Czy maseczki chronią przed koronawirusem? Jakie maseczki wybrać?

Środki ochrony osobistej, takie jak maski czy przyłbice, uznawane są przez WHO i CDC za jeden z najskuteczniejszych środków walki z rozprzestrzenianiem się pandemicznego wirusa SARS-COV-2 (czyli koronawirusa), który wywołuje chorobę COVID-19. To niezwykle ważny artykuł, z którego dowiesz się, jakiego rodzaju maski są skuteczne i dlaczego warto je nosić.

Środki ochrony osobistej: maski ratują życie według WHO

„Zalecenia dotyczące noszenia masek ochronnych zmieniały się w zależności od aktualnej sytuacji pandemicznej. Np. od 10 października 2020 w Polsce zaczął obowiązywać nakaz zasłaniania ust i nosa w przestrzeni publicznej (również na zewnątrz), a od 26 lutego 2021 – używania w tym celu maseczek ochronnych. Przyłbice, półprzyłbice, szaliki, chusty czy kominy nie zostały uznane za dostateczną ochronę przed rozprzestrzenianiem się zakażenia. "

- dodaje Justyna Dystrych

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO):

„Maski są kluczowym środkiem zatrzymania transmisji wirusa i ratują życie. Maski ograniczają potencjalne ryzyko ekspozycji na wirusa od osoby zakażonej, niezależnie czy występują u niej objawy, czy też nie. Maski chronią ludzi przed zakażeniem. Maski zapobiegają także dalszej transmisji, kiedy są noszone przez zakażone osoby”.

Czy maseczki chronią przed koronawirusem? Według WHO samo noszenie masek nie wystarcza. Aby zapobiec zaostrzeniu się sytuacji pandemicznej, w razie znacznego wzrostu zachorowań należy wdrożyć również inne formy zabezpieczenia się przed SARS-COV-2.

Jak podkreśla dalej WHO:

„Maski powinny być częścią całościowej polityki „DO IT ALL”, która składa się z: dystansowania społecznego, (unikania skupisk ludzkich, zwłaszcza w zamkniętych pomieszczeniach i bliskim kontakcie z innymi), poprawy wentylacji zamkniętych pomieszczeń (częste wietrzenie), mycia rąk, zakrywania ust i nosa podczas kichania i kaszlenia, a także innych zaleceń lekarzy”.

„Zalecenia dotyczące noszenia masek zostały zaktualizowane 5 maja 2022 i są dostępne na oficjalnej stronie WHO. Poza tym każda osoba zainteresowana tym tematem może skorzystać z oficjalnego chatbota (za pośrednictwem aplikacji WhatsApp) – również w języku polskim. Na chacie udało się uzyskać następujące informacje:

• W przypadku zwiększonego rozprzestrzeniania się wirusa, Główny Inspektor sanitarny powinien zalecić społeczeństwu noszenie masek materiałowych.
• Maskę medyczną powinni nosić pracownicy służby zdrowia, osoby z objawami COVID-19 oraz ich opiekunowie.
• Na obszarach o zwiększonym ryzyku zachorowania (jeśli nie ma możliwości zachowania dystansu 1 metra), maski medyczne są zalecane osobom po 60. roku życia oraz z istniejącymi wcześniej problemami zdrowotnymi.

Poza tym WHO zaleca stosowanie się do wytycznych instytucji zdrowia publicznego w danym kraju. Jak to aktualnie wygląda w Polsce?"

- dodaje Justyna Dystrych

Sprawdź, jak odróżnić objawy grypy od COVID-19: Grypa a koronawirus - jak rozróżnić objawy?.

Maseczki ochronne − obowiązek zasłaniania ust i nosa w Polsce

Konieczność zasłaniania ust i nosa oraz zachowywaniu dystansu społecznego w Polsce została zniesiona 28 marca 2022. Jednak rozporządzenie ws. ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem epidemii podaje, że obowiązek noszenia maseczek ochronnych w budynkach, w których jest prowadzona działalność lecznicza oraz w aptekach został przedłużony do 31 grudnia 2022. Nowelizacja weszła w życie dnia 31 października 2022.

Akt prawny nie doprecyzowuje, jakiego typu ma to być maseczka, jakie filtry czy certyfikaty musi posiadać. Jednocześnie sformułowanie takie nie wyklucza noszenia masek materiałowych, wielorazowych, które można samodzielnie przygotować w domu.

Szczegółowe informacje i rekomendacje na ten temat można było usłyszeć na konferencji prasowej ministra zdrowia. Rządowy ekspert wyjaśnił, że zaleca się noszenie „masek chirurgicznych i wyżej”. Co to oznacza? MZ rekomenduje noszenie maseczek chirurgicznych (z odpowiednim atestem), masek z filtrami typu FFP1, FFP2 i FFP3. 

Tym samym nie jest wprost powiedziane, że buzie musisz zasłaniać konkretnym rodzajem maseczki. Poniżej przedstawiam stanowisko WHO w tej kwestii różnych typów maski i tego, gdzie i przez kogo powinny być stosowane. 

Dowiedz się, kto znajduje się w grupie ryzyka COVID-19: Koronawirus - ryzyko zarażenia SARS-CoV-2. Kto należy należy do grupy ryzyka?. 

Jaka maseczka na koronawirusa jest najskuteczniejsza?

Maseczki ochronne dzieli się na wiele typów i kategorii. Niektóre z nich posiadają dodatkowe filtry, które zapobiegają roznoszeniu się wirusów w powietrzu. Inne stanowią raczej barierę fizyczną w rozpylaniu aerozoli, czyli ograniczają rozprysk płynów ustrojowych (śliny czy wydzieliny z nosa) podczas mówienia, kichania, kaszlenia czy oddychania. Poniżej przedstawiam podstawowy podział masek ochronnych i masek z filtrami.

Przeczytaj również: COVID-19 - objawy, leczenie i profilaktyka.

Maski chirurgiczne

Maski chirurgiczne dzieli się co do zasady na 3 typy:

• maski chirurgiczne typ I − (filtracja większa lub równa 95),
• maski chirurgiczne typ II − (filtracja większa lub równa 98),
• maski chirurgiczne typ IIR − (filtracja większa lub równa 98).

Bardzo ważne jest podkreślenie, że maski chirurgiczne nie filtrują wirusa, którego wielkość to ok. 60–140 nanometra! Ale są w stanie powstrzymać rozprzestrzenianie się nośnika wirusa, a więc wydzieliny z ust i z nosa o średnicy powyżej 1 mikrometra. Przed zakupem maseczek ochronnych chirurgicznych sprawdź, czy spełniają normę europejską EN 14683.

Maski chirurgiczne II i IIR wykonane są z 3 warstw tworzywa polipropylenowego. Dodatkowo maski typu IIR nie przesiąkają, dlatego też często wybierane są przez chirurgów podczas operacji. Nie są idealnie szczelnie dopasowane do twarzy, dlatego nie stanowią idealnego zabezpieczenia przed wirusem, ale na tyle dobre, że zaleca je WHO.

WHO uznaje, że maski chirurgiczne w czasie pandemii nosić powinni:

• pracownicy służby zdrowia w warunkach klinicznych,
• osoby, które nie czują się zdrowie, mają średnie objawy COVID-19 lub infekcji sezonowej,
• ci, którzy opiekują się osobami z podejrzeniem zakażeniem SARS-COV-2 lub tymi z potwierdzonym zakażeniem poza placówkami służby zdrowia,
• osoby powyżej 60 roku życia oraz osoby, które niezależnie od wieku cierpią na choroby współistniejące, takie jak np. schorzenia układu oddechowego i układu krążenia, obniżona odporność czy cukrzyca.

Maska chirurgiczna zawsze jest jednorazowa! Co więcej, ze względu na wilgoć, którą w sobie zbiera, zaleca się wymieniać ją co kilkadziesiąt minut! Maskę po ściągnięciu wyrzuć do zamykanego kosza na śmieci. Na koniec koniecznie zdezynfekuj ręce.

W wielu sklepach czy drogeriach kupić też możesz maski jednorazowe, które nie są maskami chirurgicznymi. Czym się różnią? Maski medyczne posiadają właściwy atest. 

Maski bawełniane

Maski bawełniane możesz wykonać samodzielnie w domu z każdego rodzaju materiału. Warto jednak wykorzystać do tego kilka warstw tkaniny, aby zmniejszyć przepuszczalność aerozolu. Wykonaj maseczkę tak, żeby jak najlepiej przylegała do twarzy.

Lekarze jednoznacznie wskazują, że dużo skuteczniejsze niż zasłonienie ust bawełnianą maseczką jest zakrywanie ust przynajmniej maską chirurgiczną. Niemniej jednak WHO uznaje, że zasłanianie nosa i ust niemedyczną, bawełnianą maseczką może być skuteczne w przypadku osób, które nie mogą zachować dystansu społecznego powyżej 1 metra i nie należą do grup, które powinny chronić się maskami chirurgicznymi.

Pamiętaj, że maseczki ochronne bawełniane powinny być dezynfekowane i prane po każdym użyciu w temperaturze min. 60 stopni C.

WHO pozostaje na stanowisku, że w przestrzeni publicznej wystarczy zasłaniać nos i usta maskami niemedycznymi. Oznacza to, że polskie prawodawstwo zostało dostosowane do zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia.

Oto materiał WHO na temat tego, jaki materiał masek powinniśmy wybierać:

WHO zaleca, aby maska bawełniana składała się z min. 3 warstw: zewnętrznej, wewnętrznej i środkowej. Materiał dotykający Twojej twarzy powinien z łatwością pochłaniać wilgoć. I w zupełności wystarczy tu zwykła, 100-procentowa bawełna. Środkowa warstwa może być wymiennym „filtrem” wkładanym do kieszonki znajdującej się między zewnętrzną i wewnętrzną warstwą. Tu najlepiej sprawdzi się polipropylen lub zwykła flizelina. Zewnętrzna warstwa maski, w przeciwieństwie do wewnętrznej, nie może pochłaniać wilgoci − wtedy kropelki śliny i inne zawieszone aerozole będą na niej osiadać, a nie w nią wchłaniać. Najlepiej wykonać ją z syntetycznego materiały, np. poliestru.

Maseczka ochronna z filtrem. Czy maseczki przeciwpyłowe chronią przed koronawirusem?

Maski ochronne z filtrami chronią przed aerozolami i pyłami. Ich przepuszczalność jest znacznie mniejsza niż masek chirurgicznych. Na rynku dostępne są maski wielokrotnego użytku (oznaczone R) i jednokrotnego użytku (NR). Maski wielokrotnego użytku mają wymienne filtry − zmienia się je na ogół co 28 dni, choć najlepiej trzymać się zaleceń producenta. Pamiętaj też, żeby maskę wielokrotnego użytku trzeba czyścić (np. prać − tu także trzymaj się zaleceń producenta).

Maski wyposażone w filtry zalecane są także przy ochronie przed smogiem, co również jest niezwykle istotne w okresie grzewczym (od października do kwietnia). W Europie maski (czy też mówiąc bardziej precyzyjnie półmaski) z filtrami oznaczone są jako FFP (filtering facepiece respirators). Na rynku dostępne jest kilka ich rodzajów: FFP1, FFP2 i FFP3. Maski z filtrami powinny szczelnie przylegać do twarzy. W przeciwnym wypadku nie spełniają swojej funkcji zabezpieczającej przed pyłami i oparami.

Najczęściej do czynienia możesz mieć z maskami typu:

• FFP1 − maska niskiej skuteczności filtracji do 80%,
• FFP2 − średnia skuteczność filtracji na poziomie do 94%, np. maseczka filtrująca FFP2 BOLISI Willow-Shape BS-9501L,
• FFP3 − maska bardzo dobrze filtrująca na poziomie do 99,9%. 

Niektóre źródła opisują skuteczność masek FFP1, 2, 3 stopniem przecieku, a nie ochrony. Tak więc spotkać możesz się z informacją, że półmaska FFP1 ma do 25% przecieku, FFP2 - do 11%, a FFP3 - do 5%. 

Być może mylące są dla Ciebie oznaczenia takie jak np. FFP czy N95. Nie bez powodu. Oznaczenia przepuszczalności masek zależne są od kraju produkcji. W USA CDC, na którego wytyczne często powołują się także europejscy lekarze, używa oznaczeń masek takich jak N95, N99 czy N97. Oznaczenie N95 oznacza, że maska filtruje na poziomie 95%, a N99 − filtr o skuteczności 99%.

Czy maska antysmogowa chroni przed wirusem? Tak. Ponieważ stanowi lepszą barierę ochronną niż maski chirurgiczne. O tym, jak chronić się przed smogiem pisaliśmy tu: Jak chronić się przed smogiem? 10 sposobów.

Magdalena Habuz-Falińska dodaje: 

„Eksperci twierdzą, że ważniejsze od zastosowanego filtru jest częste zmienianie masek, zanim zdążą nawilgnąć oraz odpowiednia technika ich użytkowania. Fundamentalne znaczenie ma mycie i dezynfekcja rąk przed nałożeniem maseczki, dokładne zakrycie nosa i ust oraz unikanie jej dotykania podczas noszenia."

Przyłbica czy maseczka?

Zdecydowanie maseczka! Tak naprawdę przyłbica powinna stanowić uzupełnienie odzieży ochronnej, a więc maski i okularów, a nie być ochroną samą w sobie. Przyłbice na twarzy czy przyłbice na nos i usta (mini przyłbice) mogą niedostatecznie chronić przed roznoszeniem wirusa SARS-COV-2. Dlatego amerykańska CDC nie zaleca noszenia wyłącznie przyłbicy jako skutecznego środka ochronnego. Do tego stanowiska dołącza polskie Ministerstwo Zdrowia. Aerozole, które są nośnikami wirusa, mogą bowiem przelatywać bokiem lub dołem. Przyłbice na twarz mogą być jednak noszone jako uzupełnienie maseczki i dodatkowo chronić oczy − medycy dowodzą, że wirus może wnikać także przez spojówkę. Warto więc dodatkowo chronić oczy, np. zwykłymi okularami.

Sprawdź inne środki ochrony osobistej!

Jak skutecznie dezynfekować maseczki? 

„Od razu nasuwa się pytanie: czy w ogóle można dezynfekować maseczki? Tak, ale nie wszystkie.

Przede wszystkim musimy zaopatrzyć się w maseczki  wielokrotnego użytku (należy sprawdzić zapewnienia producenta). Przykładowo maseczka chirurgiczna nie nadaje się do ponownego zakładania. Bawełniana z kolei powinna być dezynfekowana po każdym założeniu.

Koronawirus ginie w temperaturze 60°C. Można zatem używaną wcześniej maseczkę wyprać w temperaturze minimalnej 60°C lub też umieścić ją w piekarniku (np. w temperaturze 60 – 70°C na 30 minut). Dla pewności materiałową maseczkę warto potem potraktować żelazkiem, najlepiej z funkcją pary.

Jeśli chodzi o maseczki zawierające filtry,  powinniśmy poszukać informacji o możliwości i sposobie dezynfekcji u samego producenta.

Warto dodatkowo pamiętać o myciu dłoni zarówno przed, jak i po założeniu maseczki ochronnej na twarz. To zabezpieczy przed przeniesieniem się wirusów z rąk na maseczkę."

- dodaje Magdalena Habuz-Falińska

Sprawdź też płyn do dezynfekcji!

Czy maseczki chronią przed koronawirusem? Podsumowanie

„Nie da się krótko odpowiedzieć na pytanie, czy maseczki chronią przed koronawirusem. Według ekspertów dopiero połączenie zasłaniania ust i nosa, zachowywania dystansu 1 metra od kaszlących i kichających osób, częste mycie i dezynfekcja rąk oraz unikanie kontaktu z innymi w razie wystąpienia objawów grypopodobnych pozwala na ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby. A co jeśli masz wątpliwości, czy noszenie maski w jakiejś sytuacji jest potrzebne? Najlepiej po prostu ją załóż – dla swojego bezpieczeństwa."

- dodaje Justyna Dystrych

Źródła:

1. WHO [online]. Coronavirus disease (COVID-19): Masks. Aktualizacja: 1.12.2020 [dostęp: 27.02.2021] Dostępny w Internecie:https://www.who.int/news-room/q-a-detail/coronavirus-disease-covid-19-masks.
2. WHO [online]. Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: When and how to use masks. Aktualizcja: 1.12.2020 [dostęp: 27.02.2021] Dostępny w Internecie: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/when-and-how-to-use-masks. 
3. Centers for Disease Control and Prevention [online]. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Aktualizacja: 19.10.2020. [dostęp: 21.10.2020]. Dostępny w Internecie: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/ppe-strategy/decontamination-reuse-respirators.html
4. Serwis Rzeczpospolitej Polskiej [online]. Koronawirus: informacje i zalecenia. Aktualizacja: 26.02.2021. [dostęp: 27.02.2021]. Dostępny w Internecie:https://www.gov.pl/web/koronawirus/aktualne-zasady-i-ograniczenia
5. https://www.termedia.pl/koronawirus/Obowiazek-noszenia-maseczek-w-szpitalach-i-w-aptekach-przedluzony-do-konca-grudnia,49169.html . Dostęp [14.11.2022 r.]