Rodzaje kataru - sprawdź, o czym świadczy kolor i konsystencja wydzieliny!

Katar należy do najpowszechniejszych dolegliwości. Mimo że wydaje się być błahym objawem, potrafi znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie i obniżyć jakość życia. Najczęściej związany jest z infekcją lub alergią, ale może mieć także inne podłoże. Jakie wyróżniamy rodzaje kataru? Poznaj towarzyszonące symptomy, które pomogą w rozpoznaniu przyczyny nieżytu nosa!

Katar, a bardziej medycznie nieżyt nosa, to stan zapalny błony śluzowej jamy nosowej. Dotyka zazwyczaj również zatok przynosowych, które wraz z jamą nosową tworzą jedną połączoną całość. 

Katar wydaje się być banalną dolegliwością − miewa go przecież każdy i na ogół mało kto traktuje go poważnie. Nikt nie opuszcza pracy czy szkoły z powodu zwykłego nieżytu nosa. A jednak większość ludzi zgodzi się ze stwierdzeniem, że potrafi być niesamowicie uciążliwy. Często wyraźnie upośledza normalne funkcjonowanie i utrudnia wykonywanie aktywności dnia codziennego.

Przeczytaj artykuł: Zapalenie błony śluzowej nosa, czyli co warto wiedzieć o katarze.

Jaki masz katar? Rodzaje nieżytu nosa

Kiedy katar związany jest z infekcją wirusową, a kiedy zwiastuje zakażenie bakteryjne? Jak rozpoznać katar wywoływany alergią? Czy katar może być niebezpieczny? Sprawdź, czym charakteryzują się poszczególne rodzaje kataru. Na pewno możemy wyróżnić katar alergiczny oraz katar infekcyjny. Na początek zajmijmy się tym pierwszym.

Katar alergiczny

Alergiczny nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej jamy nosowej w wyniku alergii IgE-zależnej. Katar sezonowy wywoływany jest przez alergeny sezonowe, takie jak np. pyłki traw, zbóż uprawnych i drzew. Więcej o alergii sezonowej pisaliśmy: Wiosenne alergie: sposoby na alergię na pyłki. Sprawdź kalendarz pylenia roślin!.Alergiczny katar całoroczny wywoływany jest przez alergeny całoroczne, np. alergeny roztoczy kurzu domowego. Ze względu na czas trwania objawów alergiczny nieżyt nosa dzieli się na katar okresowy oraz przewlekły. Okresowy alergiczny nieżyt nosa trwa mniej niż 4 dni w tygodniu lub mniej niż 4 tygodni. Przewlekły alergiczny nieżyt nosa trwa natomiast więcej niż 4 dni w tygodniu i powyżej 4 tygodnie.

Sprawdź też artykuł: Woda z nosa, wodnisty katar − to przeziębienie czy alergia?.

Kolejnym kryterium podziału alergicznego kataru jest nasilenie objawów, które mu towarzyszą. Jeśli katar jest szczególnie uciążliwy i męczący, wpływa na jakość Twojego snu, utrudnia Ci wykonywanie czynności dnia codziennego, przeszkadza Ci w wykonywaniu czynności rekreacyjnych lub sportowych, zakłóca naukę lub pracę, wówczas można mówić o umiarkowanym lub ciężkim alergicznym nieżycie nosa. Jeśli powyższe kryteria nie są spełnione, katar określa się mianem łagodnego.

Co wywołuje alergiczny nieżyt nosa? Do najpopularniejszych wziewnych alergenów zalicza się pyłki roślin, alergeny roztoczy kurzu domowego i roztoczy magazynowych, sierść, naskórek i wydzieliny zwierząt czy grzyby pleśniowe i drożdżopodobne. Alergeny pokarmowe rzadko wywołują katar, ale może się tak zdarzyć, szczególnie w przypadku krzyżowych reakcji między alergenami pokarmowymi i wziewnymi (np. nadwrażliwość na alergeny pyłku leszczyny może wiązać się z reakcją alergiczną na jabłka czy gruszki). Wyróżnia się także alergeny zawodowe, np. lateks.

Jak objawia się alergiczny nieżyt nosa? Wyciekowi wodnistej wydzieliny z nosa lub zatkaniu nosa gęstą wydzieliną może towarzyszyć napadowe kichanie, swędzenie nosa i spojówek, zaczerwienienie spojówek, drapanie w gardle, świąd w uszach i na podniebieniu. Efektem kataru jest także pogorszenie węchu. W cięższym przebiegu mogą towarzyszyć ogólne objawy takie jak zaburzeniu snu, trudności w skupieniu uwagi i koncentracji, bóle głowy, spadek nastroju czy nawet niewielki wzrost temperatury ciała. U wielu osób symptomy przybierają na sile podczas nocy i wczesnym rankiem. Wiecej o katarze alergicznym pisaliśmy w artykule: Jak rozpoznać katar alergiczny?.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę? Jeśli wyciek wydzieliny lub zatkanie nosa dotyczy tylko jednej dziurki, dokuczają Ci krwawienia z nosa lub wydzielina wydaje się mieć ropny lub śluzowo-ropny charakter, etiologia alergiczna jest bardzo mało prawdopodobna. Zablokowanie nosa bez żadnych innych alergicznych objawów oraz dolegliwości bólowe twarzy także sugerują inne podłoże dokuczliwych symptomów. Więcej o zatkanym nosie bez kataru pisała lek. med. Aleksandra Malewska: Co może oznaczać zatkany nos w nocy bez kataru? [Opinia lekarza].

Katar infekcyjny

Czym charakteryzuje się katar związany z infekcją? Głównym objawem może być zarówno wyciek wydzieliny (wodnistej, śluzowej lub ropnej), jak i zatkanie nosa. Spływanie kataru po tylnej ścianie gardła często wywołuje kaszel, a czasem także chrypkę. Dodatkowo może wystąpić pogorszenie węchu i smaku, bóle głowy, gorączka lub stan podgorączkowy, kiepskie samopoczucie oraz uczucie rozpierania, ucisku lub bólu w okolicy chorej zatoki przynosowej.

Ostry stan zapalny trwa poniżej 12 tygodni. Katar wirusowy typowo trwa około tygodnia (zarówno leczony, jak i pozostawiony bez leczenia). Jeśli dolegliwości nasilają się po upływie 5 dni lub przekraczają 10 dni, bardzo prawdopodobne jest wówczas nadkażenie bakteryjne. Kryterium przewlekłego nieżytu nosa i zatok przynosowych jest czas jego trwania powyżej 12 tygodni.

Inne rodzaje kataru

Starczy nieżyt nosa wiąże się z zaburzeniem mechanizmów regulacji wegetatywnej. Dotyczy osób powyżej 65. roku życia i przebiega pod postacią wodnistego wycieku z nosa. U osób w wieku podeszłym może wystąpić także zanikowy nieżyt nosa. Cechuje się uczuciem suchości w nosie, upośledzeniem jego drożności, zaburzeniami węchu i nieprzyjemnym smakiem w ustach. Przyczyną jest zanik błony śluzowej nosa i elementów kostnych.

Katar, który pojawia się w okresie dojrzewania, w czasie ciąży, u osób z niedoczynnością tarczycy czy u pacjentek stosujących doustne środki antykoncepcyjne lub hormonalną terapię zastępczą, ma związek ze zmianami hormonalnymi i nazywany jest hormonalnym nieżytem nosa.

Wyciek wodnistej wydzieliny z nosapodczas jedzenia to odruchowy mechanizm w odpowiedzi na niektóre pokarmy, barwniki, konserwanty czy napoje alkoholowe. Nadmierna odpowiedź organizmu na rozmaite czynniki fizyczne i chemiczne (np. zimne powietrze, gwałtowną zmianę temperatury itp.) wywołuje tzw. katar idiopatyczny. Wyróżnia się również eozynofilowy nieżyt nosa (który może przebiegać z nadwrażliwością na niesteroidowe leki przeciwzapalne) i katar związany z donosowym stosowaniem kokainy.

Podczas analizy różnych rodzajów kataru warto zwrócić szczególną uwagę na polekowe zapalenie błony śluzowej nosa. Jego najczęstszym sprawcą są, paradoksalnie, leki na katar! Środków obkurczających naczynia błony śluzowej nosa stosowanych miejscowo do nosa (np. oksymetazolina), czyli popularne „psikacze do nosa”, które szybko łagodzą objawy i udrażniają nos, nie należy stosować dłużej niż 5-7 dni. To bardzo ważne, bowiem długotrwałe, zbyt częste używanie takich preparatów lub przyjmowanie ich w nadmiernych ilościach może prowadzić do trwałego uszkodzenia błony śluzowej. Polekowy nieżyt nosa rzadziej wiąże się z zażywaniem innych leków, np. kwasu acetylosalicylowego, inhibitorów konwertazy angiotensyny czy leków antydepresyjnych. Zobacz także artykuł: Uzależnienie od kropli do nosa może być niebezpieczne!.

Rodzaje kataru. Czy kolor i konsystencja wydzieliny mają duże znaczenie?

O czym świadczy kolor kataru? Być może Cię to zdziwi, ale na podstawie barwy wydzieliny z nosa nie można odróżnić wirusowego nieżytu nosa od bakteryjnej infekcji. Panuje powszechna opinia, że bezbarwny katar to jeszcze niegroźny katar wirusowy, ale gdy nabierze żółtawej lub zielonkawej barwy, to z pewnością doszło do nadkażenia bakteryjnego. Nie jest to prawdą i zapamiętaj, że kolor nie służy różnicowaniu wirusowej i bakteryjnej przyczyny zapalenia błony śluzowej nosa.

O czym świadczy konsystencja wydzieliny? I w tym przypadku możesz się rozczarować, bowiem konsystencja kataru także nie daje jasnej odpowiedzi na pytanie, z jakim rodzajem kataru mamy do czynienia. Wyciek wodnistej czy śluzowej wydzieliny może być zarówno objawem infekcji, jak i alergii. Podobnie z resztą jak zablokowanie nosa gęstą, zbitą wydzieliną. Niemniej jednak w przypadku alergicznego nieżytu nosa wodnisty wyciek i uporczywe kichanie są na ogół związane z sezonowym alergicznym nieżytem nosa. Całoroczny alergiczny nieżyt nosa częściej objawia się zatkaniem nosa gęstą wydzieliną.

Polecam Ci także artykuł: Żółty, zielony... czy to katar ropny? [Lekarz odpowiada].

Czy katar może być groźny?

Mimo że katar wydaje się być błahą, choć uciążliwą, dolegliwością, miej na uwadze, że może być niebezpieczny.

Bakteryjne zapalenie śluzówki nosa i zatok przynosowych („katar zatokowy”) niesie ryzyko powikłań w postaci:

• zapalenia tkanek oczodołu,
• ropnia oczodołu,
• zapalenia kości i szpiku kostnego ścian zatoki,
• zakrzepicy zatoki jamistej,
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• ropnia mózgu.

Pamiętaj, że przewlekły katar, wyciek wydzieliny lub uczucie zatkania nosa, wymaga diagnostyki i znalezienia przyczyny. Winowajcą mogą być polipy nosa i zatok, krzywa przegroda nosowa, przerost małżowin nosowych lub migdałka gardłowego, ciało obce w nosie, ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń, wyciek płynu mózgowo- rdzeniowego czy nowotwór.

Zobacz także: Krzywa przegroda nosowa: przyczyna wiecznego kataru?.

Jak radzić sobie z katarem?

Sposoby leczenia kataru zależą od jego podłoża. Zarówno w infekcyjnym, jak i alergicznym nieżycie nosa pomocne może być płukanie jamy nosowej roztworem soli fizjologicznej, krótkotrwałe zastosowanie leków obkurczających naczynia błony śluzowej nosa czy przyjmowanie donosowego (a czasem nawet doustnego) glikokortykosteroidu. O tej ostatniej grupie leków pisaliśmy tu: Sterydy donosowe w leczeniu alergii sezonowej − także bez recepty!.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne przydadzą się w walce z objawami infekcji, a antybiotyki pomogą uporać się z zakażeniem bakteryjnym. Ale pamiętaj, że nie stosuje się ich rutynowo! Dla osób z alergią poleca się m.in. leki przeciwhistaminowe. Sprawdź też artykuł: Kichaj na katar sienny! Leczenie, które daje efekty.

O tym, jak leczy się nieżyt nosa domowymi sposobami, pisała farmaceutka, Irmina Turek: Nieżyt nosa. Leczenie domowymi sposobami może być skuteczne!.

Rodzaje kataru − co warto zapamiętać?

Katar należy do powszechnych dolegliwości. Najczęściej jest objawem przeziębienia, zapalenia zatok lub alergii, ale warto wiedzieć, że istnieją także inne rodzaje kataru. Rozróżnienie infekcyjnego nieżytu nosa od zapalenia na tle alergicznym nie zawsze jest łatwe. Pamiętaj, że podłożem przedłużającego się wycieku z nosa lub uporczywego zablokowania nosa może być poważniejszy problem i warto skonsultować je z lekarzem.

Źródła:

1. Świerczyńska-Krępa M., Brożek J., Rogala B.: Alergiczny nieżyt nosa. W: Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
2. Świerczyńska-Krępa M., Świerczyński Z.: Nieżyt nosa i zatok przynosowych. W: Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020