PIMS-TS − zespół „pocovidowy” dotyka najmłodszych!

PIMS-TS to wieloukładowy zespół zapalny, który występuje u dzieci po chorobie COVID-19. Pojawia się kilka tygodni po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2. Wiąże się z rozregulowaniem układu odpornościowego i niesie ryzyko poważnych powikłań. U większości pacjentów szybkie podjęcie odpowiedniego leczenia pozwala na powrót do zdrowia.

Co to jest PIMS-TS?

PIMS-TS, czyli wieloukładowy zespół zapalny tymczasowo związany z zakażeniem SARS-CoV-2 (ang. paediatric inflammatory multisystem syndrome temporally associated with SARS-CoV-2), zwany także MIS-C (ang. multisystem inflammatory syndrome in children) lub zespołem pocovidowym to nowa choroba u dzieci, po raz pierwszy opisana w maju 2020 roku.

Wieloukładowy zespół zapalny występuje u dzieci około 2 − 4 tygodni po przebyciu zakażenia wirusem SARS-CoV-2. PIMS-TS związany jest z dysregulacją (rozregulowaniem) układu odpornościowego i niesie ryzyko poważnych powikłań, przede wszystkim zaburzeń kardiologicznych, np. zapalenia mięśnia sercowego czy tętniaków tętnic wieńcowych.

Sprawdź też objawy COVID.

PIMS-TS u dzieci − jakie daje objawy?

PIMS-TS u dzieci sprawia, że objawy choroby dotyczą wielu układów i narządów. Początkowo dominują zwykle symptomy ze strony przewodu pokarmowego, ale stopniowo pojawiają się kolejne dolegliwości. Po 5 − 6 dniach gorączki stan małych pacjentów nierzadko ulega nagłemu pogorszeniu.

Do objawów PIMS-TS u dzieci należą:

• gorączka,
• ze strony przewodu pokarmowego: ból brzucha, który początkowo może sugerować zapalenie wyrostka robaczkowego, wymioty, biegunka,
• ze strony układu krążenia: niedociśnienie, zaburzenia rytmu serca, wstrząs, widoczne w badaniach cechy zapalenia mięśnia sercowego, tętniaki tętnic wieńcowych czy płyn w osierdziu,
• ze strony układu oddechowego: kaszel, duszność, objawy zapalenia płuc, ból w klatce piersiowej, widoczny w badaniach płyn w opłucnej,
• ze strony układu nerwowego: drażliwość, apatia, objawy aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, niedowłady i porażenia nerwów obwodowych, silny ból głowy, nowe dolegliwości bólowe, nietypowe zachowanie,
• ze strony układu moczowego: skąpomocz lub bezmocz, objawy ostrego uszkodzenia nerek,
• ze strony skóry i błon śluzowych: wysypka wielopostaciowa, zapalenie spojówek, „truskawkowy język”, obrzęk dłoni i stóp, czerwone, „spierzchnięte” wargi,
• cechy koagulopatii, czyli zaburzeń krzepnięcia krwi.

Powyższe objawy mogą występować w różnych konfiguracjach, ale muszą dotyczyć co najmniej 2 układów lub narządów, żeby spełnić kryterium wielonarządowego uszkodzenia. Gorączka występuje zawsze, a zatem jej brak wyklucza PIMS-TS. Temperatura przekracza zwykle 38,5 stopni C i utrzymuje się co najmniej 3 dni. Stan pacjentów może dynamicznie się zmieniać. Sprawdź, jak wygląda stan podgorączkowy u dziecka: Stan podgorączkowy u dziecka. Co może oznaczać?.

Jak rozpoznaje się PIMS-TS?

Zespół pocovidowy z definicji dotyczy najmłodszych, a więc dzieci w wieku 0 − 18 lat (najczęściej dotyka dzieci w wieku szkolnym).

Zespół PIMS-TS jest powikłaniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 i − co bardzo istotne − może pojawić się u dzieci, które COVID-19 przeszły całkowicie bezobjawowo!

Jaki widzisz, możesz więc nawet nie wiedzieć, że Twoje dziecko kilka tygodni wcześniej chorowało na COVID-19. Bacznie i uważnie obserwuj je i w razie jakichkolwiek niepokojów − skontaktuj się z lekarzem. Każde podejrzenie przypadku PIMS-TS u dziecka wymaga hospitalizacji, wykonania odpowiedniej diagnostyki i stałego nadzoru medycznego. 

Jak wspomniałam wcześniej, do obowiązkowych kryteriów zakwalifikowania dolegliwości jako PIMS-TS należą gorączka oraz objawy, które pochodzą co najmniej z 2 różnych układów lub narządów. W badaniach laboratoryjnych charakterystyczne są bardzo wysokie wskaźniki stanu zapalnego. Obserwuje się podwyższony poziom CRP, prokalcytoniny, OB, fibrynogenu, LDH, D- dimerów i ferrytyny. Zwykle towarzyszy temu niewielka niedokrwistość (anemia), limfopenia (spadek ilości limfocytów), hipoalbuminemia (zmniejszenie ilości albumin) i hiponatremia (obniżone stężenie sodu). Wysokie stężenie BNP lub NT-proBNP i troponiny I wskazują na uszkodzenie mięśnia sercowego.

Sprawdź też, czym jest mgła mózgowa u dzieci.

Inne badania laboratoryjne przydatne, kiedy diagnozuje się zespoł pocovidowy u dzieci, obejmują:

• badania mikrobiologiczne (np. posiew krwi),
• gazometrię,
• parametry krzepnięcia (np. INR, APTT, fibrynogen, D- dimery),
• elektrolity,
• trójglicerydy,
• CK,
• parametry funkcji nerek (kreatyninę, mocznik),
• profil trzustkowy (amylaza, lipaza),
• glukozę,
• parametry funkcji wątroby (ALT, AST, GGTP, bilirubina),
• badanie ogólne moczu.

Warto wiedzieć, że gorączka i objawy wielonarządowe równie dobrze mogą być manifestacją innych schorzeń. Podczas diagnostyki wyklucza się inne przyczyny infekcyjne (ostre choroby wirusowe, posocznicę), zespół wstrząsu toksycznego, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego i zapalenie otrzewnej, nieswoiste choroby zapalne jelit, choroby układowe tkanki łącznej czy choroby rozrostowe.

U każdego pacjenta z podejrzeniem zespołu pocovidowego pobiera się wymaz w kierunku SARS-CoV-2 (test PCR lub test antygenowy), aby wykluczyć aktywne zakażenie. 

PIMS-TS − inne badania

Wykonanie innych badań (laboratoryjnych czy obrazowych) w dużej mierze zależy od stanu klinicznego pacjenta. W większości przypadków wykonuje się RTG klatki piersiowej, rzadziej tomografię komputerową klatki piersiowej. Objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą wymagać wykonania USG brzucha lub innych badań obrazowych jamy brzusznej. W niektórych sytuacjach diagnostyka mikrobiologiczna może zostać poszerzona o posiewy moczu i stolca czy badania wirusologiczne.

Zespół pocovidowy u dzieci − leczenie kardiologiczne

Do najczęstszych i poważnych powikłań tego zespołu pocovidowego zalicza się tętniaki tętnic wieńcowych. Tętnice wieńcowe to naczynia, które zaopatrują serce w tlen i składniki odżywcze. Tętniakiem nazywamy odcinkowe poszerzenie światła tętnicy. W tętniakach mogą powstawać mikrozatory i zaburzenia przepływu krwi. Tętniaki tętnic wieńcowych wiążą się więc z ryzykiem choroby niedokrwiennej serca, zawału serca, zaburzeń rytmu serca, a nawet zgonu. O zawale serce szczegółowo pisała lek. med. Edyta Jakubik: Zawał serca - profilaktyka, objawy, leczenie.

Z tego względu wszystkie dzieci, u których podejrzewa się PIMS-TS, jak najwcześniej powinny mieć wykonane badanie EKG i badanie echokardiograficzne serca (ECHO). W zależności od stanu klinicznego pacjenta oraz opinii kardiologa monitoruje się stan układu sercowo-naczyniowego. Badanie ECHO często wymaga wykonania powtórki po 1 do 2 tygodniach, po 6 tygodniach i pół roku do 1 roku od zachorowania na PIMS-TS. Wysokie stężenie markerów uszkodzenia mięśnia sercowego i nieprawidłowości w pierwszym (lub kolejnym) badaniu echokardiograficznym wskazują na konieczność częstszych kontroli ECHO i EKG (w początkowym okresie nawet codziennie).

Zespół pocovidowy u dzieci − leczenie ogólne

Leczenie pacjenta z podejrzeniem PIMS-TS odbywa się w szpitalu. Do momentu wykluczenia zakażenia bakteryjnego stosuje się zwykle antybiotykoterapię empiryczną (ale pamiętaj, że PIMS-TS jest związany z zaburzeniem pracy układu immunologicznego, nie ma nic wspólnego z infekcją bakteryjną i w jego leczeniu antybiotyki nie są skuteczne).

Zwraca się także uwagę na prawidłowe nawodnienie i monitorowanie parametrów życiowych. Co można więc zrobić, gdy zdiagnozowany zostanie zespół pocovidowy u dzieci? Leczenie tzw. immunomodulujące to podstawa. Zatrzymuje ono rozwój stanu zapalnego i pomaga uniknąć poważnych powikłań, czyli przede wszystkim tętniaków tętnic wieńcowych. Leczeniem I rzutu jest dożylny wlew immunoglobulin, II rzutu − glikokortykosteroidy (głównie pulsy z metylprednizolonu), a III rzutu − leki biologiczne takie jak anakinra, tocilizumab czy infliksymab. Większość pacjentów z PIMS-TS wymaga dodatkowo zastosowania leczenia przeciwpłytkowego lub przeciwkrzepliwego.

PIMS-TS ­− czy jest uleczalny? Co z powikłaniami?

Wciąż dowiadujemy się, co to jest PIMS-TS. Wieloukładowy zespół zapalny u dzieci tymczasowo związany z zakażeniem SARS-CoV-2 to nowa jednostka chorobowa, więc zalecenia i schematy leczenia mogą się zmieniać w miarę pojawiania się wiedzy i danych. W chwili obecnej wiele decyzji terapeutycznych zależy od stanu konkretnego pacjenta i są one podejmowane indywidualnie, w warunkach konsylium wielospecjalistycznego. Odpowiednio szybkie podjęcie leczenia i zabezpieczenie funkcji życiowych umożliwia powrót do pełni zdrowia u większości pacjentów.

Najczęstszymi, poważnymi powikłaniami w przebiegu PIMS-TS są zaburzenia kardiologiczne, np. tętniaki tętnic wieńcowych. W związku z tym w poszpitalnym kontrolowaniu stanu małego pacjenta ważne miejsce zajmują kontrole kardiologiczne. Po wypisie ze szpitala dzieci powinny pozostawać w obserwacji medycznej co najmniej 6 kolejnych tygodni (a w razie przetrwałych nieprawidłowości − dłużej). Częstość i rodzaj wizyt kontrolnych dostosowuje się indywidualnie w zależności od stanu dziecka i przebiegu choroby.

Sprawdź też witaminy i minerały dla dzieci.

Zapamiętaj, co to jest PIMS-TS!

PIMS-TS u dzieci wiąże się z zakażeniem SARS-CoV-2. Występuje po 2 − 4 tygodniach od przebycia COVID-19, także zupełnie bezobjawowo. Symptomy tego zespołu pocovidowego mogą być różnorakie, ale „obowiązkowym” jest gorączka. PIMS-TS niesie ryzyko poważnych powikłań, np. tętniaków tętnic wieńcowych. Uważnie obserwuj swoje dziecko i w razie jakichkolwiek niepokojów, niezwłocznie skontaktuj się z pediatrą. Każdy pacjent z podejrzeniem tej choroby powinien trafić do szpitala. Podjęcie odpowiedniego leczenia pozwala wrócić do pełni zdrowia zdecydowanej większości dzieci.

Źródła:

Okarska-Napierała M., Ludwikowska K., Książyk J., Kuchar E., Mazur A., Szenborn L., Werner B., Wysocki J., Jackowska T.: Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19. Wytyczne grupy eksperckiej przy Polskim Towarzystwie Pediatrycznym i Konsultancie Krajowym w dziedzinie pediatrii, 2020.