Odma podskórna − czy leczenie jest konieczne?

Odma, czy też rozedma podskórna, to stan, kiedy w tkance podskórnej znajduje się powietrze. Najczęściej dostaje się tam przez odmę opłucnową lub odmę śródpiersia. Sama w sobie odma podskórna nie jest groźna i nie wymaga szczególnego leczenia, ale pierwotne przyczyny jej powstania (np. uraz płuca) muszą być zdiagnozowane i prawidłowo zaopatrzone.

Odma podskórna − co to jest?

W odmie opłucnowej powietrze gromadzi się w jamie opłucnej, w odmie śródpiersiowej − w śródpiersiu. Nietrudno więc domyślić się, że odma podskórna określa stan, w którym powietrze obecne jest w tkance podskórnej. Jak się tam dostaje? Najczęściej właśnie z odmy opłucnowej czy śródpiersiowej (znacznie rzadziej może pojawić się także po przedziurawieniu przewodu pokarmowego niżej od pępka). A jakie są przyczyny poszczególnych rodzajów odm?

Sprawdź też, skąd bierze się duszący kaszel.

Odma podskórna, opłucnowa i śródpiersiowa − przyczyny

Powietrze w odmie opłucnowej dostaje się między blaszki opłucnej w wyniku uszkodzenia płuc lub ściany klatki piersiowej.

Przyczynami odmy opłucnowej mogą też być:

• niektóre choroby układu oddechowego (np. POChP, mukowiscydoza), które prowadzą do pęknięcia pęcherzyków płucnych lub pęcherza rozedmowego
• urazy klatki piersiowej, np. atak nożem, upadek z dużej wysokości, wypadek komunikacyjny
• zabiegi medyczne, takie jak biopsja płuca, nakłucie opłucnej czy kaniulacja naczyń

Sprawdź też, skąd biorą się duszności.

Czasem zdarza się także, że pęcherzyk płucny pęka samoistnie u osoby bez zdiagnozowanej choroby płuc i bez uchwytnej przyczyny − szczególnie dotyczy to osób młodych, wysokich i szczupłych.

Odma śródpiersiowa związana może być z zabiegami diagnostyczno-leczniczymi, np. mechaniczną wentylacją czy operacją tej okolicy. Ciężki napad astmy, uraz klatki piersiowej, a rzadziej przedziurawienie ściany tchawicy, oskrzela, przełyku czy gardła także mogą doprowadzić do nagromadzenia się powietrza w śródpiersiu.

W odmie podskórnej, powietrze z odmy opłucnowej lub śródpiersiowej przedostaje się pod skórę − najczęściej w okolicy szyi. Inne miejsca, w jakich może wystąpić, to skóra klatki piersiowej, głowy i brzucha. W niektórych przypadkach odma podskórna obejmuje duży obszar − np. twarz, cała szyja i cała klatka piersiowa. Powietrze w tkance podskórnej towarzyszy czasem także innym urazom − np. odma podskórna twarzy może być spowodowana złamaniem kości nosa, a powietrze pod skórą tułowia − złamaniem żeber (które uszkodziły płuco).

W rzadkich przypadkach stwierdzano odmę śródpiersiową i odmę podskórną jako powikłanie porodu. Zjawisko znane jest też osobom narażonym na ciśnieniowe urazy płuc − np. nurkom. Odma podskórna okolic twarzy i szyi może być również powikłaniem niektórych zabiegów stomatologicznych, np. ekstrakcji zębów czy leczenia protetycznego.

Sprawdź też, na co pomaga nebulizacja. 

Odma podskórna − objawy

Obecność powietrza pod skórą powoduje uczucie dyskomfortu tej okolicy. Po przyjrzeniu się, widać obrzęk i uwypuklenie skóry, czasami niesymetryczne.

Możesz mieć „poczucie pełności” w tym miejscu. Przy uciśnięciu palcami, słychać charakterystyczne trzeszczenie, które można porównać do odgłosu chodzenia po śniegu.

Na zdjęciu RTG widać zgromadzone powietrze w tkance podskórnej. Dodatkowo towarzyszą temu zwykle objawy odmy opłucnowej lub śródpiersia, które mogą być już znacznie bardziej dokuczliwe i niebezpieczne. W zależności od przyczyny obejmują: ból, uczucie duszności, kaszel, gwałtowny spadek ciśnienia, przyspieszenie tętna i oddechu, świszczący oddech, trudności z połykaniem czy mówieniem.

Warto wiedzieć, że taki sam objaw − trzeszczenia pod skórą, spowodowany obecnością pęcherzyków gazu − występuje w gangrenie, czyli zgorzeli gazowej. Rozróżnienie zwykłej odmy podskórnej od zgorzeli gazowej nie nastręcza jednak zwykle wielu trudności − zgorzel to choroba zakaźna wywołana bakteriami Clostridium perfringens, w której wyraźnie zaznaczone są cechy stanu zapalnego i zmiany martwicze. Dodatkowo, ogólny obraz chorego i sytuacja kliniczna wskazują na przyczynę jego stanu.

Sprawdź też, czym jest depresja oddechowa.

Odma podskórna − leczenie

Sama w sobie odma podskórna nie wymaga szczególnego leczenia − powietrze samo się wchłonie. Czasami lekarz może podjąć decyzję o odbarczeniu odmy z pomocą specjalnych igieł, szczególnie jeśli odma obejmuje duży obszar i nadal narasta. Całokształt postępowania zależy jednak w głównej mierze od obecności odmy opłucnowej, która w niektórych przypadkach może wymagać niezwłocznej interwencji. Podobnie, uszkodzenia tchawicy, dużych oskrzeli, przełyku czy gardła powinny być pilnie  skonsultowane z lekarzem.

Odma podskórna sama w sobie nie stanowi więc szczególnie istotnego problemu klinicznego. Warto pamiętać, że może jednak utrudniać nieco badanie fizykalne, a czasem także nieco skomplikować ocenę obrazu widocznego w RTG czy USG. W niektórych przypadkach może jednakże ułatwić rozpoznanie, np. w sytuacji niecharakterystycznych objawów odmy śródpiersia, powietrze widoczne pod skórą może nakierować diagnostykę na odpowiednie tory.

Źródła:

1. Interna Szczeklika. Mały podręcznik.- P. Gajewski

2. Postępowanie w obrażeniach ciała w praktyce SOR- P. Guła, W. Machała

3. Chirurgia. Repetytorium. – W. Noszczyk

4. Odma podskórna i odma śródpiersia jako powikłanie porodu naturalnego- A. Praski, W. Kupis, M. Florczak, M. Szpetnar