Biegunka u niemowlaka – jakie są przyczyny i kiedy udać się do lekarza?

Biegunka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń u niemowląt. Zazwyczaj czas jej trwania nie przekracza tygodnia, a przyczyną rozwoju nieprzyjemnych dolegliwości z reguły są zakażenia wirusowe przewodu pokarmowego. Ze względu na wysokie ryzyko odwodnienia, na które narażone są dzieci w tym wieku, podstawowym postępowaniem pozostaje zadbanie o odpowiednie nawodnienie malucha. Dowiedz się więcej na temat przyczyn biegunki u niemowląt oraz sprawdź wskazania do wizyty u lekarza.

Jak wygląda biegunka u niemowlaka?

Rozpoznanie biegunki u dzieci – grupie, w której częstotliwość wypróżnień zmienia się w zależności od wieku i stosowanej diety, jest trudne. Zdrowe niemowlęta karmione wyłącznie piersią mogą oddawać nawet od 12 stolców na dobę do 1 stolca w ciągu całego tygodnia. Ten nieregularny rytm wypróżnień, który jest normą, nierzadko stanowi źródło dużego niepokoju u młodych rodziców. Jednak jak się często okazuje, zupełnie niepotrzebnie.

• Prawidłowy stolec niemowlęcia karmionego wyłącznie piersią ma papkowatą lub półpłynną konsystencję i żółtą barwę. Biegunkę podejrzewamy wówczas, gdy częstość i/lub objętość oddawanego stolca nagle się zwiększa. 
• Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, u niemowląt karmionych sztucznie (mieszankami mleka zastępczego dla niemowląt) lub w sposób mieszany, biegunkę rozpoznajemy wówczas, gdy dziecko oddaje 3 lub więcej luźnych, lub wodnistych stolców w ciągu 24 godzin. 
• Bez względu na wiek, a także sposób karmienia biegunkę możemy rozpoznać, gdy dziecko oddaje pojedyncze, luźne stolce zawierające krew, ropę lub śluz.

Ile trwa biegunka u niemowlaka?

Jak długo trwa biegunka u niemowlaka?

• U niemowląt, podobnie jak w grupie starszych dzieci, najczęściej mamy do czynienia z ostrą biegunką. Rozpoznajemy ją, gdy czas jej trwania nie przekracza 14 dni. Zazwyczaj objawy utrzymują się przez około tydzień. 
• Dużo rzadziej u niemowląt czas trwania biegunki przedłuża się powyżej 2 tygodni – mamy wówczas do czynienia z biegunką przetrwałą, a jeśli czas jej trwania jest dłuższy niż 4 tygodnie – z biegunką przewlekłą.
• Dokładne ustalenie czasu trwania biegunki jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala zawęzić krąg możliwych przyczyn jej rozwoju. Biegunka ostra najczęściej ma przyczynę infekcyjną, natomiast ta trwająca powyżej 4 tygodni, rzadko jest spowodowana przez zakażenia układu pokarmowego.

Biegunka u niemowlaka – przyczyny

Zakażenia wirusowe są najczęstszą przyczyną rozwoju ostrej biegunki u niemowląt w krajach rozwiniętych, w tym również w Polsce. Do objawów infekcji, poza biegunką należą wymioty oraz gorączka. Zakażenia wirusowe przewodu pokarmowego, potocznie nazywane grypą żołądkową lub jelitówką, przenoszą się najczęściej drogą fekalno-oralną i są bardzo zaraźliwe. To sprawia, że choroba szybko rozprzestrzenia się w najbliższym otoczeniu chorego dziecka. Źródłem zakażenia może być również ozdrowieniec, który nadal wydala wirusa lub osoba zakażona bezobjawowo.

Przykładem biegunki infekcyjnej, która najczęściej dotyka niemowląt, jest biegunka wywołana przez rotawirusy. Zakażenie tym patogenem jest powszechne, co sprawia, że niemal każde dziecko do 5. roku życia przejdzie przynajmniej jedną biegunkę rotawirusową. U dzieci do 3. miesiąca życia, które najczęściej są jeszcze chronione przez przeciwciała przekazane im przez matkę w czasie ciąży, ma ona zwykle przebieg bezobjawowy lub łagodny. Najgroźniejsze biegunki rotawirusowe obserwujemy u dzieci między 3. miesiącem, a 2. rokiem życia. Część z nich wymaga hospitalizacji. Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciwko rotawirusowi w znacznym stopniu zmniejszyło częstość występowania wywołanej przez ten patogen biegunki i związanych z nią powikłań.

Zatrucie pokarmowe u dziecka do 1. roku życia jest również możliwą przyczyną rozwoju ostrej biegunki. Dodatkowo często towarzyszą jej wymioty, które nierzadko wysuwają się na pierwszy plan, ból brzucha, gorączka i ogólne rozdrażnienie. Zatrucie pokarmowe jest zespołem objawów spowodowanych przez spożycie żywności zakażonej bakteriami lub ich toksynami, dużo rzadziej może być ono wywołane przez pasożyty lub toksyczne substancje chemiczne.

Główną przyczyną biegunki przewlekłej u niemowląt jest alergia pokarmowa. Do najczęstszych alergenów należy białko mleka krowiego, jajka oraz orzeszki ziemne. Biegunka jest jedynie jednym z możliwych objawów, które mogą pojawić się w przebiegu alergii pokarmowej. Do innych symptomów należą nudności, wymioty, ból brzucha, świszczący oddech, a także wystąpienie swędzącej wysypki na ciele.

Biegunka u niemowlaka – domowe sposoby

Niemowlęta, to grupa wiekowa szczególnie narażona na odwodnienie – jedno z możliwych następstw biegunki. Domowe sposoby na biegunkę skupiają się przede wszystkim na dbaniu o odpowiednie nawodnienie, tak aby zapobiec rozwojowi odwodnienia u dziecka.

• W tym celu zaleca się stosowanie doustnych płynów nawadniających (DPN) przeznaczonych dla niemowląt. Są one bogate w elektrolity tracone wraz z biegunkowym stolcem. Dziecko do 2. roku życia po każdym biegunkowym wypróżnieniu powinno wypić co najmniej 50-100 ml doustnego płynu nawadniającego. W celu ugaszenia pragnienia może pić do woli. Warto pamiętać o tym, że wymioty, które bardzo często towarzyszą biegunce, nie są przeciwwskazaniem do podawania dziecku DPN. W tym przypadku jego pojenie powinno być jeszcze intensywniejsze.
• W czasie biegunki dużą rolę odgrywa prawidłowe żywienie dziecka. Niemowlęta w pierwszym półroczu swojego życia są zazwyczaj żywione mlekiem matki lub mieszankami mleka zastępczego. Następnie ich dieta jest powoli rozszerzana o pokarmy stałe. Wbrew powszechnym przekonaniom, żywienie dziecka powinno wyglądać tak samo jak przed chorobą.W żadnym wypadku nie wolno stosować głodówek. Należy wykluczyć słodycze i słodkie napoje, które w codziennej diecie tak małego dziecka i tak nie powinny się znaleźć. Prawidłowe żywienie w czasie biegunki zapobiega niedoborom energetycznym i sprzyja szybszej regeneracji nabłonka jelitowego.
• Odpowiednie nawadnianie i odżywianie stanowią podstawę leczenia biegunki u dzieci. Pula leków na biegunkę u niemowląt jest ograniczona. Rodzice mogą zakupić w smektyn dwuoktanościenny – naturalny związek glinowo-krzemowy, który powleka błonę śluzową przewodu pokarmowego, przez co zwiększa jego wytrzymałość na działanie czynników drażniących. Dodatkowo w leczeniu biegunki znajdują również zastosowanie probiotyki dla dzieci, zawierające w swoim składzie szczepy Lactobacillus GG, Saccharomyces Boulardi.
• Warto się również zaopatrzyć w specjalny krem na odparzenia dla dzieci, które nierzadko powstają w okolicy pieluszkowej w czasie biegunki.

Biegunka u niemowlaka – kiedy do lekarza? 

W przypadku biegunki u niemowląt wskazaniem do wizyty u lekarza są:

• Obecność krwi w stolcu,
• Utrzymująca się niechęć do picia i jedzenia przez kilka kolejnych godzin,
• Wymioty trwające ponad dobę,
• Objawy odwodnienia: zmniejszona ruchliwość, apatia, drażliwość senność, płacz bez łez, spadek masy ciała, rzadkie lub bardzo skąpe oddawanie moczu,
• Gorączka >38°C u niemowląt poniżej 3. miesiąca życia lub gorączka >39°C u dzieci starszych,
• Biegunka przewlekająca się i przewlekła – w tym przypadku konieczne jest poszerzenie diagnostyki, a także wprowadzenie odpowiedniego postępowania żywieniowego, tak aby nie doszło do niedożywienia.

Z porady lekarza pierwszego kontaktu warto skorzystać, w każdej sytuacji, która stanowi źródło niepokoju u rodziców. Specjalista po przeprowadzeniu wywiadu i zbadaniu dziecka, będzie mógł zalecić odpowiednie postępowanie – próbę nawadniania dziecka w warunkach domowych lub skierowanie do szpitala. Niezwłocznej wizyty w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym wymaga biegunka, w której dojdzie do rozwoju objawów odwodnienia, a także sytuacja, gdy dziecko w domu nie chce pić. Konieczne jest wówczas przyjęcie do szpitala i prowadzenie nawadniania dożylnego.

Podsumowanie

Biegunka należy do częstych chorób dotykających dzieci, w tym również niemowlęta. Najważniejszym postępowaniem jest leczenie objawowe, polegające na unikaniu lub leczeniu odwodnienia. W większości przypadków udaje się to zrobić w warunkach domowych, jednak niekiedy konieczna okazuje się hospitalizacja.

Źródła:

1. Adamska, Zasady postępowania w ostrej i przewlekłej biegunce u dzieci, https://podyplomie.pl/pediatria/15220,zasady-postepowania-w-ostrej-i-przewleklej-biegunce-u-dzieci, [dostęp 08.06.2023 r.]
2. Gieruszczak-Białek, Jak się leczy biegunkę u niemowląt i małych dzieci?, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/102811,jak-sie-leczy-biegunke-u-niemowlat-i-malych-dzieci, [dostęp 08.06.2023 r.]
3. Bąk-Romaniszyn, Dziecko z biegunką, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/581,dziecko-z-biegunka, [dostęp 08.06.2023 r.]