Żółtaczka u noworodka – przyczyny i objawy. Jak długo trwa i jak ją leczyć?

Żółtaczka u noworodka może mieć różne przyczyny. Najczęściej jest to żółtaczka fizjologiczna związana z naturalnym procesem degradacji nadmiaru krwinek czerwonych. Pomimo to zawsze należy wykluczyć obecność patologii, które mogą objawiać się w podobny sposób. Dowiedz się, jak długo trwa żółtaczka u noworodków i kiedy należy wdrożyć jej leczenie. Zebraliśmy dla Ciebie najważniejsze informacje!

Czym jest żółtaczka u noworodka?

Żółtaczka to niezwykle częsty objaw wśród noworodków, charakteryzujący się żółtym zabarwieniem twardówek oczu, błon śluzowych oraz skóry. Jest spowodowana przez odkładanie się nadmiaru bilirubiny w tkankach. Ujawnia się, gdy jej poziom we krwi przekracza 3 mg/dl (50 µmol/l). 

Czym jest bilirubina? To żółty barwnik, który w głównej mierze powstaje na skutek degradacji hemoglobiny zawartej w krwinkach czerwonych. We krwi występuje w dwóch frakcjach – bilirubiny niezwiązanej (wolnej lub pośredniej) oraz powstającej w wyniku jej przekształcenia w wątrobie – bilirubiny bezpośredniej. To właśnie ta ostatnia forma jest wydzielana wraz z żółcią do jelit i po licznych przemianach nadaje mu charakterystyczne zabarwienie.

Fizjologiczna a patologiczna żółtaczka u noworodka

Żółtaczka u noworodków może mieć różne przyczyny i przebieg, dlatego dzieli się ją na fizjologiczną i patologiczną. Prawidłowa diagnoza jest kluczowa pozwala ocenić, czy trzeba wdrożyć leczenie.

Żółtaczka fizjologiczna:

• Występuje u większości noworodków między 2. a 3. dobą życia,

• Wynika z niedojrzałości wątroby, która wolniej metabolizuje bilirubinę,

• Zwykle ustępuje samoistnie po 10–14 dniach.

Żółtaczka patologiczna:

• Pojawia się wcześniej (w 1. dobie) lub trwa dłużej niż 2 tygodnie,

• Może być spowodowana np. konfliktami serologicznymi lub zakażeniem,

• Wymaga diagnostyki i leczenia, często fototerapii,

Kluczowa różnica to czas trwania i konieczność leczenia.

Sprawdź popularne kategorie

Żółtaczka u noworodka – normy bilirubiny

Norma stężenia bilirubiny całkowitej we krwi wynosi 0,3 – 1,2 mg/dl. Z czego ok. 70% przypada na bilirubinę niezwiązaną, a reszta na sprzężoną z kwasem glukuronowym.

Jaki jest bezpieczny poziom bilirubiny u noworodka?

W przebiegu żółtaczki fizjologicznej stężenie bilirubiny całkowitej we krwi noworodka może wynosić nawet 15 mg/dl. Jednak ten poziom nie jest niebezpieczny dla jego zdrowia. Dopiero wyższy poziom we krwi grozi uszkodzeniem mózgu i powstaniem nieodwracalnych zmian.

Żółtaczka noworodków – przyczyny

W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że podłożem żółtaczki może być nagły rozpad dużej ilości krwinek czerwonych wraz z degradacją zawartej w nich hemoglobiny lub zaburzenie czynności wątroby i dróg żółciowych. Niekiedy obie te przyczyny współistnieją ze sobą. Tak właśnie jest w żółtaczce fizjologicznej noworodków. Nadmiar krwinek czerwonych, a także inny rodzaj zawartej w nich hemoglobiny w życiu płodowym sprawia, że po porodzie wiele z nich ulega rozpadowi. Jednak niedojrzała wątroba nie jest w stanie poradzić sobie z tak dużą ilością bilirubiny pośredniej, co skutkuje pojawieniem się żółtaczki.

Przyczyny patologicznej żółtaczki u noworodków

Zazwyczaj choroba nie wymaga leczenia, a jedynie obserwacji noworodka i wykluczenia obecności przyczyn patologicznych, takich jak:

• Zakażenia,
• Konfliktu serologicznego,
• Chorób wątroby,
• Zarośnięcia dróg żółciowych.

Od czego żółtaczka u noworodka może jeszcze wystąpić? Karmienie piersią

Inną przyczyną żółtaczki może być karmienie piersią. Zaobserwowano, że u dzieci karmionych pokarmem naturalnym, w przeciwieństwie do tych spożywających mieszanki sztucznie i mleka modyfikowane, nasilenie zażółcenia powłok ciała jest nawet 6-krotnie większe. Wiąże się to najprawdopodobniej z opóźnieniem pierwszego karmienia, a także jego nieprawidłową techniką skutkującą niedostatecznym spożyciem pokarmu. Dodatkowo w pokarmie kobiecym znajdują się substancje, które mogą utrudniać wychwyt bilirubiny z krwi dziecka i jej wydalanie. Taka postać żółtaczki może trwać nawet 4 do 12 tygodni. Postępowanie polega na wykluczeniu obecności przyczyn patologicznych i wyjaśnieniu rodzicom istoty zaburzenia. Nie zaleca się przerwania karmienia piersią.

Żółtaczka u noworodka – objawy

Jak rozpoznać żółtaczkę u noworodka? Do głównych manifestacji choroby należy zażółcenie twardówek oczu, skóry i błon śluzowych. W zależności od stężenia bilirubiny we krwi może mieć ono zróżnicowane nasilenie. Określenie czasu pojawienia się żółtaczki jest niezwykle istotne w diagnostyce jej przyczyny. Żółtaczka fizjologiczna pojawia się w 2. lub 3. dobie życia – nigdy nie  pojawia się od razu po urodzeniu i w 1. dobie życia.

Typowe objawy żółtaczki fizjologicznej

Do pozostałych cech żółtaczki fizjologicznej, obecnych w badaniach laboratoryjnych należą:

• Przewaga bilirubiny niesprzężonej,
• Tempo narastania hiperbilirubinemii < 10 µmol/l/godz.,
• Stężenie bilirubiny nieprzekraczające 15 – 17 mg/dl (305 µmol/l).

Objawy żółtaczki patologicznej u niemowląt

Na przyczynę patologiczną żółtaczki wskazują takie objawy jak:

• Zażółcenie powłok ciała w pierwszej dobie życia lub po okresie żółtaczki fizjologicznej,
• Wydłużony czas trwania żółtaczki fizjologicznej, którego nie można wyjaśnić karmieniem piersią,
• Obecność odbarwionych, jasnych i żółtych stolców, a także ciemnego moczu,
• Bardzo wysokie stężenie bilirubiny we krwi,
• Przewaga bilirubiny sprzężonej,
• Zmiana zachowania i aktywności ruchowej dziecka – wiotkość mięśni, brak aktywności, drgawki, piskliwy i głośny krzyk.

Jak zachowuje się noworodek z żółtaczką?

Czy dziecko przy żółtaczce dużo śpi? Noworodek często wydaje się bardziej senny, co wynika z podwyższonego poziomu bilirubiny we krwi. Mogą pojawić się też trudności w karmieniu czy mniejsza aktywność. Zbyt duża apatia lub brak reakcji na bodźce mogą wskazywać na żółtaczkę patologiczną i wymagają pilnej konsultacji z lekarzem.

Żółtaczka u noworodka – leczenie

Leczenie żółtaczki u noworodka zależy od jej rodzaju i nasilenia objawów.

• W przypadku fizjologicznej żółtaczki zazwyczaj wystarczy obserwacja i częste karmienie, które wspomaga usuwanie nadmiaru bilirubiny z organizmu. 
• Patologiczna żółtaczka wymaga natomiast specjalistycznej opieki, a w niektórych przypadkach fototerapii. Metoda polega na naświetlaniu dziecka specjalnymi lampami, które przyspieszają rozkład bilirubiny i tym samym pomagają w leczeniu żółtaczki u noworodka. Ile trwa naświetlanie? Czas pobytu w szpitalu zależy od poziomu bilirubiny i skuteczności terapii – naświetlanie trwa zazwyczaj od kilku godzin do kilku dni. 
• W ciężkich przypadkach stosuje się transfuzję wymienną. Ważne jest także monitorowanie stanu dziecka w trakcie i po zakończeniu leczenia, aby wykluczyć ewentualne powikłania.

Jak pozbyć się żółtaczki u noworodka w domu

Fizjologiczna żółtaczka najczęściej nie wymaga specjalistycznego leczenia i może być skutecznie kontrolowana w domu. Co na żółtaczkę u noworodka? Najważniejsze jest regularne i częste karmienie – zarówno mlekiem matki, jak i mlekiem modyfikowanym (sprawdź preparaty odżywcze), co przyspiesza pracę układu trawiennego dziecka. Pomocne są także krótkie spacery na świeżym powietrzu w słoneczne dni, gdyż promienie słoneczne działają podobnie jak lampy do fototerapii. Jednak takie metody nie zastąpią leczenia, gdy poziom bilirubiny jest wysoki – wówczas konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Żółtaczka u noworodka – jak długo w szpitalu?

Długość pobytu w szpitalu zależy od nasilenia żółtaczki i skuteczności leczenia. Jeśli poziom bilirubiny jest umiarkowany, a naświetlanie przynosi efekty, dziecko może wrócić do domu już po 2–3 dniach. W cięższych przypadkach lub przy patologicznej żółtaczce leczenie może potrwać tydzień lub dłużej, zwłaszcza jeśli konieczne jest wykonanie transfuzji wymiennej. Po zakończeniu hospitalizacji zaleca się dalsze kontrole pediatryczne oraz wsparcie odpowiednią suplementacją (sprawdź witaminy dla dzieci).

Podsumowując, żółtaczka u noworodka jest częstym zjawiskiem, które w większości przypadków ustępuje samoistnie. Jednak gdy objawy nasilają się, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, by wdrożyć odpowiednie leczenie.

Ile trwa żółtaczka u noworodka? Jak długo może trwać leczenie?

Czas trwania żółtaczki fizjologicznej u noworodków jest zróżnicowany i zależny od ich dojrzałości w chwili urodzenia, a także sposobu i efektywności karmienia.

Jednak zażółcenie powłok może utrzymywać się dłużej u dzieci karmionych piersią.

Czy przy żółtaczce można karmić piersią?

Karmienie piersią przy żółtaczce noworodka jest nie tylko dozwolone, ale wręcz zalecane. Pomaga w usuwaniu nadmiaru bilirubiny z organizmu dziecka, ponieważ przyspiesza pracę układu trawiennego. Jedynie w rzadkich przypadkach tzw. żółtaczki mleka matki konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Czy żółtaczka u noworodka jest groźna i niebezpieczna?

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków nie jest groźna dla ich zdrowia. Podobnie jak żółtaczka związana z karmieniem piersią nie powoduje negatywnych następstw. W obu przypadkach dziecko, poza zażółceniem skóry i twardówek oczu, nie wykazuje żadnych niepokojących objawów chorobowych, a jego stolec i mocz mają prawidłową barwę.

Nieleczona żółtaczka u noworodka - powikłania

Jednak w wyjątkowych sytuacjach, gdy stężenie bilirubiny we krwi będzie ponad 20-krotnie wyższe, a odpowiednie leczenie nie zostanie włączone na czas, może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Dzieje się tak w przebiegu nierozpoznanej lub bardzo ciężkiej postaci żółtaczki patologicznej. Nadmiar bilirubiny przenika wówczas do mózgu i powoduje żółtaczkę jąder podkorowych, co może doprowadzić do:

• Padaczki,
• Atetozy,
• Mózgowego porażenia dziecięcego – w najcięższej postaci tej choroby dochodzi do porażenia czterokończynowego (tetraplegii),
• Niedosłuchu,
• Niepełnosprawności intelektualnej.

Jak uniknąć żółtaczki u noworodka?

Nie zawsze można zapobiec żółtaczce noworodkowej, ale istnieją sposoby na zmniejszenie jej ryzyka. Kluczowe jest wczesne rozpoczęcie karmienia piersią – częste karmienie wspiera pracę układu trawiennego, co ułatwia wydalanie nadmiaru bilirubiny. Ważne jest też regularne monitorowanie stanu dziecka przez personel medyczny. U noworodków z grup ryzyka konieczna może być wcześniejsza diagnostyka.

Żółtaczka u noworodków - podsumowanie

Żółtaczka u noworodków to częsty objaw, który może wynikać z bardzo wielu przyczyn. Choć żółtaczka fizjologiczna jest jej najczęstszą postacią, zawsze zaleca się ścisłe monitorowanie stanu dziecka i wykluczenie przyczyn patologicznych takiego stanu.

Źródła:

1. Sawiec, Żółtaczka noworodków, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52302,zoltaczka-noworodkow, [dostęp 05.08.2022 r.]
2. Oslislo, Czy noworodka z nasiloną żółtaczką noworodkową (hiperbilirubinemią wolną) należy odstawić od piersi?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.1., [dostęp 05.08.2022 r.]
3. K. Bober-Olesińska, Jakie są wskazania do fototerapii u noworodków z hiperbilirubinemią urodzonych ≥35. tygodnia ciąży?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.25.106.2., [dostęp 05.08.2022 r.]