Zastrzał na palcu – co to jest i jak sobie z nim poradzić?

Zakażenia bakteryjne skóry i sąsiadujących z nią tkanek często rozwijają się wskutek urazu i uszkodzenia ciągłości skóry. Do takich zakażeń zaliczamy np. czyraka, ropnia, zapalenie mieszka włosowego, zanokcicę czy zastrzał na palcu. Ten ostatni pojawia się na dłoniowej powierzchni palców ręki. Sprawdź, czym jest i jak objawia się zastrzał na palcu, co robić, by sobie pomóc i jak uniknąć powikłań. 

Czym właściwie jest zastrzał w palcu? 

Zastrzałem nazywamy ostry proces zapalny, który rozwija się na dłoniowej powierzchni palców ręki. Do rozwoju zapalenia dochodzi w następstwie urazu i uszkodzenia ciągłości skóry, a dominującą rolę w etiopatogenezie zakażenia odgrywają przeważnie gronkowce. Proces zapalny może być ograniczony do samej skóry (zastrzał skórny) lub ulega rozprzestrzenianiu się na przylegające tkanki: podskórną (zastrzał podskórny), ścięgna (zastrzał ścięgnisty), a nawet kości i stawy (zastrzał kostny, zastrzał stawowy). Szybkie i prawidłowe rozpoznanie zastrzału umożliwia skuteczne leczenie i uniknięcie rozszerzenia zakażenia na dalsze tkanki.

Zastrzał skórny

W zastrzale skórnym proces zapalny nie przekracza warstwy skóry. Zbiornik ropy usytuowany jest pod powierzchowną warstwą zrogowaciałego naskórka. Typowym i głównym objawem zastrzału skórnego jest silny i pulsujący ból palca, który nasila się podczas nocy.

Jak pozbyć się zastrzału na palcu? W tym przypadku postępowanie jest dosyć proste, bowiem leczenie polega na usunięciu naskórka uniesionego przez ropę. Uwolnienie nagromadzonego płynu przynosi szybką ulgę, a dalsze działania (np. podawanie antybiotyków) nie są wymagane. 

Zastrzał podskórny 

Zastrzał podskórny związany jest z rozszerzeniem się procesu zapalnego na tkankę podskórną. Zwykle nie przekracza jednak obrębu jednego paliczka. Silnemu i pulsującemu uczuciu bólu, który nasila się po opuszczeniu ręki w dół, towarzyszy obrzęk palca. Co ciekawe, mimo że ognisko zakażenia umiejscowione jest na dłoniowej powierzchni palca, obrzęk uwidacznia się po jego grzbietowej stronie. Przyczynę stanowi obecność cieńszej, podatniejszej na rozciąganie i – bardziej niż na dłoniowej części – ruchomej, wiotkiej skóry na grzbietowej powierzchni palców. Obrzęk umiejscowiony po stronie grzbietowej może być czasem mylący, dlatego zastanów się, w którym miejscu doszło do urazu i aktywnie szukaj przyczyny obrzęku. 

Jak wyleczyć zastrzał na palcu, który obejmuje tkankę podskórną? W miejscu największych dolegliwości bólowych nacina się skórę i opróżnia ropień. Konieczne jest także zastosowanie antybiotykoterapii. Niezastosowanie leczenia lub nieprawidłowe postępowanie grozi powstaniem powikłań, takich jak rozwój ropnia klepsydrowatego (gdzie cienki kanał łączy podwójny zbiornik ropnia), zapalenie stawów, kości czy pochewek ścięgnistych.

Dowiedz się więcej o antybiotykoterapii: Odbudowa flory bakteryjnej po antybiotykoterapii. Dlaczego jest ważna?.

Zastrzał ścięgnisty 

W zastrzale ścięgnistym ostry proces ropny rozwija się w obrębie pochewki ścięgna. Ból jest silny i pulsujący, nasila się przy każdym ruchu palca, a towarzyszy mu obrzęk grzbietowej powierzchni palca i zaczerwienienie skóry. Może pojawić się także gorączka, a wraz z rozszerzeniem procesu zapalnego na śródręcze, obrzęk i zaczerwienienie obejmują również grzbiet dłoni. Zastrzał ścięgnisty jest efektem rozprzestrzenienia się zakażenia z sąsiednich tkanek.

W przypadku zastrzału ścięgnistego konieczne jest otwarcie pochewki ścięgna i drenowanie zgromadzonej ropy. Podaje się także antybiotyki oraz unieruchamia rękę. 

Zastrzał kostny i zastrzał stawowy 

Rozprzestrzenienie procesu zapalnego na kości i stawy związane jest z reguły z nieprawidłowym leczeniem lub zaniechaniem leczenia bardziej powierzchownych form zastrzału. Silny ból, zaczerwienie skóry i obrzęk dotyczy skóry palca lub ręki, jeśli zapalenie objęło także śródręcze czy nadgarstek. Pojawia się gorączka i dreszcze. Ruchomość palca i ręki jest wyraźnie ograniczona, a na skórze może wytworzyć się przetoka ropna, przez którą uchodzi treść ropna. W celu potwierdzenia, że proces zapalny zajął kości, wykonuje się badanie RTG. W leczeniu konieczne jest otwarcie i drenaż zbiorników zgromadzonej ropy, a także wycięcie martwiczych tkanek, antybiotykoterapia oraz unieruchomienie ręki. 

Więcej na temat dreszczy i tego, jak odróżnić je od drgawek, dowiesz się tutaj: Dreszcze a drgawki. Czy umiesz odróżnić te 2 objawy?.

Czy istnieją domowe sposoby na zastrzał na palcu? 

Co na zastrzał w palcu możesz zastosować w domu? Przede wszystkim miej świadomość, że nieprawidłowo i nieprofesjonalnie leczony lub zaniedbany zastrzał niesie ryzyko poważniejszych powikłań. Zastrzał ścięgnisty, kostny czy stawowy może prowadzić do uszkodzenia delikatnych struktur umiejscowionych na dłoniowej powierzchni palców i śródręcza, nawet trwale upośledzić funkcje palca czy dłoni. Pamiętaj także, że przyczyną zastrzału może być pozornie drobna i niegroźna rana kłuta opuszki palca. 

Jeśli przebyłeś uraz, w którym doszło do uszkodzenia ciągłości skóry palców dłoni, w warunkach domowych na pewno możesz zadbać o staranne umycie i zabezpieczenie rany. Jeśli okaże się ona niewielka i powierzchowna, w wielu przypadkach wystarczy dbanie o jej czystość i kontrolowanie prawidłowego gojenia. Wśród domowych sposobów radzenia sobie z takimi skaleczeniami wymienia się m.in. moczenie palca w ciepłej wodzie z mydlinami, okłady z sody oczyszczonej czy okłady z szałwii. O odpowiednie preparaty wspomagające gojenie możesz zapytać także w aptece (np. specjalne opatrunki czy maść na otarcia).

Jeśli jednak dojdzie do zakażenia i zgromadzenia ropy, konieczna może okazać się wizyta u lekarza. Nacięcie skóry i drenaż ropnia jest stosunkowo szybką i nieskomplikowaną procedurą. Nie dość, że ulży Ci w dolegliwościach bólowych, to przede wszystkim zapobiegnie szerzeniu się zakażenia na sąsiadujące tkanki. Miej na uwadze, że zignorowanie zastrzału może skończyć się rozprzestrzenieniem się procesu zapalnego w kierunku ścięgien, kości i stawów. Wówczas leczenie staje się nieco bardziej skomplikowane, wymagana jest doustna antybiotykoterapia, a dodatkowo rośnie ryzyko powikłań. 

Więcej o reumatoidalnym zapaleniu stawów dowiesz się tutaj: Reumatoidalne zapalenie stawów to nie wyrok.

Jak uchronić się przed zastrzałem na palcu? 

Pamiętaj, że ryzyko zakażenia rośnie w przypadku rozleglejszych i głębszych urazów oraz w przypadku zanieczyszczenia rany materiałem obcym, takim jak np. ziemia. Jeśli więc wykonujesz prace, podczas których istnieje zwiększone prawdopodobieństwo uszkodzenia ciągłości skóry (np. prace w ogrodzie, majsterkowanie), zadbaj o odpowiednie zabezpieczenie, np. stosuj specjalne rękawice ochronne. 

Jeśli już dojdzie do zranienia się, niezwłocznie przemyj ranę wodą z mydłem i dokładnie pozbądź się wszelkich zanieczyszczeń z uszkodzonej okolicy. O odpowiednie preparaty do dezynfekcji zapytaj w aptece. Na ranę załóż jałowy opatrunek, a wszelkich czynności związanych z jego zmianą dokonuj zawsze po dokładnym umyciu rąk. 

Jeśli rana jest rozległa, głęboka lub mocno zanieczyszczona, nie zwlekaj i od razu udaj się do lekarza. Podobnie zrób, jeśli tylko zaobserwujesz jakiekolwiek niepokojące objawy, np. narastający ból, zaczerwienienie i obrzęk, ograniczenie ruchomości czy objawy ogólne, takie jak gorączka lub dreszcze. Pamiętaj także, że każdy uraz wiąże się z ryzykiem zachorowania na tężec, koniecznie sprawdź więc swój status szczepienia i poinformuj o nim lekarza.

Jak wyleczyć zastrzał w palcu? Podsumowanie

Podsumowując, leczenie zastrzału jest z reguły zabiegiem chirurgicznym. Wymaga nacięcia skóry i drenażu zgromadzonej w tkankach ropy, a następnie unieruchomienia uszkodzonego palca. Jeśli zakażenie obejmuje głębsze struktury niż skórę, wprowadza się także doustną antybiotykoterapię, a w razie potrzeby usuwa martwiczo zmienione tkanki. Zaniechanie prawidłowego leczenia niesie ryzyko powikłań i uszkodzenia sąsiadujących tkanek: ścięgien, kości czy stawów, a w efekcie upośledzenia funkcji palca czy dłoni. W rzadszych przypadkach istnieje nawet ryzyko ogólnoustrojowej infekcji. 

Jeśli Twoja rana jest jedynie drobnym skaleczeniem, możesz zająć się nią w domu. Zadbaj o staranne mycie i odkażanie rany oraz zastosuj inne domowe sposoby radzenia sobie z uszkodzeniami skóry. Pamiętaj, by wnikliwie obserwować, czy nie pojawiają się niepokojące objawy. 

Jeśli jednak rana jest głębsza lub mocno zanieczyszczona, dolegliwości bólowe narastają, a w okolicy pojawia się zaczerwienienie i obrzęk, długotrwałe stosowanie domowych sposobów opóźni udanie się do lekarza i utrudni mu postawienie prawidłowej diagnozy. 

Źródła:

Noszczyk W., Zastrzał. Chirurgia. Repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.