Żółtaczka u noworodka – jak długo trwa i jak ją leczyć?

Żółtaczka u noworodka może mieć różne przyczyny. Najczęściej jest to żółtaczka fizjologiczna związana z naturalnym procesem degradacji nadmiaru krwinek czerwonych. Pomimo to zawsze należy wykluczyć obecność patologii, które mogą objawiać się w podobny sposób. Dowiedz się, jak długo trwa żółtaczka u noworodków i kiedy należy wdrożyć jej leczenie. Zebraliśmy dla Ciebie najważniejsze informacje!

Żółtaczka noworodków – przyczyny

Żółtaczka to niezwykle częsty objaw wśród noworodków, charakteryzujący się żółtym zabarwieniem twardówek oczu, błon śluzowych oraz skóry. Jest spowodowana przez odkładanie się nadmiaru bilirubiny w tkankach. Ujawnia się, gdy jej poziom we krwi przekracza 3 mg/dl (50 µmol/l). 

Czym jest bilirubina? To żółty barwnik, który w głównej mierze powstaje na skutek degradacji hemoglobiny zawartej w krwinkach czerwonych. We krwi występuje w dwóch frakcjach – bilirubiny niezwiązanej, inaczej wolnej lub pośredniej oraz powstającej w wyniku jej przekształcenia w wątrobie – bilirubiny bezpośredniej związanej z kwasem glukuronowym. To właśnie ta ostatnia forma jest wydzielana wraz z żółcią do jelit i po licznych przemianach przez bytujące tam bakterie pod podstacją sterkobilny wydalana z kałem, nadając mu charakterystyczne zabarwienie.

W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że podłożem żółtaczki może być nagły rozpad dużej ilości krwinek czerwonych wraz z degradacją zawartej w nich hemoglobiny lub zaburzenie czynności wątroby i dróg żółciowych. Niekiedy obie te przyczyny współistnieją ze sobą. Tak właśnie jest w żółtaczce fizjologicznej noworodków. Nadmiar krwinek czerwonych, a także inny rodzaj zawartej w nich hemoglobiny w życiu płodowym sprawia, że po porodzie wiele z nich ulega rozpadowi. Jednak niedojrzała wątroba nie jest w stanie poradzić sobie z tak dużą ilością bilirubiny pośredniej, co skutkuje pojawieniem się żółtaczki. 

Zazwyczaj choroba nie wymaga ona leczenia, a jedynie obserwacji noworodka i wykluczenia obecności przyczyn patologicznych, takich jak:

• Zakażenia,
• Konfliktu serologicznego,
• Chorób wątroby,
• Zarośnięcia dróg żółciowych.

Inną przyczyną żółtaczki może być karmienie piersią. Zaobserwowano, że u dzieci karmionych pokarmem naturalnym, w przeciwieństwie do tych spożywających mieszanki sztucznie i mleka modyfikowane, nasilenie zażółcenia powłok ciała jest nawet 6-krotnie większe. Wiąże się to najprawdopodobniej z opóźnieniem pierwszego karmienia, a także jego nieprawidłową techniką skutkującą niedostatecznym spożyciem pokarmu. Dodatkowo w pokarmie kobiecym znajdują się substancje, które mogą utrudniać wychwyt bilirubiny z krwi dziecka i jej wydalanie. Taka postać żółtaczki może trwać nawet 4 do 12 tygodni. Postępowanie polega na wykluczeniu obecności przyczyn patologicznych i wyjaśnieniu rodzicom istoty zaburzenia. Nie zaleca się przerwania karmienia piersią.

Żółtaczka u noworodka – objawy

Do głównych manifestacji żółtaczki u noworodków należy zażółcenie twardówek oczu, skóry i błon śluzowych. W zależności od stężenia bilirubiny we krwi może mieć ono zróżnicowane nasilenie. Określenie czasu pojawienia się żółtaczki jest niezwykle istotne w diagnostyce jej przyczyny. Żółtaczka fizjologiczna pojawia się w 2. lub 3. dobie życia – nigdy nie  pojawia się od razu po urodzeniu i w 1. dobie życia. 

Do pozostałych cech żółtaczki fizjologicznej, obecnych w badaniach laboratoryjnych należą:

• Przewaga bilirubiny niesprzężonej,
• Tempo narastania hiperbilirubinemii < 10 µmol/l/godz.,
• Stężenie bilirubiny nieprzekraczające 15 – 17 mg/dl (305 µmol/l).

Na przyczynę patologiczną żółtaczki wskazują takie objawy jak:

• Zażółcenie powłok ciała w pierwszej dobie życia lub po okresie żółtaczki fizjologicznej,
• Wydłużony czas trwania żółtaczki fizjologicznej, którego nie można wyjaśnić karmieniem piersią,
• Obecność odbarwionych, jasnych i żółtych stolców, a także ciemnego moczu,
• Bardzo wysokie stężenie bilirubiny we krwi,
• Przewaga bilirubiny sprzężonej,
• Zmiana zachowania i aktywności ruchowej dziecka – wiotkość mięśni, brak aktywności, drgawki, piskliwy i głośny krzyk.

Jeśli po wypisie ze szpitala zaobserwujesz u swojego dziecka powyższe objawy, koniecznie jak najszybciej zgłoś się do lekarza.

Jak długo może trwać żółtaczka u noworodka?

Czas trwania żółtaczki fizjologicznej u noworodków jest zróżnicowany i zależny od ich dojrzałości w chwili urodzenia, a także sposobu i efektywności karmienia. Zażółcenie powłok ciała zazwyczaj osiąga największe nasilenie w 3. i 4. dobie życia i zaczyna stopniowo ustępować w 5. – 7. dobie życia. Maksymalny czas trwania żółtaczki fizjologicznej u noworodków donoszonych wynosi 14 dni, a u wcześniaków 21 dni. Jednak zażółcenie powłok może utrzymywać się dłużej u dzieci karmionych piersią.

Czy żółtaczka u noworodka jest niebezpieczna?

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków nie jest groźna dla ich zdrowia. Podobnie jak żółtaczka związana z karmieniem piersią nie powoduje negatywnych następstw. W obu przypadkach dziecko, poza zażółceniem skóry i twardówek oczu, nie wykazuje żadnych niepokojących objawów chorobowych, a jego stolec i mocz mają prawidłową barwę. Jednak w wyjątkowych sytuacjach, gdy stężenie bilirubiny we krwi będzie ponad 20-krotnie wyższe, a odpowiednie leczenie nie zostanie włączone na czas, może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Dzieje się tak w przebiegu nierozpoznanej lub bardzo ciężkiej postaci żółtaczki patologicznej. Nadmiar bilirubiny przenika wówczas do mózgu i powoduje żółtaczkę jąder podkorowych, co może doprowadzić do:

• Padaczki,
• Atetozy,
• Mózgowego porażenia dziecięcego – w najcięższej postaci tej choroby dochodzi do porażenia czterokończynowego (tetraplegii),
• Niedosłuchu,
• Niepełnosprawności intelektualnej.

Żółtaczka u noworodka – normy

Norma stężenia bilirubiny całkowitej we krwi wynosi 0,3 – 1,2 mg/dl. Z czego ok. 70% przypada na bilirubinę niezwiązaną, a reszta na sprzężoną z kwasem glukuronowym.

Jaki jest bezpieczny poziom bilirubiny u noworodka?

W przebiegu żółtaczki fizjologicznej stężenie bilirubiny całkowitej we krwi noworodka może wynosić nawet 15 mg/dl. Jednak ten poziom nie jest niebezpieczny dla jego zdrowia. Dopiero wyższy poziom we krwi grozi uszkodzeniem mózgu i powstaniem nieodwracalnych zmian.

Żółtaczka u noworodka – leczenie

Żółtaczka fizjologiczna noworodków nie wymaga leczenia. Jeśli stężenie bilirubiny we krwi szybko narasta lub zbliża się do 15 mg/dl, stosuje się fototerapię, czyli naświetlanie jak największej powierzchni skóry dziecka specjalną lampą, która emituje promieniowanie ultrafioletowe (UV). W jej czasie nie należy rezygnować z karmienia dziecka piersią. Jednak przydatna może okazać się wówczas porada laktacyjna, ponieważ część przypadków wczesnej żółtaczki wiąże się z nieefektywnym karmieniem. 

W przypadku dalszych trudności konieczne może być podawanie maluchowi mleka wcześniej odciągniętego z piersi. Stosowanie odżywek dla dzieci i niemowląt jest wskazane, jeśli kobieta ma zbyt mało pokarmu. Są one dodatkowo wzbogacone we wszystkie niezbędne witaminy dla dzieci. W przypadku żółtaczki patologicznej, kiedy wysoki poziom bilirubiny grozi uszkodzeniem mózgu, stosuje się transfuzję wymienną krwi dziecka, a także leczenie ukierunkowane na jej przyczynę.

Podsumowanie

Żółtaczka u noworodków to częsty objaw, który może wynikać z bardzo wielu przyczyn. Choć żółtaczka fizjologiczna jest jej najczęstszą postacią, zawsze zaleca się ścisłe monitorowanie stanu dziecka i wykluczenie przyczyn patologicznych takiego stanu.

Źródła:

1. Sawiec, Żółtaczka noworodków, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52302,zoltaczka-noworodkow, [dostęp 05.08.2022 r.]
2. Oslislo, Czy noworodka z nasiloną żółtaczką noworodkową (hiperbilirubinemią wolną) należy odstawić od piersi?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.1., [dostęp 05.08.2022 r.]
3. K. Bober-Olesińska, Jakie są wskazania do fototerapii u noworodków z hiperbilirubinemią urodzonych ≥35. tygodnia ciąży?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.25.106.2., [dostęp 05.08.2022 r.]