Ból głowy w ciąży – jakie są jego przyczyny i jak sobie z nim radzić?

Ból głowy w czasie ciąży stanowi powód niepokoju wśród wielu kobiet. Z jednej strony może być wywołany poważną chorobą, z drugiej natomiast istnieje obawa o to, w jaki sposób przyjmowane leki wpłyną na rozwój płodu. Pomimo tego, że większość bólów głowy w ciąży okazuje się niegroźna i ustępuje samoistnie, to każdy taki przypadek wymaga konsultacji neurologicznej, której celem jest wykluczenie poważniejszego schorzenia.

Ból głowy w ciąży – przyczyny

Ból głowy stanowi jedną z najczęściej występujących dolegliwości neurologicznych. Nie inaczej jest u kobiet spodziewających się dziecka: to jedna z najczęstszych dolegliwości w ciąży. W tym okresie kobieta w sposób szczególny powinna obserwować swój organizm. Ból głowy w ciąży sam w sobie stanowi objaw alarmowy i zawsze wymaga oceny neurologicznej w celu wykluczenia jego objawowego charakteru. Postawienie prawidłowej diagnozy pozwoli również na zalecenie odpowiedniego leczenia. Konsultacja neurologiczna jest niezbędna, zwłaszcza jeśli charakter bólu różni się od tego pojawiającego się przed ciążą, ból ma duże nasilenie lub towarzyszą mu objawy dodatkowe, w postaci:

• Zaburzeń widzenia,
• Objawów neurologicznych (np.: zaburzeń mowy, czucia czy ruchu),
• Gorączki, sztywności karku, osutki na skórze,
• Nadciśnienia tętniczego lub już rozpoznanego stanu przedrzucawkowego.

A także wówczas, gdy ból głowy stale się nasila, ma nagły początek lub gdy objawy zostały wywołane nadmiernym wysiłkiem.

Podobnie jak w populacji ogólnej w okresie ciąży najczęściej mamy do czynienia z idiopatycznym bólem głowy. Należy do niego napięciowy ból głowy, a także migrena z aurą, zazwyczaj wzrokową. Ból głowy może być również objawem wielu poważnych schorzeń, które zawsze powinny zostać wykluczone, takich jak:

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
• Stan przedrzucawkowy lub rzucawka,
• Udar,
• Zakrzepica zatok żylnych mózgu,
• Guz mózgu,
• Samoistne nadciśnienie śródczaszkowe,
• Zespół popunkcyjny.

Bezpiecznym badaniem obrazowym w ciąży, które umożliwia wizualizację struktur mózgu, jest rezonans magnetyczny. W niektórych przypadkach konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej. Jeśli istnieje ryzyko zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, wskazana może być punkcja lędźwiowa. Zabieg ten umożliwia pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego do badania mikrobiologicznego.

Ból głowy w ciąży – 1 trymestr

W pierwszym trymestrze ciąży najczęściej mamy do czynienia z idiopatycznym bólem głowy. Szczególnie często występuje u kobiet, które zgłaszały podobne dolegliwości już wcześniej. Towarzyszące ciąży zmiany hormonalne, nudności oraz wymioty, sprawiają, że ból głowy może występować częściej i być silniejszy, ale nie jest to regułą.

Napięciowy ból głowy objawia się bólem głowy o charakterze ucisku lub ściskania. Co ważne, nie jest pulsujący. Występuje obustronnie i ma nasilenie od łagodnego do umiarkowanego. Choć nie zakłóca codziennej aktywności fizycznej, może być przez nią nasilany. Mogą mu towarzyszyć łagodne nudności, jednak nigdy nie są one bardzo silne i nie występują wymioty. Podczas badania neurologicznego jednym odchyleniem jest nadmierna tkliwość mięśni karku, szyi i głowy. Napięciowy ból głowy bardzo często współistnieje z depresją oraz zaburzeniami lękowymi. 

Migrena to częsta przypadłość wśród kobiet. Charakteryzuje się napadami jednostronnego, pulsującego bólu głowy zlokalizowanego najczęściej w okolicy okołooczodołowej. Wszelka aktywność fizyczna, światło czy dźwięk nasilają ból, dlatego podczas ataku migreny pacjenci najczęściej kładą się w ciemnym pomieszczeniu. Atak migrenowego bólu głowy może trwać nawet do 72 godzin, utrudniając tym samym codzienne funkcjonowanie.

Warto również mieć na uwadze, że ból głowy towarzyszący nasilonym nudnościom i wymiotom w I trymestrze ciąży może być wynikiem odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych oraz obniżonego poziomu glukozy we krwi. Podstawą postępowania jest wówczas zadbanie o odpowiednie nawodnienie oraz prawidłową dietę.

Ból głowy w ciąży – 2 trymestr

Idiopatyczne nadciśnienia śródczaszkowe, nazywane dawniej guzem rzekomym mózgu to rzadko występująca choroba. Najczęściej dotyka otyłe kobiety w wieku rozrodczym – a w ciąży może ulec zaostrzeniu lub pojawić się po raz pierwszy. Przyczyną schorzenia jest zaburzony przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, co doprowadza do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Pojawiający się wówczas ból głowy ma charakter rozlany, nie jest pulsujący, nasila się pod wpływem kaszlu i wysiłku. Towarzyszą mu objawy wzrokowe, w postaci podwójnego widzenia i ubytków w polu widzenia, a w badaniu dna oka, tarcza nerwu wzrokowego jest wyraźnie obrzęknięta.

Kolejną przyczyną częstego bólu głowy, która najczęściej ujawnia się w II trymestrze ciąży, jest guz mózgu. Jego objawy są podobne do tych pojawiających się w przebiegu idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego. Dodatkowo mogą wystąpić symptomy ogniskowe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, charakterystyczne dla lokalizacji guza – np.: zaburzenia mowy, niedowład połowiczy, czy zaburzenia równowagi. Mogą temu towarzyszyć napady padaczkowe. Ból głowy charakterystyczny dla guza mózgu stopniowo narasta, a objawy są najbardziej nasilone w godzinach porannych, zaraz po wstaniu z łóżka. Towarzyszą mu nudności i wymioty.

Ból głowy w ciąży – 3 trymestr

Stan przedrzucawkowy to jednostka kliniczna charakterystyczna dla ciąży, która rozwija się po 20. tygodniu. Charakteryzuje się zwiększonym ciśnieniem tętniczym (≥ 140/90) oraz znamiennym białkomoczem, wynoszącym co najmniej 0,3 g w 24 h zbiórce moczu. Bardzo często skok ciśnienia poprzedza gwałtowny ból głowy, któremu nierzadko towarzyszą zaburzenia widzenia. Rzucawkę można rozpoznać wówczas, gdy do powyższych objawów dołączają się drgawki kloniczno-toniczne lub śpiączka.

Udar mózgu może również stanowić przyczynę bólu głowy, zwłaszcza pod koniec III trymestru ciąży oraz w połogu. W tych okresach ryzyko zakrzepowo-zatorowe jest najwyższe. Do czynników ryzyka wystąpienia udaru niedokrwiennego w ciąży należy m.in. stan przedrzucawkowy i rzucawka, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, ciąża wielopłodowa oraz ciąża u kobiety powyżej 35. roku życia.

Ból głowy w ciąży – jak leczyć?

Jakie tabletki na ból głowy mogą bezpiecznie stosować kobiety spodziewające się dziecka? Lekiem pierwszego rzutu w leczeniu napięciowego bólu głowy oraz napadów migreny w czasie ciąży jest paracetamol. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, można przyjmować jedynie w II trymestrze ciąży. Co ważne, leki przeciwmigrenowe, czyli tryptany, używane do przerywania tego rodzaju bólu głowy, są przeciwwskazane. Ich stosowanie w czasie ciąży można rozważyć jedynie wówczas, gdy potencjalne korzyści przewyższają ryzyko. 

W leczeniu profilaktycznym migreny w czasie ciąży dozwolone jest jedynie stosowanie metoprololu oraz preparatów magnezu. Jednak ze względu na to, że w II i III trymestrze ciąży zazwyczaj dochodzi do redukcji objawów migreny, terapia ta powinna być wnikliwie rozważona, biorąc pod uwagę wszystkie jej zalety i wady. Zanim na własną rękę sięgniesz po dany lek, pamiętaj o tym, by zaczerpnąć rady lekarza. W przypadku wtórnego bólu głowy konieczne jest postawienie właściwej diagnozy, a następnie włączenie odpowiedniego leczenia przyczynowego.

Domowe sposoby na ból głowy w ciąży

W przypadku bólu głowy o charakterze pierwotnym, czyli wówczas gdy neurolog wykluczy jego przyczyny chorobowe, zanim sięgniesz po leki, zastosuj sprawdzone domowe sposoby. Ulgę mogą przynieść okłady chłodzące i rozgrzewające przykładane do czoła, a także wypoczynek w cichym i zacienionym pomieszczeniu. Warto również zadbać o odpowiedni poziom nawodnienia, a także o to, by codziennie spożywane posiłki były zdrowe i dostarczały niezbędnych witamin. 

Podsumowanie

Ból głowy pojawiający się w czasie ciąży najczęściej ustępuje samoistnie i rzadko stanowi objaw poważnego procesu chorobowego. Jednak może być również symptomem groźnej choroby, dlatego nigdy nie należy go bagatelizować. Ból głowy zgłaszany przez kobietę będącą w ciąży zawsze wymaga konsultacji neurologicznej.

Źródła:

1. Kozubski, Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2013
2. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
3. G. Bręborowicz, Położnictwo i Ginekologia. Tom 1, PZWL Warszawa, 2020