Odbudowa flory bakteryjnej po antybiotykoterapii. Dlaczego jest ważna?

Odbudowa flory bakteryjnej układu pokarmowego może być konieczna np. po stosowaniu antybiotykoterapii, przy złej diecie czy w czasie przyjmowaniu niektórych leków.  Zobacz, jak poprawić kondycję flory bakteryjnej jelit, żeby czuć się zdrowo.

Czym jest flora bakteryjna jelit?

W Twoich jelitach żyje kilkaset gatunków różnych bakterii. W miarę zbliżania się do końcowego odcinka jelitach ich liczba jest coraz większa. Tak więc w jelicie czczym bakterii występuje niewiele z uwagi na „resztkowe” działanie kwasu żołądkowego i szybką perystaltykę. W jelicie krętym bakterii znajduje się już nieco więcej, ale zdecydowanie najliczniej pojawiają się w jelicie grubym. Można znaleźć tam takie gatunki jak: Escherichia coli, Aerobacter aerogenes, Clostridium welchii, Lactobacillus bifidus, Streptococcus faecalis i wiele, wiele innych.

Obecność bakterii w Twoich jelitach jest nieprzypadkowa. Pełnią one kilka istotnych funkcji. Biorą udział w procesach gnilnych i fermentacyjnych. Dzięki nim dochodzi do rozpadu niestrawionych białek, a niektóre z nich uczestniczą w produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i witamin takich jak: biotyna, kwas pantotenowy, kwas foliowy, kwas nikotynowy, inozytol, kobalamina czy witamina K.

Bakterie jelitowe pozytywnie oddziałują na błonę śluzową jelit i pełnią ważną rolę w rozwoju i „treningu” układu immunologicznego już od pierwszych dni życia. Odpowiedni ekosystem jelit pozwala utrzymać pewną równowagę mikrobiologiczną i chroni przed inwazją oraz rozplemem chorobotwórczych bakterii. Zaburzenie tej równowagi lub nadmierny rozrost flory bakteryjnej upośledza procesy trawienia i sprzyja rozwojowi stanów zapalnych jelit.

Co więcej, istnieje związek między dysbiozą (czyli zakłóceniem ilościowym i jakościowym składu mikrobioty jelitowej) a rozwojem niektórych chorób metabolicznych i autoimmunologicznych. Z zaburzeniem ekosystemu jelit wiążą się np.: biegunka po stosowaniu antybiotyków, miażdżyca, dyslipidemia, nadwaga i otyłość, cukrzyca, celiaklia, choroby alergiczne, zespół jelita drażliwego, nieswoiste zapalenia jelit czy nawet depresja.

Procesy tworzenia i kształtowania ekosystemu bakteryjnego jelit są szczególnie istotne u małych dzieci.

Wydaje się, że zakłócenia w składzie drobnoustrojów jelitowych mogą mieć także związek z zaburzeniami ze spektrum autyzmu czy schorzeniami neurodegeneracyjnymi. Prawidłowa populacja bakterii w jelitach i utrzymanie tego stanu równowagi są niezbędne w kontekście zachowania homeostazy całego organizmu, zdrowia i dobrostanu psychofizycznego.

Sprawdź też, jak przygotować naturalne probiotyki.

Zaburzenia flory bakteryjnej jelit − przyczyny

W jaki sposób dochodzi do naruszenia bakteryjnego ekosystemu jelitowego? Przede wszystkim przez stosowane leczenie, np. terapie antybakteryjne. Negatywny wpływ na mikrobiotę jelit wywierają także niesteroidowe leki przeciwzapalne, inhibitory pompy protonowej czy inhibitory receptora histaminowego H_2.

Pamiętaj, że nie bez znaczenia jest także Twój jadłospis. Dieta, która obfituje w tłuszcze i węglowodany, a także wysokoprzetworzoną żywność, może zaburzać ilość, skład i funkcjonowanie drobnoustrojów w Twoich jelitach. Niekorzystny wpływ wywiera również: życie w nadmiernym stresie, nadużywanie alkoholu, zanieczyszczenia środowiska i ogólnie pojęty niezdrowy styl życia, np. brak aktywności fizycznej.

Sprawdź też, czym są niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Wpływ leków na zaburzenia mikroflory jelitowej

Antybiotyki niewątpliwie są fantastycznym „wynalazkiem” i zawdzięczamy im możliwość skutecznego leczenia wielu chorób. Jednakże, jak w przypadku każdego leku, ich stosowanie nie jest pozbawione ryzyka działań niepożądanych i skutków ubocznych. Antybiotykoterapia prowadzi do spadku liczebności szczepów bakterii komensalnychz rodzajów Lactobacillus, Bifidobacterium czy Bacteroides w jelitach. Równocześnie następuje wzrost ilości patogennych mikroorganizmów, np. Clostridium difficile. Zmiany mikrobioty prowadzą do zaburzeń trawienia i metabolizmu niektórych związków. Najczęściej objawiają się łagodną biegunką.

Sprawdź też leki na biegunkę.

Modyfikacja składu i stosunków liczebnych mikroflory jelitowej zależy od wielu czynników.

Na uszkodzenie ekosystemu jelit najbardziej narażają Cię:

• częste i długotrwałe stosowanie antybiotyków − szczególnie tych o szerokim spektrum działania, np. amoksycylina z kwasem klawulanowym czy klindamycyna,
• współistnienie innych chorób ogólnych,
• antybiotykoterapia bez wskazań.

Szczególnie niekorzystny wpływ może nieść częste stosowanie antybiotyków u małych dzieci, których mikroflora jelitowa dopiero się kształtuje i jest mniej stabilna niż u osób dorosłych.

Długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej hamuje natomiast wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Niedobór kwasu żołądkowego i wzrost pH może prowadzić do nadmiernego rozplemu (mnożenia się) nietypowych rodzajów bakterii, spadku ilości bakterii ochronnych i rozrostu bakteryjnej flory jelita cienkiego (SIBO). To z kolei skutkuje pojawieniem się wzmożonych procesów fermentacyjnych już w początkowych odcinkach jelita cienkiego. Objawy mogą obejmować bóle brzucha, wzdęcia, biegunki i zaparcia czy nadmierne oddawanie gazów. Niekorzystne zmiany w dystalnych (końcowych) odcinkach przewodu pokarmowego zachodzą także pod wpływem stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Sprawdź też, jak oczyścić jelita.

Flora bakteryjna jelit − jak odbudować nasz ekosystem jelitowy?

Jak odbudować florę bakteryjną jelit i przywrócić równowagę mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym? Istnieje kilka sposobów. Jednym z nich jest probiotykoterapia. Probiotykami nazywamy żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystne efekty na zdrowie gospodarza. Zalicza się do nich przede wszystkim bakterie z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium. Mechanizmy ich działania są rozmaite. Szczepy o udokumentowanej skuteczności to m.in. Lactobacillus GG czy S. Boulardii (to akurat drożdżaki, a nie bakterie). Stosowanie ich w odpowiedniej dawce przez cały czas leczenia antybiotykiem istotnie zmniejsza ryzyko biegunki związanej z antybiotykoterapią. 

Pamiętaj, że nie u każdego probiotykoterapia jest bezpieczna i odpowiednia. Probiotyki są przeciwwskazane u chorych z niedoborami odporności, ostrym zapaleniem trzustki czy pacjentów w ciężkim stanie ogólnym. W większości przypadków, poantybiotykowe zmiany ilości i jakości mikrobioty jelitowej prowadzą do nieswoistej biegunki o łagodnym przebiegu. U niektórych chorych biegunka może przybrać ciężki przebieg i wymagać zaprzestania leczenia antybiotykiem i dożylnego nawadniania.

Sprawdź też, czym różni się probiotyk od prebiotyku.

Najcięższa postać biegunki związanej z antybiotykoterapią spowodowana jest zakażeniem C. difficile. Ryzyko rozwoju zakażenia jest największe w czasie zażywania antybiotyku, ale istnieje nadal, nawet do 3 miesięcy od momentu zakończenia antybiotykoterapii. Leczenie zakażenia C. difficile może wymagać hospitalizacji i leczenia antybiotykami, które nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego: wankomycyną, fidaksomycyną czy rifaksyminą. W poważnych przypadkach i licznych nawrotach choroby konieczne może okazać się przeszczepienie mikrobioty przewodu pokarmowego. W przypadku zespołu rozrostu bakteryjnegow jelicie cienkim nie poleca się probiotyków i przeszczepiania mikrobioty jelitowej. Do jednego z elementów leczenia należy stosowanie terapii przeciwbakteryjnej, gdzie środkiem pierwszego wyboru jest wspomniana wyżej rifaksymina.

Jeśli interesuje Cię bardziej „naturalna” odbudowa flory bakteryjnej jelit niż zażywanie preparatów z apteki, konkretne probiotyki są czasem dodawane do jogurtów czy kefirów (udowodnioną skuteczność mają np. jogurty z Lactobacillus casei DN114). Żeby wspomóc swoją mikroflorę bakteryjną, zadbaj o zdrowy i zróżnicowany jadłospis na co dzień. Pamiętaj, że naturalnym źródłem probiotyków są niektóre produkty spożywcze: wszelkie kiszonki, jogurty, kwaśne mleko czy kefir, szczególnie te samodzielnie zrobione w domu. Warto spożywać takie produkty jako element zdrowej diety. Miej jednak na uwadze, że w przypadku antybiotykoterapii i zaistnienia zaburzeń równowagi mikroorganizmów w jelitach, sama dieta może nie wystarczyć. Rozważ w takim przypadku użycie przebadanych preparatów, które zawierają odpowiedni szczep bakteryjny w optymalnych ilościach.

Przepis na kiszonki znajdziesz tu: Kiszonki wielowarzywne: przepis na kiszony czosnek.

Odbudowa flory bakteryjnej − zapamiętaj!

Mikroorganizmy, które żyją w Twoich jelitach, tworzą swoisty ekosystem. Harmonijna równowaga składu mikrobioty jelitowej wpływa na dobrostan całego organizmu i tym samym − na Twoje zdrowie. Antybiotyki i inne farmaceutyki, nieprawidłowa dieta czy stres, mogą zaburzać florę bakteryjną jelit i wywoływać objawy z przewodu pokarmowego lub sprzyjać rozwojowi innych chorób. Żeby tego uniknąć, nigdy nie zażywaj antybiotyków bez wyraźnych zaleceń lekarza. Gdy kupujesz przepisane antybiotyki w aptece, zapytaj farmaceutę o dobór optymalnego probiotyku, sposób jego dawkowania i przechowywania (zwróć uwagę, czy dany preparat jest lekiem czy suplementem diety). Odbudowa flory bakteryjnej jelit może trwać długo. W trakcie antybiotykoterapii i po jej zakończeniu stosuj więc odpowiednie probiotyki, a potem koniecznie zadbaj o zdrową, zróżnicowaną dietę, unikanie stresu i używek.

Źródła:

1. Bartnik W.; Pietrzak A.: Bakteryjna flora jelitowa i leczenie jej zaburzeń. Sprawozdanie z konferencji Odkryj to, co niewidzialne.
2. Suliburska J.; Węgielska I.: Wpływ leków na mikroflorę jelitową.
3. Gałęcka M.; Bartnicka A.; Michalik M.; Samet A.; Wysocki T.; Marszałek A.: Jelito jako najważniejszy organ immunologiczny człowieka. Znaczenie bariery jelitowej.
4. Szajewska H.: Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej.
5. Gajewski P., Szczeklik A.: Interna Szczeklika.
6. Konturek S.: Fizjologia człowieka.