Katar alergiczny: czym jest i jak sobie z nim poradzić?

Do jednego z objawów alergii należy katar sienny. Leczenie opiera się na różnego rodzaju lekach oraz odczulaniu, czyli immunoterapii swoistej. Przeczytaj, czym w ogóle jest katar sienny, jakiego są jego objawy i co najczęściej może Cię uczulać. Sprawdź, jak wyleczyć katar sienny domowym sposobem.

Co to jest katar sienny?

Ocenia się, że około 10 – 25% osób na świecie choruje na katar sienny. Głównie są to dzieci i osoby młode, zwykle poniżej 20. roku życia, ale schorzenie może pojawić się także u osób starszych.

Katar sienny, inaczej alergiczny nieżyt nosa, katar alergiczny czy pyłkowica, to stan zapalny błony śluzowej jamy nosa i zatok wywołany reakcją alergiczną na czynniki wziewne – alergeny. Komórki zapalne organizmu po kontakcie z nimi wytwarzają specyficzne przeciwciała w klasie IgE, które odpowiadają za rozwój typowych dla tej choroby objawów.

Objawy kataru siennego:

• wodnisty wyciek z nosa,
• kichanie, często występujące w seriach,
• świąd oraz zaczerwienienie w okolicach nosa,
• okresowo uczucie obustronnie zatkanego nosa.

Dodatkowo mogą współwystępować objawy ze strony oczu: świąd, zaczerwienienie spojówek, łzawienie oczu oraz obrzęk powiek.

Farmaceutka, Irmina Turek dodaje:

„Często katarowi alergicznemu towarzyszą też objawy ze strony układu oddechowego, takie jak kaszel, ból gardła, chrypka czy łaskotanie w gardle. Symptomy te, podobnie jak katar sienny, wynikają z kontaktu alergenów z błoną śluzową gardła czy oczu”.

Niekiedy objawy alergicznego nieżytu nosa są mniej oczywiste. Mogą pojawiać się zaburzenia koncentracji utrudniające pracę lub naukę, uczucie przewlekłego zmęczenia, suchość w ustach, chrapanie połączone z wybudzaniem w nocy. Niektórzy pacjenci zauważają również podwyższoną temperaturę ciała.

Irmina Turek zauważa:

„W takich przypadkach chorzy często mylą alergię z osłabieniem, infekcjami czy przeziębieniem”.

Ze względu na czas trwania objawów katar sienny dzieli się na:

• okresowy − trwający mniej niż 4 dni w tygodniu lub poniżej 4 tygodni łącznie,
• przewlekły − trwający więcej niż 4 dni w tygodniu lub łącznie przekraczający 4 tygodnie.

Jakie alergeny powodują katar alergiczny?

• Alergeny pyłków roślin (drzew, krzewów, trawy czy chwastów)
• Alergeny roztoczy (kurzu domowego lub roztoczy spichrzowych, które występują w mące)
• Alergeny zwierząt, nie tylko sierść, ale także naskórek i wydzieliny: ślina i mocz kotów, psów, koni, bydła, królików, świnek morskich, chomików, szczurów czy myszy
• Alergeny grzybów (pleśniowych i drożdżopodobnych)
• inne alergeny (karaluchy, figowiec – Ficus benjamini, lateks, formaldehyd, mydła, detergenty).

Co najczęściej uczula w Polsce?

W Polsce najczęściej mogą Cię uczulać:

• pyłki traw − wiechliny łąkowej, kupkówki pospolitej, kostrzewy łąkowej, tymotki łąkowej i żyta,
• pyłki chwastów − np. bylicy pospolitej, babki lancetowatej,
• pyłki drzew − np. brzozy, leszczyny, jesionu, wierzby lub dębu.

Sezonowy nieżyt nosa − co warto o nim wiedzieć?

Ten typ alergicznego nieżytu nosa określa się też jako sezonowy, ponieważ powtarza się zazwyczaj co roku w określonym miesiącach, które odpowiadają sezonowi kwitnienia uczulającej rośliny. Powodować go mogą także zarodniki pleśni, głównie Cladosporium (objawy nasilają się zwykle w czasie koszenia traw) i Alternaria (największe ich stężenie występuje w sezonie koszenia zbóż).

Sprawdź artykuł: Wiosenne alergie: sposoby na alergię na pyłki. Sprawdź kalendarz pylenia roślin!

Całoroczny katar alergiczny − co go wywołuje?

Najczęściej winę za całoroczny katar alergiczny ponoszą roztocza kurzu domowego. Dlaczego tak się dzieje? Stale stykasz się z alergenami w swoim własnym domu. Nie oznacza to jednak, że przez cały rok nasilenie objawów musi być równomierne. Jeśli cierpisz na ten typ alergii, zwiększone symptomy uczulenia dadzą o sobie mocniej znać, kiedy zacznie się sezon grzewczy. Niestety centralne ogrzewanie zwiększa cyrkulację powietrza, przez co kurz w niewidoczny dla oka sposób krąży po całym mieszkaniu i przesyca nim wdychane powietrze.

Jak zapobiegać katarowi siennemu wywołanemu przez roztocza i kurz? Sprzątaj! Tak często, jak tylko masz na to siłę! W czystym pomieszczeniu występowanie alergenu będzie po prostu niższe!

Jak odróżnić katar sienny od przeziębienia?

W początkowym okresie kataru alergicznego czasami trudno odróżnić go od przeziębienia lub kataru ropnego. Jeśli masz zatkany nos (np. tylko po jednej stronie), nie pojawiają się objawy ze strony nosa lub oczu, występuje ropna wydzielina, ból zatok, nawracające krwawienia z nosa i zaburzenia węchu, to prawdopodobnie nie jest to katar alergiczny. W takim przypadku niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem w celu dalszej diagnostyki i leczenia.

Irmina Turek pisze:

„Masz wątpliwości, czy masz alergię, czy może to zwykłe przeziębienie? Charakterystyczną cechą kataru alergicznego, jak i innych objawów alergii, będzie to, że pojawiają się one w określonych sytuacjach − zwykle, kiedy dochodzi do kontaktu z alergenem. Objawy dają o sobie znać w tym samym okresie czasu co roku? Bardzo możliwe, że uczulają Cię pylące w tym czasie rośliny. To tym bardziej prawdopodobne, jeśli objawy nasilają się podczas przebywania na świeżym powietrzu na łonie natury.

Odwiedzasz znajomych, którzy mają zwierzęta domowe i nagle zaczynasz mieć katar? To może być uczulenie na sierść, a dokładniej białka obecne w ślinie niektórych zwierząt domowych. Nieco trudniejsze może być zdiagnozowanie alergii na roztocza kurzu domowego. Zwykle dają one mniej nasilone, ale długo utrzymujące się objawy, które występują praktycznie przez cały rok.

Przy próbie ustalenia, co jest przyczyną kataru i czy masz do czynienia z alergią, bardzo ważne są objawy towarzyszące samemu katarowi oraz sytuacje, w których się pojawia”.

Sprawdź także artykuł: Jak odróżnić alergię od przeziębienia? Naucz się rozróżniać objawy!

Jak rozpoznać katar alergiczny?

Farmaceutka, Irmina Turek opowiada, jak precyzyjnie rozpoznać katar alergiczny:

„Przede wszystkim jeśli katar ma podłoże alergiczne, to będą mu towarzyszyć inne objawy alergii. Może pojawić się kichanie i swędzenie nosa. Zaobserwować możesz także dolegliwości ze strony innych narządów, m.in. swędzenie i łzawienie oczu oraz kaszel alergiczny, który czasami przechodzi w formę astmy alergicznej. Katarowi siennemu towarzyszyć mogą również uczulenia skórne. Sprawdź artykuł: Choroby alergiczne skóry – z czym najczęściej przychodzimy do dermatologa?.

Mówi się, że najbardziej powszechną postacią kataru alergicznego jest wodnista wydzielina z nosa. Nie jest to wcale reguła! Niekiedy alergik może odczuwać zablokowanie nosa, a nie lejący się, rzadki katar. Innym symptomem pojawiającym się przy alergii jest swędzenie i łaskotanie gardła. Wszystko to wynika z kontaktu skóry i błon śluzowych z alergenem. Wdychane powietrze, w którym unoszą się cząsteczki uczulające, dostaje się do nosa i gardła, gdzie dochodzi do zetknięcia z błonami śluzowymi. Na podobnej zasadzie alergen może wywoływać swędzenie oczu − wynika ono z kontaktu błony śluzowej oka z czynnikiem odpowiedzialnym za reakcję uczuleniową.

To, po czym można jeszcze rozpoznać katar alergiczny, to zaobserwowanie, jak organizm reaguje na usunięcie potencjalnego alergenu. Jeśli po przepłukaniu nosa roztworem soli fizjologicznej lub wody morskiej o fizjologicznym stężeniu objaw znacznie traci na sile, istnieje duża szansa, że katar wynikał z podrażnienia alergenem.

Rozpuszczone w wodzie i wypłukane alergeny nie powodują już reakcji alergicznej na powierzchni błony śluzowej, a co za tym idzie, katar i swędzenie nosa słabną. Inaczej sytuacja będzie wyglądać, gdy przyczyna kataru to infekcja. Wtedy zabieg taki nie poprawi sytuacji i katar zaraz powróci”.

Czy można zmniejszyć objawy alergicznego nieżytu nosa i spojówek?

Jak w każdej chorobie alergicznej musisz starać się unikać alergenów. Ulgę może przynieść regularne płukanie nosa i przemywanie oczu, np. solą fizjologiczną. Leki obkurczające naczynia nosa zawierające ksylomertazolinę w formie kropli donosowych lub doustne preparaty z pseudoefedryną dostępne bez recepty również mogą Ci pomóc, ale należy stosować je tylko od 3 do 5 dni. Ich nadużywanie może prowadzić do nasilenia zatkania nosa.

Farmaceutka, Irmina Turek dodaje swoją obserwację:

„Przewlekłe stosowanie kropli do nosa na bazie ksylometazoliny czy oksymetazoliny, które mają działanie obkurczające na małe naczynia błony śluzowej nosa, może prowadzić też do kataru z odbicia (nadużywania kropli) oraz trwałych uszkodzeń błony śluzowej. Z tego też względu dużo bezpieczniejsze do stosowania są preparaty z roztworami soli morskiej, glikokortykosterydami czy kromoglikanami.

Obecnie podstawową broń w walce z alergicznym katarem stanowią leki glikokortykosteroidowe w formie aerozoli donosowych. Od niedawna preparaty te dostaniesz w aptekach bez recepty i możesz po nie sięgać przy katarze alergicznym. Działanie substancji zawartych w tych framaceutykach polega na łagodzeniu stanu zapalnego i hamowaniu reakcji alergicznej na błonie śluzowej nosa.

Objawy alergii skutecznie hamują też leki przeciwhistaminowe. Możesz je dostać w aptece w formie tabletek lub syropów. Działają ogólnoustrojowo, osłabiając reakcje alergiczne. Starsze preparaty przeciwhistaminowe mogą działać usypiająco i zaburzać koncentrację, dlatego kiedy je stosujesz, najlepiej unikaj prowadzenia pojazdu i zażywaj je na noc. Leki z nowszej generacji nie mają już tego działania niepożądanego i śmiało można je brać w dzień.

W aptece dostaniesz również inne leki hamujące alergie w formie kropli ocznych lub aerozoli do nosa. Substancjami czynnymi w tym wypadku są kromoglikan sodowy czy azelastyna”.

W przypadkach bardziej nasilonych objawów konieczna będzie wizyta u lekarza, który właściwie postawi rozpoznanie, zidentyfikuje czynnik sprawczy i wdroży odpowiednie leczenie.

Katar sienny. Leczenie, które da efekty!

Co na katar sienny? Leczenie w przypadku przewlekłego kataru, który nie reaguje na domowe sposoby, musi zaplanować lekarz. Alergolog sprawdzi, jaki alergen powoduje u Ciebie nieżyt nosa, i wtedy zaleci odpowiednią kurację.

Do najskuteczniejszych metod leczenia kataru siennego zalicza się:

1. Donosowe glikokortykosteroidy

Zmniejszają reakcję alergiczną, która zachodzi w błonie śluzowej nosa. Stosuj je regularnie, ale zgodnie z zaleceniami lekarza. Nie obawiaj się długotrwałego leczenia. Nowoczesne preparaty działają w miejscu podania i wchłaniają się w znikomym stopniu do krwi, dzięki czemu nie wywołują objawów ubocznych. Obecnie glikokortykosteroidy donosowe to podstawa w leczeniu kataru alergicznego. Od jakiegoś czasu dostępne są w aptekach bez recepty.

Irmina Turek uzupełnia:

„Krople do nosa na alergię mogą też mieć w składzie leki z grupy kromoglikanów. Składniki te działają przeciwalergicznie i przeciwanafilaktycznie. Hamują reakcje alergiczną. Dodatkowo uszczelniają drobne naczynia krwionośne oraz zatrzymują migracje komórek związanych ze stanem zapalnym”.

2. Leki przeciwhistaminowe

Zmniejszają wyrzut histaminy, białka odpowiedzialnego za obrzęk błony śluzowej i zatkany nos. Leki przeciwhistaminowe można stosować w postaci tabletek lub kropli do nosa. Leki nowszej generacji nie wykazują niepożądanego efektu senności, mogą więc być stosowane w ciągu dnia.

3. Immunoterapia swoista (odczulanie)

Metoda ta polega na podawaniu przez 3 – 5 lat (zwykle pod postacią wstrzyknięć podskórnych lub podjęzykowo) małych, stopniowo zwiększanych dawek alergenu, który jest odpowiedzialny za objawy. Badania wykazały, że odczulanie pomaga m.in. na alergię na pyłki traw, drzew i chwastów, zarodniki grzybów pleśniowych z rodzin Alternaria i Cladosporium oraz roztocza kurzu domowego. U większości chorych immunoterapia zmniejsza objawy kataru siennego oraz zapotrzebowanie na leki i może zapobiec rozwojowi astmy oskrzelowej.

Co na katar alergiczny? Domowe sposoby!

Irmina Turek pisze:

„Jeśli zastanawiasz się, jak wyleczyć katar sienny domowym sposobem, oto kilka prostych porad.

1. Przeprowadź diagnostykę i unikaj alergenu

Ponieważ katar alergiczny jest wynikiem kontaktu błony śluzowej z alergenem, aby go zmniejszyć, najlepiej maksymalnie ograniczyć ten kontakt. W tym celu przeprowadź dokładną diagnostykę, aby dowiedzieć się, co dokładnie powoduje uczulenie. W zależności od czynnika uczulającego możesz postępować tak, aby zmniejszyć na niego ekspozycję. Możesz wykonać testy alergiczne, które dadzą Ci jasną odpowiedź.

2. Posprzątaj w domu!

Jeśli uczulają Cię roztocza kurzu domowego, przeprowadź w domu generalne zmiany. Ogranicz sprzęty, materiały i bibeloty, które go gromadzą. Na rynku znajdziesz również specjalne środki do sprzątania dla alergików, które neutralizują roztocza. Są łatwe i bezpieczne w użyciu. Mają formę aerozoli do stosowania na łózka i materace oraz pościel czy tapicerki. Możesz też użyć je na pluszowe zabawki czy dywany. Preparaty te zmniejszają objawy alergii wywołanej roztoczami kurzu domowego, w tym kaszlu, alergicznego nieżytu nosa czy zapalenia spojówek na podłożu uczuleniowym.

3. Filtruj powietrze w domu

Inną metodą walki z roztoczami kurzu domowego są odpowiednie oczyszczacze i filtry powietrza, które zmniejszą ich stężenie w krążącym w domu powietrzu.

4. Pilnuj kalendarza pylenia

Jeśli odkryjesz, że katar sienny wywołują konkretne pyłki roślin, również możesz wdrożyć parę sposobów postępowania, które poprawią Twój komfort i zmniejszą katar sienny. Sprawdź, w jakich miesiącach uczulająca cię roślina pyli. W tym czasie ogranicz aktywności na świeżym powietrzu i wietrzenie mieszkania. Zwróć uwagę, gdzie występują uczulające Cię gatunki i jeśli planujesz wypoczynek w tym czasie, dobierz miejsce tak, aby uniknąć kontaktu z pyłkami.

5. Płukanie nosa, oczu i gardła

Domowe sposoby na katar sienny wywołany alergenami, które unosząc się w powietrzu, trafiają do nosa i wywołują reakcję alergiczną, to też regularne płukanie nosa, gardła i oczu. Uczulające cząsteczki po rozpuszczeniu w wodzie i usunięciu z błony śluzowej przestają działać. Dlatego prozaiczne przepłukanie nosa np. roztworem soli fizjologicznej czy aerozolem z solą morską może znacznie zmniejszyć objawy kataru siennego.

Podobnie można zrobić z gardłem i oczami, na którym też mogą osadzać się alergeny i powodować kaszel, łzawienie czy katar. Pamiętaj, żeby oczy płukać roztworami do tego przeznaczonymi. Możesz w tym celu użyć ampułki z solą fizjologiczną.

6. Płukanie zatok

Domowe sposoby na alergiczny katar to też płukanie zatok. Możesz do tego wykorzystać różne stężenia soli fizjologicznej oraz specjalne butelki ułatwiające wciśniecie roztworu do zatok. W przypadku kataru alergicznego wystarczą roztwory o stężeniu fizjologicznym. Pozwolą one skutecznie wypłukać alergeny”.

Domowe sposoby na katar alergiczny − podsumujmy!

Na słaby i umiarkowanie nasilony katar alergiczny domowe sposoby mogą wystarczyć. Jeśli jednak objawy są intensywniejsze, nie obejdzie się bez preparatów z apteki. Warto udać się też na wizytę do alergologa, aby sprawdzić, co naprawdę Cię uczula.

Źródła:

1. Brożek J.L., Bousquet J., Baena-Cagnani C.E. i wsp.: Wytyczne postępowania w alergicznym nieżycie nosa - ARIA 2010
2. Samoliński B. i wsp.: Prevalence of rhinitis in Polish population according to the ECAP (Epidemiology of Allergic Disorders in Poland) study.Otolaryngol. Pol., 2009
3. Holgate S.T. i wsp.: Alergia. Czelej 2003
4. Kowalski M.: Alergologia w praktyce. Mediton 2003