Mgła mózgowa po COVID-19. Niebezpieczne powikłanie po chorobie

Mgła mózgowa (ang. brain fog) to potoczne sformułowanie używane w celu obrazowego opisania zespołu objawów neurologicznych. Należą do nich m.in. niezdolność do skupienia uwagi, spowolnienie myślenia, oszołomienie, roztargnienie czy pogorszenie pamięci. Termin mgły mózgowej jest w użyciu od dawna, ale to teraz zrobiło się o nim głośno. Wiele osób skarży się bowiem na objawy zamglenia umysłowego po przechorowaniu COVID-19.

Mgła mózgowa po COVID-19 − co to jest?

Już od ponad roku świat boryka się z pandemią COVID-19. Naukowcy intensywnie pracują nad poznaniem i zrozumieniem odpowiedzialnego za nią patogenu − koronawirusa SARS-CoV-2. Niestety, sytuacja nadal nie wydaje się być opanowana. Poczyniono już wprawdzie ogromne postępy: potrafimy rozpoznawać chorobę, wiemy, w jaki sposób się szerzy i przede wszystkim podjęliśmy skuteczne kroki, żeby jej zapobiegać. Szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 są ogromnym sukcesem i dają wielką nadzieję na lepsze jutro. Więcej na ich temat przeczytasz w artykule: Szczepienia na COVID-19 − kiedy, jakie i czy są bezpieczne?. Niemniej jednak nadal nie opracowano w pełni skutecznych schematów leczenia, które sprawdzałyby się na każdym etapie choroby.

Wiele powikłań pozostaje dla nas zagadką, a szerokość wachlarza możliwych objawów i różne formy przebiegu choroby stale nas zaskakują. Sprawy nie ułatwia oczywiście fakt, że wirus mutuje, a systemy opieki zdrowotnej w wielu krajach są przeciążone lub znajdują się na skraju wydolności.

Wśród licznych powikłań po przebyciu COVID-19 wymienia się także mgłę mózgową. Co to jest? Mgła mózgowa to niemedyczne i nienaukowe określenie zespółu objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego, które mogą pojawić się w przebiegu różnych schorzeń. Ostatnio coraz częściej słyszy się także o niej po przebyciu infekcji wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Jak objawia się mgła mózgowa i skąd się bierze?

Mgła mózgowa − objawy

Mgła mózgowa, zwana także mgłą mózgu, mgłą umysłową czy zamgleniem umysłu, nie jest zdefiniowaną jednostką chorobową. Sformułowanie mgły mózgowej to potoczne określenie, które stosuje się do opisu rozmaitych objawów neurologicznych, związanych głównie z zaburzeniem funkcji poznawczych.

Do najczęściej wymienianych objawów mgły mózgowej zalicza się:

• pogorszenie pamięci,
• roztargnienie,
• trudności z koncentracją uwagi,
• zmniejszoną czujność,
• oszołomienie,
• pogorszenie myślenia i umiejętności komunikacji.

Sprawdź też, czym jest zespół pocovidowy u dorosłych.

Osoby, które doświadczają tzw. mgły mózgowej, narzekają na spowolnienie procesów myślowych, a swoje rozumowanie określają często jako mętne, niewyraźne i ociężałe. Skarżą się na brak bystrości, otumanienie, trudności z wysłowieniem się i niemożność skupienia uwagi. Tak naprawdę każdy z nas doświadcza czasem takiego zamglenia umysłowego, choć z różnych przyczyn i w różnym natężeniu. „Niewyraźne myślenie”, roztargnienie i poczucie niewykorzystywania w pełni swoich możliwości intelektualnych może być efektem nieprzespanej nocy, przeziębienia i gorszego samopoczucia, przemęczenia i nadmiernego stresu, stosowania niektórych leków, a nawet zwyczajnego „kaca”.

Odpowiedni odpoczynek, regeneracja organizmu i powrót do pełni sił pozwalają zwykle na szybkie przeminięcie niepokojących objawów i powrót klarowności umysłu. Istotny problem pojawia się, gdy nasilenie zaburzeń możliwości intelektualnych przedłuża się, utrudnia Ci normalne, codzienne funkcjonowanie, a odpoczynek i sen wydają się być nieskuteczne.

Właśnie na takie kłopoty uskarżają się niektórzy pacjenci po przechorowaniu COVID-19. Mimo pozornego powrotu do pełni zdrowia i sił oraz prawidłowych wyników podstawowych badań pozostaje męczące uczucie mgły mózgowej, pogorszenie myślenia i pamięci. U niektórych osób funkcje poznawcze w ciągu kilku dni wracają do normy. Istnieje jednak grupa pacjentów, u których nie dochodzi do pełnej normalizacji objawów i nadal narzekają na uporczywe „zamglenie umysłu”.

Skąd bierze się mgła mózgowa po COVID-19?

Niestety, to pytanie póki co pozostaje bez jasnej odpowiedzi. Wiemy, że SARS-CoV-2, choć początkowo wiązany przede wszystkim z układem oddechowym, może istotnie wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego. Zostały opisane rozmaite neurologiczne manifestacje i powikłania choroby.

Należą do nich m.in.:

• zaburzenia węchu i smaku,
• bóle głowy,
• dezorientacja,
• encefalopatia,
• zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
• udary niedokrwienne,
• drgawki,
• deficyty neurologiczne,
• zespół Guillaina i Barrégo.

Sprawdź też tabletki na ból głowy.

Przyczyną jest zarówno bezpośredni atak wirusa na komórki nerwowe, jak i zaburzenia naczyniowe i immunologiczne. Zauważono także, że ustąpienie objawów ostrej fazy choroby, a nawet potwierdzone badaniami uzyskanie statusu ozdrowieńca nie zawsze wiąże się z pełnym powrotem do zdrowia. Sporo osób, które przebyły COVID-19, wiele tygodni po chorobie nadal skarży się na wzmożoną męczliwość, dolegliwości bólowe, zaburzenia snu, brak węchu i smaku lub nieprawidłowe wrażenia węchowe, duszność, uporczywy kaszel, pogorszenie tolerancji wysiłku, kołatania serca i wiele innych. Niektóre z powyższych symptomów znajdują odzwierciedlenie w nieprawidłowych wynikach badań, a przyczyną okazują się być uszkodzone w wyniku infekcji narządy, np. płuca czy serce.

Część przypadków uczucia uciążliwego roztargnienia, trudności w myśleniu i gorszej pamięci może być związana właśnie z tymi objawami, bowiem ogólne złe samopoczucie, bóle głowy czy zaburzenia snu w oczywisty sposób wywierają wpływ na nasze możliwości intelektualne. Podłożem może być także pogorszenie stanu psychicznego. Być może objawy mgły mózgowej związane są z zespołem stresu pourazowego czy zaburzeniami lękowymi, będącymi następstwem przechorowania COVID-19.

Czasem jednak,wyniki badań okazują się być prawidłowe, a patomechanizm przewlekłego zmęczenia i mgły mózgowej pozostaje nie do końca jasny. Podłoża upatruje się m.in. w nieprawidłowej, nadmiernej reakcji układu immunologicznego i zbyt wysokim poziomie cytokin. Wydaje się, że problemy o typie zamglenia umysłowego częściej dotyczą osób, które w ciężki sposób przechorowały COVID-19, a także pacjentów w podeszłym wieku (choć jak najbardziej mogą wystąpić również u młodych osób). Wpływ SARS-CoV-2 na układ nerwowy i jego potencjalne długofalowe skutki z pewnością wymaga przeprowadzenia dalszych badań naukowych i szczegółowej analizy.

Co zrobić, jeśli doświadczasz „mgły mózgowej”?

Jeśli stale dokuczają Ci objawy „zamglenia umysłu”, takie jak spowolnienie myślenia czy pogorszenie pamięci i koncentracji, koniecznie udaj się do swojego lekarza. Szczegółowo opowiedz o swoich wszystkich symptomach, także tych pozornie niezwiązanych z pracą Twojego umysłu. Przygotuj listę leków, które zażywasz na stałe. Nie zapomnij wspomnieć też o swoich chorobach współistniejących. Koniecznie poinformuj lekarza, kiedy (o ile jesteś tego świadomy) przechorowałeś COVID-19 i jaki był przebieg choroby. W oparciu o cały obraz kliniczny, wywiad i badanie fizykalne lekarz zdecyduje o potrzebie dalszej diagnostyki, konieczności ewentualnych konsultacji i możliwościach leczniczych.

Jak sobie pomóc?

W oczekiwaniu na fachową pomoc możesz spróbować samodzielnie popracować nad poprawą wydolności swojego umysłu. Warto zadbać o zdrową, zbilansowaną dietę i racjonalne odżywianie. Pamiętaj również o optymalnym nawodnieniu. Unikaj alkoholu, papierosów i innych używek. Zatroszcz się o odpowiednią higienę snu i wypoczynek. Zobacz, jak to zrobić w artykule: Zaburzenia snu: jak ich uniknąć i w końcu się wyspać?.

Postaraj się więcej przebywać na świeżym powietrzu i regularnie uprawiaj aktywność fizyczną dostosowaną do swoich możliwości (o ile nie doświadczasz innych powikłań choroby, które mogłyby być czasowym przeciwwskazaniem do zajęć ruchowych; w razie wątpliwości zapytaj swojego lekarza). Unikaj stresu i przepracowania. Rozmawiaj z ludźmi, czytaj i ćwicz pamięć. Możesz także spróbować specjalnych technik i ćwiczeń usprawniających myślenie, pamięć i koncentrację.

Mgła mózgowa − przyczyny

Warto wiedzieć, że sformułowanie „mgła mózgu” czy „mgła mózgowa” nie powstało specjalnie w celu opisania objawów, które wikłają COVID-19 i nie tylko w kontekście tej choroby jest używane. Choć rzeczywiście mogłeś nie słyszeć wcześniej takiego określenia, bo dopiero teraz mówi się o nim głośno, jest ono w użyciu już od dawna. Istnieje wiele chorób, w przebiegu których może pojawić się uczucie mgły mózgowej.

Należą do nich m.in.:

• zespół przewlekłego zmęczenia,
• zaburzenia psychiatryczne,
• migrena − więcej o bólach migrenowych pisałam tu: Migrenowy ból głowy może Cię obezwładnić! Jak go rozpoznać?,
• choroby neurodegeneracyjne,
• niektóre choroby autoimmunologiczne czy nowotworowe
• leczenie przeciwnowotworowe.

Do niechorobowych stanów, które krótkotrwale wywołują „zamglenie umysłowe”, zalicza się wspomniane wyżej złą jakość snu i przemęczenie, zażywanie niektórych leków (np. antyhistaminików), a także: odwodnienie, konieczność zbyt długiej koncentracji, upał, zmiany pogody, intensywny wysiłek fizyczny, hałas, zmiany hormonalne (np. menopauzę), nieodpowiednią dietę i niedobory żywieniowe czy nawet podróżowanie samochodem.

Mgła mózgowa − co warto zapamiętać?

COVID-19 niestety stale nas zaskakuje. Część pacjentów skarży się na pocovidowe zaburzenie funkcji poznawczych − problemy z koncentracją i pamięcią, dezorientację, utrudnione myślenie i zmęczenie umysłowe. Taka tzw. pocovidowa mgła umysłowa pojawia się w różnym czasie od powrotu do zdrowia i utrzymuje się różnie długo − nawet wiele tygodni. Może istotnie pogarszać jakość życia i negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie. Przyczyny nie zostały do końca poznane, a zjawisko mgły mózgowej, która pojawia się po przechorowaniu COVID-19, z pewnością wymaga dalszych badań.

Źródła:

1. Ocon A. J.: Caught in the thickness of brain fog: exploring the cognitive symptoms of Chronic Fatigue Syndrome, Front Physiol. 2013; 4: 63. Published online 2013 Apr 5. doi: 10.3389/fphys.2013.00063
2. Iadecola C., Anrather J.: Kamel H, Effects of COVID-19 on the Nervous System, Cell 183, October 1, 2020 Elsevier Inc.
3. Ross A.J., Medow M.S., Rowe P.C., Stewart J.M.: What is brain fog? An evaluation of the symptom in postural tachycardia syndrome. Clinical autonomic research : official journal of the Clinical Autonomic Research Society. 23. 10.1007/s10286-013-0212-z.
4. Budson A.E.: What is COVID-19 brain fog — and how can you clear it? W: Harvard Health Publishing, Harvard Medical School. [online] Dostępny w Internecie: https://www.health.harvard.edu/blog/what-is-covid-19-brain-fog-and-how-can-you-clear-it-2021030822076. [Dostęp: 4.04.2021]