Wrzody na ciele - rodzaje i przyczyny

Wrzody na ciele, a właściwie owrzodzenia skóry, to otwarte rany na skórze, które nie goją się tak, jak powinny. Zazwyczaj powstają w wyniku urazu, zaburzonego krążenia krwi lub ciągłego nacisku na obszar. Najczęściej pojawiają się na stopach i nogach, mogą jednak tworzyć się również w innych obszarach, takich jak dłonie lub fałdy skóry na ciele. W tym artykule poznasz przyczyny powstawania owrzodzenia skóry oraz dowiesz się, co powinieneś zrobić, jeśli je masz.

Jak wygląda wrzód na skórze?

Owrzodzenie to przypominająca krater, otwarta rana na skórze − ma mniej więcej okrągły kształt, a jej środek jest otwarty i może z niego wypływać płyn surowiczy, krew lub w przypadku zakażenia − ropa. Bardzo często pacjenci mylą pojęcie owrzodzenia skóry z czyrakiem, który jest związany ze stanem zapalnym mieszka włosowego. To wypukła zmiana skórna w przeciwieństwie do wklęsłego wrzodu skóry.

Zewnętrzna granica owrzodzenia skóry jest często podniesiona i zaogniona, a skóra wokół może być przebarwiona, uniesiona lub pogrubiona. Wrzody na ciele mogą stać się czarne, jeśli dojdzie do martwicy. Drobne zamiany są płytkie i obejmują tylko górne warstwy skóry (naskórek). Poważniejsze mogą dotyczyć dolnych warstw skóry, czyli skóry właściwej i tkanki podskórnej. Natomiast w bardzo ciężkich przypadkach owrzodzenie rozciąga się na mięśnie i kości.

Wrzody skórne zwykle zaczynają się powoli i stopniowo pogarszają się wraz z rozpadem skóry. We wczesnych stadiach owrzodzenia możesz po prostu zauważyć obszar przebarwienia, ciemniejszy lub jaśniejszy niż otaczająca go tkanka skórna. Ta zmiana może Cię piec lub swędzieć. W miarę postępu owrzodzenia tkanka skóry rozpada się i może wyglądać, jakby skóra uległa erozji lub „zniknęła”. Nawet małe owrzodzenia skóry są powodem do niepokoju.

Wrzody na skórze – przyczyny

Wrzody na ciele rozwijają się, gdy dochodzi do rozpadu tkanki i są spowodowane wieloma różnymi czynnikami, takimi jak uraz, zaburzenia krążenia lub długotrwały ucisk. Istnieje kilka różnych rodzajów owrzodzeń skóry. Każdy jest spowodowany przez inny zestaw podstawowych czynników, jednak głównym problem to zakłócony przepływ krwi. Wrzody na ciele mogą rozwinąć się niezależnie od wieku, ale najczęściej spotkać je można u osób starszych, z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca i miażdżyca, mających problemy z poruszaniem się. Otyłość, palenie i ciąża również zwiększają to ryzyko. Ponieważ owrzodzenia skóry powodują czynniki wewnętrzne, bardzo prawdopodobne, że wystąpią ponownie.

Rzadziej przyczyną powstawania wrzodów na ciele są:

• rak podstawnokomórkowy i czerniak,
• infekcje grzybicze, wirusowe, bakteryjne (często występują w przypadku chorób wenerycznych, więcej przeczytasz w artykule: Wrzód weneryczny – egzotyczna choroba weneryczna),
• niektóre leki (na przykład warfaryna),
• oparzenia promieniowaniem słonecznym,
• długotrwała ekspozycja na wilgoć (maceracja skóry).

W jeszcze rzadszych przypadkach ludzie sami powodują własne owrzodzenia skóry, np. stale dłubiąc w ranie lub stosując nierozważne domowe środki chemiczne, które mogą powodować martwicę skóry.

Pamiętaj, aby nie mylić wrzodu z opryszczką czy kurzajkami wywołanymi wirusem HPV (w tym drugim przypadku sprawdzą się preparaty na brodawki).

Rodzaje wrzodów na ciele          

Oto najczęściej spotykane rodzaje owrzodzeń na ciele:

1. Wrzody odleżynowe

Odleżyny powstają, gdy przez długi czas utrzymuje się nacisk na określony obszar skóry. Ucisk naczyń krwionośnych zaburza prawidłowe krążenie w tej okolicy i powoduje martwicę skóry. Tego typu owrzodzenia najczęściej rozwijają się wokół obszarów kostnych, ponieważ jest tam mniej tkanki tłuszczowej, która amortyzuje skórę. Dotyczy to więc najczęściej bioder, łokci, pleców, pośladków w okolicy kości ogonowej oraz w okolicy kostek i pięt.

Odleżyny najczęściej pojawiają się u osób o ograniczonej sprawności ruchowej, czyli zwykle seniorów oraz chorych przykutych do łóżka lub na wózkach inwalidzkich.

2. Przewlekłe żylne owrzodzenie podudzi

Żylne owrzodzenia skóry to najczęstsze rodzaje owrzodzeń. Zazwyczaj są spowodowane słabym krążeniem krwi w nogach, gdy krew gromadzi się w żyłach, a nie jest odsyłana z powrotem do serca. To powoduje, że przecieka do otaczającej tkanki, powodując jej rozpad. Tworzą się zazwyczaj na dolnej części nóg. Żylaki, otyłość, brak aktywności i ciąża zwiększają ryzyko rozwoju tego typu owrzodzeń.

3. Niedokrwienne owrzodzenia skóry

Owrzodzenia skóry mogą rozwinąć się wzdłuż przebiegu tętnic, gdy te nie dostarczają prawidłowej ilości krwi. Podobnie jak owrzodzenia żylne, są częstsze na nogach, zwłaszcza na podudziach. Każdy stan, który upośledza krążenie (najczęściej to miażdżyca) zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia tego rodzaju owrzodzeń skóry.

4. Neuropatyczne owrzodzenia skóry

Neuropatyczne owrzodzenia skóry dotyczą najczęściej osób z cukrzycą, dlatego często nazywane są owrzodzeniami stopy cukrzycowej. Pojawiają się, gdy uszkodzenie nerwów powoduje utratę czucia w częściach stóp. W takim przypadku często nie poczujesz, kiedy Twoje stopy są zmęczone i potrzebują odpoczynku lub gdy pojawią się drobne urazy, którymi trzeba się zająć. W połączeniu z upośledzonym krążeniem rany te nie są w stanie się goić, a z czasem rozwija się wrzód.

Z powodu utraty czucia w stopie na spodzie zwykle tworzą się neuropatyczne owrzodzenia skóry, które mogą nie boleć, dlatego łatwo je zignorować. Podobnie jak w przypadku każdego owrzodzenia, ważne, aby leczyć je tak szybko, jak to możliwe, nawet jeśli nie są wystarczająco bolesne. W przeciwnym razie mogą szybko stać się poważniejszym problemem.

5. Rany skóry podobne do wrzodów

Technicznie rzecz biorąc, nie są to owrzodzenia skóry, ponieważ nie powstały przez czynnik wewnętrzny (np. brak krążenia), ale raczej przez uraz, który po obtarciu skóry może pozostawić ranę przypominającą krater wyglądajacą raczej jak wrzód. Niedopasowane buty, sprzęt sportowy lub powtarzające się ruchy, jak np. kopanie rowu łopatą, mogą uszkodzić skórę i pozostawić ranę przypominającą krater. Dobra wiadomość - większość tych ran przypominających wrzody jest bardzo powierzchowna i zagoi się sama.

Jak rozpoznać owrzodzenie?

Jeśli podejrzewasz, że masz owrzodzenie skóry lub jakąkolwiek ranę, która nie goi się dobrze, powinieneś skontaktować się z lekarzem. Nawet drobne urazy mogą w krótkim czasie przekształcić się w coś poważnego. Ponieważ owrzodzenia skóry bardzo powoli się goją, prawdopodobnie będziesz potrzebować porady medycznej i interwencji, aby je leczyć. Lekarz może na ogół zdiagnozować tę dolegliwość, po prostu na nią patrząc. W niektórych przypadkach może zlecić prześwietlenie lub tomografię komputerową w celu oceny drożności naczyń.

Owrzodzenia skóry są klasyfikowane jako ostre lub przewlekłe.

• Ostre wrzody to takie, które goją się w ciągu około 12 tygodni.
• Wrzody, które nie goją się lub nie goją się dobrze po 12 tygodniach, są uważane za przewlekłe. Można powiedzieć, że to prawie tak, jakby skóra zmęczyła się próbami naprawy i uznała, że posiadanie rany to jej nowa norma.

Przewlekłe wrzody, nawet te małe, są podatne na infekcje i mogą sprawiać dużo bólu.

Jak zapobiegać owrzodzeniu skóry?

Jeśli masz skłonność do rozwoju owrzodzeń skóry, wskazana jest wizyta u lekarza, który może pomóc w opracowaniu planu zapobiegania. Jednym z czynników wspomagających profilaktykę jest zdrowa, pożywna dieta. Niedobory żywieniowe mogą utrudnić gojenie się wrzodów. Konieczna może okazać się również zmiana stylu życia, czyli rzucenie palenia, regularna ćwiczenia fizyczne w celu zwiększenia przepływu krwi, redukcja wagi i kontrolowanie cukrzycy.

Słabe krążenie jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju owrzodzeń skóry. Poprawa krążenia może pomóc w leczeniu i zapobieganiu wrzodom. W celu mogą pomóc Ci np.: noszenie pończoch uciskowych, podnoszenie nóg, rzucanie palenia, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Źródła:

1. Eske Jamie: What to know about skin ulcers, 2019
2. Kiara Anthony: Types of Ulcers, 2018
3. Palmer Angela: An Overview of Skin Ulcers, 2021
4. Panuncialman Jaymie: Unusal causes of cutaneus ulceration, 2011