatkiem soku malinowego, soku z imbiru lub soku z czarnego bzu.  

Aby unikać zapalenia błony śluzowej nosa, należy przede wszystkim powstrzymać się od kontaktu z osobami, które przechodzą infekcję. 

Podsumowanie 

Pamiętajmy, że w przypadku przedłużającego się zapalenia błony śluzowej nosa należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że infekcja wymaga zastosowania środków dostępnych wyłącznie na receptę. 

Źródła:

1. J. Woś, A. Remjasz, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, Polski przegląd otolaryngologiczny, tom 8
2. M. Jędrzejak, D. Pokora-Kałwak, A. Mastalerz-Migas, Alergiczny i niealergiczny nieżyt nosa, https://www.termedia.pl/Alergiczny-i-niealergiczny-niezyt-nosa,98,40949,1,0.html, [dostęp: 17.10.2023 r.]
3. M. Zagor, P. Czarnecka, M. Janoska-Jaździk, Nieżyt nosa, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-nosa-i-zatok/105992,niezyt-nosa, [dostęp: 17.10.2023 r.]